تاردو خاقان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۲:
۵۷۶-جی ایلینده ایستمی خان اؤلدوگو سیرادا٬ اوْنو ساسانی دؤولتینه قارشی ساواشا قاندیرماق اۆچون بیزانس ایمپراتورونون گؤندردیگی هئیأت داها یوْلدا ایدی. بۇ ائلچی‌لیک هئیأتی ایستمی خان یئرینه غربی یابغولوغا کئچن اوْغلو تاردۇیلا گؤروشدو. تاردۇ٬ بیزانسلی‌لارین آوارلارا طرف چیخمالاریندان شیکایت و تهدیدلر ائتدی؛ بۇ تهدیدلرین بوْش اوْلمادیغینی٬ داها ائلچی‌لیک هئیأتی گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده ایکن٬ گؤی‌تۆرک اوْردوسونون قیریم‌دا بیزانسا عایید کئرچ قالاسی‌نین ضبطی گؤستردی.<ref name="">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۰۹</ref>
==گؤی‌تۆرک خاقانلیغی‌نین بؤلونمه‌سی==
{{آیریجا باخ|ایشبارا خاقان|چولوهو خاقان|تولان خاقان}}
تاردۇ جسارت و ساواشچی‌لیغی ایله آتاسینا بنزه‌یه‌رک٬ خاقانا باغلی بیر یابغو اوْلماغی هضم ائده بیلمه‌ییردی؛ آیریجا چین ایمپراتورو دا گؤی‌تۆرکلری بؤلمک اۆچون تاردۇ-ایشبارا آراسیندا ایختیلاف یاراتمایا چالیشیردی. ۵۸۲ ایلینده٬ تاردۇ چینه قارشی آچیلان ساواشدا ایشبارا خاقانا کؤمک ائتمه‌دی٬ ساواشدان سوْنرا دا تالوْپیئن ایشبارا خاقان الیندن قاچیب تاردویا سیغینینجا٬ تاردۇ ایشبارا خاقاندان باغیمسیزلیغینی رسماً اعلان ائدیب تالوْپیئنی ۱۰۰٫۰۰۰ نفرلیک بیر اوْردویلا ایشبارا خاقانین اۆستونه گؤندردی. بۇ ساواش ۵۸۷ ایلینده٬ ایشبارا خاقانین قارداشی چۇلوْهۇنون تالوْپیئنی اسیر ائتمه‌سی ایله سوْنا چاتدی.
 
تالوْپیئن اسیر دۆشونجه٬ تاردۇ خاقان اؤز نوه‌سینی «نیلی خاقان» آدی ایله شرقی گؤی‌تۆرک تاختی‌نین حاق صاحیبی اوْلاراق اعلان ائدیب ساواشی سۆردورمه‌یه داوام ائتدی.<ref name="ظ">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵</ref>
 
==گؤی‌تۆرک-ساسانی ساواشلاری==
تاردۇ٬ بؤیوک خاقانلیغی اؤزو آلاراق گؤی‌تۆرکلری تکرار بیرلشدیرمک ایسته‌ییردی؛ بۇنا گؤره ده غربده‌کی حادیثه‌لره داها چوْخ مشغول اوْلانماییردی. ایراندا انوشیروان اؤلونجه یئرینه ایستمی خانین قیزیندان اوْلان اوْغلو هرمز کئچدی. گؤی‌تۆرک-ساسانی آراسیندا بئله بیر اقربالیق اوْلماقلا برابر٬ رابیطه‌لری بوْزوق ایدی. بۇ بوْزوقلوغون سببی٬ گؤی‌تۆرکلرین ضبط ائدیب حیمایت آلتینا آلدیقلاری اؤلکه‌لرین و ان باشدا سوْغدلارین ساسانی دؤولتی ایله چیخان ایختیلافلاری ایدی. بئله بیر ایختیلافلار ۵۸۸ و یا ۵۸۹ ایلینده گؤی‌تۆرک-ساسانی اوْردولاری‌نین دؤیوشمه‌سینه سبب اوْلموشدور. بۇ دؤیوشده ساسانی اوْردوباشچی‌سی بهرام چوبین ظفره چاتمیشدیر. ساسانیلر ایله ایکینجی بیر ساواش ۵۹۷ ایلینده باش وئرمیشدیر. بۇ تاریخده٬ ساسانی شاهی کوشان اؤلکه‌سینه هۆجۇم ائدینجه٬ کوشان والی‌سی تاردۇ خاقاندان کؤمک ایسته‌میشدی. تاردۇ ۳۰۰٫۰۰۰ نفرلیک بیر اوْردونو درحال گؤندرسه ده٬ بۇ اوْردو بیر مۆدّتدن سوْنرا خاقانین بۇیوردوغویلا گئری چکیلدی. اوْردونون دالی قایتاریلماسی چین‌له اوْلان ساواشلا باغلی اوْلماسی ظن ائدیلیر. ایران قایناقلاری بۇ ساواشی یازارکن٬ گؤی‌تۆرک-ساسانی سرحدلرینی ده بللی ائتمیشدیرلر؛ بۆتون توْخاریستان٬ بلخ٬ بادغئیس٬ هرات و تالقان گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده اوْلاراق٬ ایران‌لا سرحد مرو'ه دایانماقدایدی.<ref name="ط">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵-۲۱۶</ref>
 
==شرق-غرب ساواشی==
{{آیریجا باخ|تولان خاقان|کیمین خاقان}}
تالوْپیئن اسیر دۆشونجه٬ تاردۇ خاقان اؤز نوه‌سینی «نیلی خاقان» آدی ایله شرقی گؤی‌تۆرک تاختی‌نین حاق صاحیبی اوْلاراق اعلان ائدیب ساواشی سۆردورمه‌یه داوام ائتدی. شرق خاقانی تۇلان‌ین تۇلی ایله ساواشی سیراسیندا تۇلی تاردۇدان کؤمک ایسته‌ییر٬ آنجاق تاردۇ اوْنا کؤمک ائتمه‌یینجه چینه قاچیر.<ref name="ظ">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵-۲۱۶</ref> تۇلان خاقان اؤلدوکدن سوْنرا٬ تاردۇ «بیلگه خاقان» عۆنوانینی آلاراق اؤزونو فقط غرب خاقانی دئییل٬ شرق خاقانی دا اعلان ائتدی.
==قایناق==