تاردو خاقان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۸:
تاردۇ٬ بؤیوک خاقانلیغی اؤزو آلاراق گؤی‌تۆرکلری تکرار بیرلشدیرمک ایسته‌ییردی؛ بۇنا گؤره ده غربده‌کی حادیثه‌لره داها چوْخ مشغول اوْلانماییردی. ایراندا انوشیروان اؤلونجه یئرینه ایستمی خانین قیزیندان اوْلان اوْغلو هرمز کئچدی. گؤی‌تۆرک-ساسانی آراسیندا بئله بیر اقربالیق اوْلماقلا برابر٬ رابیطه‌لری بوْزوق ایدی. بۇ بوْزوقلوغون سببی٬ گؤی‌تۆرکلرین ضبط ائدیب حیمایت آلتینا آلدیقلاری اؤلکه‌لرین و ان باشدا سوْغدلارین ساسانی دؤولتی ایله چیخان ایختیلافلاری ایدی. بئله بیر ایختیلافلار ۵۸۸ و یا ۵۸۹ ایلینده گؤی‌تۆرک-ساسانی اوْردولاری‌نین دؤیوشمه‌سینه سبب اوْلموشدور. بۇ دؤیوشده ساسانی اوْردوباشچی‌سی بهرام چوبین ظفره چاتمیشدیر. ساسانیلر ایله ایکینجی بیر ساواش ۵۹۷ ایلینده باش وئرمیشدیر. بۇ تاریخده٬ ساسانی شاهی کوشان اؤلکه‌سینه هۆجۇم ائدینجه٬ کوشان والی‌سی تاردۇ خاقاندان کؤمک ایسته‌میشدی. تاردۇ ۳۰۰٫۰۰۰ نفرلیک بیر اوْردونو درحال گؤندرسه ده٬ بۇ اوْردو بیر مۆدّتدن سوْنرا خاقانین بۇیوردوغویلا گئری چکیلدی. اوْردونون دالی قایتاریلماسی چین‌له اوْلان ساواشلا باغلی اوْلماسی ظن ائدیلیر. ایران قایناقلاری بۇ ساواشی یازارکن٬ گؤی‌تۆرک-ساسانی سرحدلرینی ده بللی ائتمیشدیرلر؛ بۆتون توْخاریستان٬ بلخ٬ بادغئیس٬ هرات و تالقان گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده اوْلاراق٬ ایران‌لا سرحد مرو'ه دایانماقدایدی.<ref name="ط">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵-۲۱۶</ref>
 
==تۇلی مسأله‌سی==
==شرق-غرب ساواشی==
{{آیریجا باخ|تولان خاقان|کیمین خاقان}}
تالوْپیئن اسیر دۆشونجه٬ تاردۇ خاقان اؤز نوه‌سینی «نیلی خاقان» آدی ایله شرقی گؤی‌تۆرک تاختی‌نین حاق صاحیبی اوْلاراق اعلان ائدیب ساواشی سۆردورمه‌یه داوام ائتدی. شرق خاقانی تۇلان‌ین تۇلی ایله ساواشی سیراسیندا تۇلی تاردۇدان کؤمک ایسته‌ییر٬ آنجاق تاردۇ اوْنا کؤمک ائتمه‌یینجه چینه قاچیر.<ref name="ظ">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵-۲۱۶</ref> تۇلان خاقان اؤلدوکدن سوْنرا٬ تاردۇ «بیلگه خاقان» عۆنوانینی آلاراق اؤزونو فقط غرب خاقانی دئییل٬ شرق خاقانی دا اعلان ائتدی. اوْ طرفدن تۇلی ده چینده «کیمین خاقان» عۆنوانینی آلاراق خاقانلیق اۆزرینده‌کی ایدّیعاسینا ایصرار ائتمه‌یه داوام ائتدی. ۶۰۰ ایلینده چین اوْردوسویلا تاردۇ آراسیندا بیر ساواش جریان ائدیر؛ بۇ ساواشی چین اوْردوسو قازانیر. ۶۰۱ ایلینده تاردۇ٬ چین حؤکومت مرکزی یاندیرمالاریندا چین اوْردوسونو مغلوب ائدیر. آنجاق ۶۰۳ ایلینده تاردۇ قاچماغا مجبور قالینجا٬ کیمین خاقان شرقی خاقانلیغی اله کئچیره بیلیر.<ref name="ز">«ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۷-۲۱۱</ref>
 
==قایناق==