'''دمیر'''، سمبولو Fe و [[آتوم سایی سی]]۲۶ ,[[سیخلیق|سیخلیغی]] ۷٫۸۷۴g/cm<sup>۳</sup>
دمیر آدیلم متتال کی نیشانی Fe و [[اتوم]]ی سایی 26 ,[[سیخلیق]]ی ۷٫۸۷۴g/cm<sup>۳</sup> اولور.بیرینجی [[گئچیک متال]] قوروسوندا اولور و یئرین چوخلو [[کوتله]] سی دمیردن اولاراق.چوخلو [[یئر ایچری چکیردکی]] و[[یئر اشیک چکیردکی]] بو ماده دن اولور.دوردونجی دئیرلی ماده یئر اوزونده اولور.اونون اولدوزلاردا ویئره تای کوره لرده چوخلوقو [[چکیردک یاپیشما]] گوجونه گوره اولور کی چیچیک اتوم چکیردکلری یاپیشیر و چوخلو دمیر و سیلیس وآیری ماده لر اولور.
بیر مئتال آدی‌دیر.بیرینجی [[گئچیک متال]] قروپوندا یئر آلیر و یئرین چوخلو [[کوتله]] سی دمیردن اولاراق.چوخلو [[یئر ایچری چکیردکی]] و[[یئر اشیک چکیردکی]] بو ماده دن تشکیل اولور.دؤردونجو دئیرلی ماده یئر اوزونده‌دیر.
1400۱۴۰۰ ایل میلاددان قابققاباق [[چاتوش (هیتی)]] ائلی آنادولیده دمیر ایشلتماقیایشلتمگی بیلینیر.<ref> CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org</ref>
==شیمیائیکیمیاسال ایشلری==
دمیر دوغال ماده سی چوخ صاف و ایشیق گوموشو توتقون بویاقیبویاغی واردیواردیر.اکسیژن اونیاونو اکسیده ائدر و [[پاس]]لانار و، پاسلی دمیر قیرمیزقیرمیزی یا قارالتی بویاسی اولوربویاسی‌ندادیر.دمیر دوغال کریستالی چوخ یوموشاقیوموشاق‌دیر اولور و، [[آلومینیوم]]دان یوموشاق اولاراولان کیبو اونامئتالی [[کربون]] قاتیبقاتماقلا برک ائدللرائدرلر.آز کربون یوزهیوزده چوخ آزاراقآز دمیرینندمیرله قاریشسا اونی چوخلواونو برک ائدر و [[پولاد]] ائله گلر کی چوخلو برک و سینماز بیر دمیردی.
Fe<sup>56</sup> آغیر ایزوتوپی اولاراق اونی [[آلفا ایشیقی]] [[ نکلئوسنتز استلار]] قوروسوندا فیزیکده دوزلدیبلر.بو ایزوتوپ [[نیکل]] و آغیر اتومی اولان ماده لره تای اولماقینا سوپر نوا ایشلنیر.
گویده [[بؤیوک قیرمیز اولدوز]]لاردا چوخلو دمیر اولار.قویروفلو اولدوزلاردا و یئر کیمی آغیر کوره لرده چکیردکلری دمیردن اولار.
دوغال دمیر یئر اوزونده چوخ چتین تاپیلار چون هوا و سودا تئز پاسلانار و آیری ماده لریننلرله تئز قاریشیار.معدن دوغال داشلاریندا گرک دمیریدن اکسیژن آلینا و. بو ایشده شیمیائی آزاتماق ایشلنر.دمیر داشی Fe<sup>2۲</sup>O<sup>3۳</sup> پاسدمیرین اولارپاس‌یدیر کی اونیاونو دوغال دمیر ائدللر و دمیردن چوخ قالارلی وبرک [[آلیاژ]] اله گلر.چوخلو دمیر آلیاژی کربوندان اولارکربوندان‌دیر.
دمیر چکیردکیچکیردگی‌نده چوخ گوجلو [[نوکلئون]] چکیمی وار و اونا گوره سینماز بیر ماده اولورماده‌دیر.تکجه نیکل 62Ni۶۲Ni اوندان گوجلو چکیردک چکیمی اولاچکیمی‌نه بیلرصاحیب‌دیر.چوخلو قالارلی نوکلوئید دمیر Fe<sup>56۵۶</sup>چکیردکیدیچکیردگیدیر. بو دمیر اولدوزلاردا [[چکیردک یاپیشماق]]دان اله گلیر.دوزدی کی بیر آز گوج آز چوخلوقوندا نیکل 62 اله گلر اما اولد.زلاردا بو ایشه دوغال دوروشوق یوخدو و همان دمیر 56 اله گلر.دمیر چوخلوقوچوخلوغو یئر اوزونده نیکلدن چوخ چوخ دی.سوپرنوا قوروسوندا ائله بوجور اولور و دمیر نیکلدنداها چوخدوچوخدور.
Fe+2،۲، فروس یوندییوندور کی بوتون حئیوانلار اونیاونو ایشلدیر. و بوتون دیریجانلی‌لار اولانلاراونو اونیایشلدیرلر. ایشلدیردمیر امما بیر جوره دیریلیقدا کی دمیراولمایان یوخدوحیات‌لاردا [[منگنز]] اونون یئرینهیئرین اوتورورآلیر و [[هموقولوبین]] یئرینه [[هموسیانین]] دوزلینیررول آلیر.
