بیرینجی دونیا ساواشی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک Alp Er Tunqa، بیرینجی دونیا ساواشی صفحه‌سینی بیرینجی آجون ساواشی-ه آپاردی
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
{{ساواش بیلگی قوتوسو
|چاتیشما = بیرینجی دۆنیاآجون ساواشی
|پارچاسی =
|عکس = [[فایل:WWImontage.jpg|300px|بی‌قاب|وسط]]
خط ۷:
|یئر = [[اوروپا]]٬ [[آفریقا]]٬ یاخین شرق٬ قیسا مۆدّت [[چین|چین‌]]ده و ساکیت اوقیانوس آدالاریندا
|بؤلگه =
|سبب = ایستعمارچی اؤلکه‌لرین اینکیشافی٬ بۇ اؤلکه‌لر آراسینداکی ضیدّیتلرین کسکین‌لشمه‌سی٬ دۆنیانینآجوننین یئنی‌دن بؤلوشدورولمه‌سی اۇغروندا اۇروپا دؤلتلری‌نین ایکی حربی-سیاسی بلوک آراسیندا ایختیلاف
|نتیجه = مۆتّفیق دؤولتلرین ظفری
|جوغرافی دییشیکلیکلر =
خط ۳۱:
|نوْتلار =
}}
'''بیرینجی دۆنیاآجون ساواشی''' (۲۸ جولای ۱۹۱۴ - ۱۱ نوْوامبر ۱۹۱۸) — بشریّت تاریخینده [[ایکینجی دونیاآجون ساواشی|ایکینجی دۆنیاآجون ساواشی]]نا قدرکی ان بؤیوک ساواش. بۇ آدلاندیرما ایکینجی دۆنیاآجون ساواشی‌نین باشلانماسیندان سوْنرا ایشلنمه‌یه باشلانمیش٬ ایکی دۆنیاآجون ساواشی آراسینداکی دؤنمده ایسه غربدهباتیدا «بؤیوک ساواش ({{اینگیلیسجه|The Great War}})٬ ({{فرانسه‌جه|La Grande guerre}})» یا دا «دۆنیاآجون ساواشی» آدلاندیریلمیشدیر.
 
بۇ ساواشا ایکی ایتّیفاق‌دا بیرلشن٬ دۆنیانینآجوننین ان بؤیوک گۆجلری قوْشولموشدور: «آنتانتا»دا اینگیلیس٬ فرانسه٬ روسیه٬ «اۆچلر ایتّیحادی»ندا دا آلمان٬ اوتریش-ماجاریستان٬ ایتالیا (۱۹۱۵-جی ایلده آنتانتانین طرفینه کئچیر) وار ایدی. آنجاق اوتریش-ماجاریستان باریش علئیهینه یوْل‌وئرمز حرکتلر ائتدی٬ ایتالیا دا ساواش باشلاناندا آلمان و اوتریش-ماجاریستانا قوْشولماقدان ایمتیناع ائتدی. نتیجه‌ده ۷۰ میلیوندان آرتیق ساواشچی (اوْنلارین ۶۰ میلیونو اوروپالی ایدی) دۆنیانینآجوننین ان بؤیوک ساواشلاریندان بیرینه گؤندریلدی. ۱۰ میلیونا یاخین عسگر اؤلدو٬ اساساً سیلاحلارداکی تکنیکی قاباقلامانین اوْلماسی اؤلوملرین سایینی داها دا آرتیریردی.
 
اوتریش-ماجاریستان تاخت-تاجی‌نین ولیعهدی هِرسوق فرانس فردیناندین ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴-جۆ ایلده صرب ترورچوسو قاوریلو پرینسیب الی ایله سارایئووْدا اؤلدورولمه‌سی دۆنیاآجون ساواشینا چئوریلن ساواشین باشلانماسینا بهانه اوْلدو.
 
==ساواشین اساس سببلری==
ایستعمارچی اؤلکه‌لرین اینکیشافی٬ ایلک نؤوبه‌ده بۇ اؤلکه‌لر آراسینداکی ضیدّیت‌لرین کسکین‌لشمه‌سی٬ دۆنیانینآجوننین یئنیدن بؤلوشدورولمه‌سی اۇغروندا اوروپا دؤولتلری‌نین ایکی حربی-سیاسی بلوکو آراسیندا مۆباریزه بیرینجی دۆنیاآجون ساواشینا گتیریب چیخاردی. بۇ ضیدّیتلرین باشلیجاسی آلمان ایله بؤیوک بریتانیا آراسیندا ایدی.
 
آلمان حربی-سیاسی داییره‌لری بؤیوک بریتانیا و فرانسه‌نین حسابینا یئنی مۆستعمیره‌لر آلماق٬ فرانسه و روسیه‌نی گۆجسوزلتمک٬ اوْنلارین مۆستملکه‌لری‌نین بیر پارچاسینی اله آلماق نیّتینده ایدیلر. اوْنون مۆتّفیقی اوتریش-ماجاریستان دؤولتی ایسه بالکان یاریم‌آداسیندا اؤز نۆفۇذونو گئنیشلندیرمه‌یه و یئنی توْرپاقلار آلماغا چالیشیردی.
خط ۴۵:
 
==ساواشین باشلانماسی==
اوتریش-ماجاریستان ایله صربیستان آراسینداکی مۆناقیشه٬ ساواشین باشلانماسی اۆچون بهانهقانیت اوْلدو. اوتریش-ماجاریستان اوْردوسونون باش باشچی‌سی٬ ارشرسوق فرانس-فردیناند بوسنی‌ده‌کی مانوْورلارا قاتیلدی. ژوئن آیی‌نین ۲۸-ده صربیستاندان گلمیش ترورچو قروپون عۆضوواۆیه‌سی اوْلان قاوریلو پرینسیپ٬ اوتریش-ماجاریستان تاخت-تاجی‌نین ولیعهدینی سرایئووْدا اوْلدوردو. بۇنون قارشیلیغیندا اوتریش-ماجاریستان صربیستانا اولتیماتومقاراقورخو گؤندریب اوْنا قارشی ساواش اعلان ائتدیبلیرتدی.
 
==قایناق==
خط ۵۲:
 
[[بؤلمه:تاریخ]]
[[بؤلمه:بیرینجی دونیاآجون ساواشی]]
[[بؤلمه:ایگیرمینجی عصردؤنم ساواشلاری]]