بیرینجی دونیا ساواشی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
ک Alp Er Tunqa (دانیشیق) طرفین‌دن ائدیلمیش دییشیک‌لیک‌لر Hqoumb طرفین‌دن ائدیلمیش دییشیک‌لیک‌لره ق...
خط ۱:
{{ساواش بیلگی قوتوسو
|چاتیشما = بیرینجی آجوندۆنیا ساواشی
|پارچاسی =
|عکس = [[فایل:WWImontage.jpg|300px|بی‌قاب|وسط]]
خط ۷:
|یئر = [[اوروپا]]٬ [[آفریقا]]٬ یاخین شرق٬ قیسا مۆدّت [[چین|چین‌]]ده و ساکیت اوقیانوس آدالاریندا
|بؤلگه =
|سبب = ایستعمارچی اؤلکه‌لرین اینکیشافی٬ بۇ اؤلکه‌لر آراسینداکی ضیدّیتلرین کسکین‌لشمه‌سی٬ آجوننیندۆنیانین یئنی‌دن بؤلوشدورولمه‌سی اۇغروندا اۇروپا دؤلتلری‌نین ایکی حربی-سیاسی بلوک آراسیندا ایختیلاف
|نتیجه = مۆتّفیق دؤولتلرین ظفری
|جوغرافی دییشیکلیکلر =
خط ۳۱:
|نوْتلار =
}}
'''بیرینجی آجوندۆنیا ساواشی''' (۲۸ جولای ۱۹۱۴ - ۱۱ نوْوامبر ۱۹۱۸) — بشریّت تاریخینده [[ایکینجی آجوندونیا ساواشی|ایکینجی آجوندۆنیا ساواشی]]نا قدرکی ان بؤیوک ساواش. بۇ آدلاندیرما ایکینجی آجوندۆنیا ساواشی‌نین باشلانماسیندان سوْنرا ایشلنمه‌یه باشلانمیش٬ ایکی آجوندۆنیا ساواشی آراسینداکی دؤنمده ایسه باتیداغربده «بؤیوک ساواش ({{اینگیلیسجه|The Great War}})٬ ({{فرانسه‌جه|La Grande guerre}})» یا دا «آجوندۆنیا ساواشی» آدلاندیریلمیشدیر.
 
بۇ ساواشا ایکی ایتّیفاق‌دا بیرلشن٬ آجوننیندۆنیانین ان بؤیوک گۆجلری قوْشولموشدور: «آنتانتا»دا اینگیلیس٬ فرانسه٬ روسیه٬ «اۆچلر ایتّیحادی»ندا دا آلمان٬ اوتریش-ماجاریستان٬ ایتالیا (۱۹۱۵-جی ایلده آنتانتانین طرفینه کئچیر) وار ایدی. آنجاق اوتریش-ماجاریستان باریش علئیهینه یوْل‌وئرمز حرکتلر ائتدی٬ ایتالیا دا ساواش باشلاناندا آلمان و اوتریش-ماجاریستانا قوْشولماقدان ایمتیناع ائتدی. نتیجه‌ده ۷۰ میلیوندان آرتیق ساواشچی (اوْنلارین ۶۰ میلیونو اوروپالی ایدی) آجوننیندۆنیانین ان بؤیوک ساواشلاریندان بیرینه گؤندریلدی. ۱۰ میلیونا یاخین عسگر اؤلدو٬ اساساً سیلاحلارداکی تکنیکی قاباقلامانین اوْلماسی اؤلوملرین سایینی داها دا آرتیریردی.
 
اوتریش-ماجاریستان تاخت-تاجی‌نین ولیعهدی هِرسوق فرانس فردیناندین ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴-جۆ ایلده صرب ترورچوسو قاوریلو پرینسیب الی ایله سارایئووْدا اؤلدورولمه‌سی آجوندۆنیا ساواشینا چئوریلن ساواشین باشلانماسینا بهانه اوْلدو.
 
==ساواشین اساس سببلری==
ایستعمارچی اؤلکه‌لرین اینکیشافی٬ ایلک نؤوبه‌ده بۇ اؤلکه‌لر آراسینداکی ضیدّیت‌لرین کسکین‌لشمه‌سی٬ آجوننیندۆنیانین یئنیدن بؤلوشدورولمه‌سی اۇغروندا اوروپا دؤولتلری‌نین ایکی حربی-سیاسی بلوکو آراسیندا مۆباریزه بیرینجی آجوندۆنیا ساواشینا گتیریب چیخاردی. بۇ ضیدّیتلرین باشلیجاسی آلمان ایله بؤیوک بریتانیا آراسیندا ایدی.
 
آلمان حربی-سیاسی داییره‌لری بؤیوک بریتانیا و فرانسه‌نین حسابینا یئنی مۆستعمیره‌لر آلماق٬ فرانسه و روسیه‌نی گۆجسوزلتمک٬ اوْنلارین مۆستملکه‌لری‌نین بیر پارچاسینی اله آلماق نیّتینده ایدیلر. اوْنون مۆتّفیقی اوتریش-ماجاریستان دؤولتی ایسه بالکان یاریم‌آداسیندا اؤز نۆفۇذونو گئنیشلندیرمه‌یه و یئنی توْرپاقلار آلماغا چالیشیردی.
خط ۴۵:
 
==ساواشین باشلانماسی==
اوتریش-ماجاریستان ایله صربیستان آراسینداکی مۆناقیشه٬ ساواشین باشلانماسی اۆچون قانیتبهانه اوْلدو. اوتریش-ماجاریستان اوْردوسونون باش باشچی‌سی٬ ارشرسوق فرانس-فردیناند بوسنی‌ده‌کی مانوْورلارا قاتیلدی. ژوئن آیی‌نین ۲۸-ده صربیستاندان گلمیش ترورچو قروپون اۆیه‌سیعۆضوو اوْلان قاوریلو پرینسیپ٬ اوتریش-ماجاریستان تاخت-تاجی‌نین ولیعهدینی سرایئووْدا اوْلدوردو. بۇنون قارشیلیغیندا اوتریش-ماجاریستان صربیستانا قاراقورخواولتیماتوم گؤندریب اوْنا قارشی ساواش بلیرتدیاعلان ائتدی.
 
==قایناق==
خط ۵۲:
 
[[بؤلمه:تاریخ]]
[[بؤلمه:بیرینجی آجوندونیا ساواشی]]
[[بؤلمه:ایگیرمینجی دؤنمعصر ساواشلاری]]