محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
|
|
|
'''قاراباغ''' ـ [[گونئی قافقاز]]دا تاريخيتاریخی-جوغرافيجوغرافی بؤلگه، [[آذربايجانآذربایجان]]ينین ان قديمقدیم تاريخيتاریخی ويلايتلريندنویلایتلریندن بيريبیری.
==ائتیمولوگییاسی==
==ائتيمولوگيياسي==
قاراباغينقاراباغین آديآدی آذربايجانآذربایجان ديلينده‌کيدیلینده‌کی"قارا" و "باغ" سؤزلريندنسؤزلریندن عمله گلميشديرگلمیشدیر. "قاراباغ" سؤزو ايلکایلک منبعلرده هله 1300 ايلایل بوندان اول (وييویی عصردن) ايشلنميشديرایشلنمیشدیر. قاراباغ اوللر بيربیر تاريخيتاریخی-جوغرافيجوغرافی آنلاييشآنلاییش کيميکیمی کونکرئت مکانيمکانی بيلديرميش،بیلدیرمیش، سونرا ايسهایسه آذربايجانينآذربایجانین گئنيشگئنیش جوغرافيجوغرافی اراضيسينهاراضیسینه عاييدعایید ائديلميشديرائدیلمیشدیر. بو حال آذربايجانآذربایجان اوچون خاراکتئريکديرخاراکتئریکدیر: ناخچيوانناخچیوان شهريشهری – ناخچيوانناخچیوان بؤلگه‌سي،بؤلگه‌سی، شکيشکی شهريشهری – شکيشکی بؤلگه‌سي،بؤلگه‌سی، گنجه شهريشهری – گنجه بؤلگه‌سي،بؤلگه‌سی، لعنکران شهريشهری -لعنکران بؤلگه‌سيبؤلگه‌سی و س.
"قاراباغ"ايناین آذربايجانينآذربایجانین کونکرئت بيربیر ويلايتينين،ویلایتینین، بيربیر بؤلگه‌سينينبؤلگه‌سینین آديآدی کيميکیمی فورمالاشماسيفورمالاشماسی تاريخيتاریخی اونون ائتيمولوگيياسينينائتیمولوگییاسینین داها علميعلمی شکيلدهشکیلده ايضاحيناایضاحینا ايمکانایمکان وئريروئریر. چونکي،چونکی، آذربايجانآذربایجان ديليندهدیلینده (همچينينهمچینین باشقا تورک ديللرينددیللریند) "قارا"نيننین رنگدن باشقا "سيخسیخ" ،"قالينقالین" ،"بؤيوکبؤیوک" ،"توند" و باشقا معنالاريمعنالاری دا وارديرواردیر. بو باخيمدان،باخیمدان، "قاراباغ" تئرمينيتئرمینی "قارا باغ" ،يني،ینی "بؤيوکبؤیوک باغ" ،"سيخسیخ باغ" ،"قالينقالین باغ" ،"صفاليصفالی باغ" و س. معناسيمعناسی کسب ائديرائدیر.
==قاراباغین بؤلگه‌لری==
==قاراباغين بؤلگه‌لري==
داغليقداغلیق قاراباغ بؤلگه‌سيبؤلگه‌سی – خانکندي،خانکندی، خوجالي،خوجالی، شوشا، آغدر، عسگران، خوجاوند.
قرب بؤلگه‌سيبؤلگه‌سی – لاچين،لاچین، کلبجر، زنگيلان،زنگیلان، قوبادلي،قوبادلی، داشکه‌سن، گدبيگدبی.
يوخاريیوخاری قاراباغ بؤلگه‌سيبؤلگه‌سی – آغدام، آغجابه‌دي،آغجابه‌دی، بئيلقان،بئیلقان، گورانبوي،گورانبوی، نافتالان، فوضولي،فوضولی، جبراييل،جبراییل، ايميشلي،ایمیشلی، برد، ترتر.
==تاريخيتاریخی==
قاراباغ اراضيسيندهاراضیسینده ان قديمقدیم دؤورلره عاييدعایید يئرلریئرلر آشکار اولونموشدور. 1968-جيجی ايلدهایلده آزيخآزیخ ماغاراسينداماغاراسیندا آزيخانتروپونآزیخانتروپون چنه سومويوسومویو تاپيلميشديرتاپیلمیشدیر. چوخ گومان کي،کی، آزيخآزیخ آداملاريآداملاری بورادا 250-300 مينمین ايلایل بوندان اول ياشاميشلاریاشامیشلار. بوتون تاريختاریخ بويوبویو قاراباغ آذربايجانينآذربایجانین آيريلمازآیریلماز حيصهحیصه سيسی اولموشدور. عرب خيلافتينينخیلافتینین ايشغاليایشغالی و قافقاز آلبانيياسيآلبانییاسی دؤولتينيندؤولتینین سوقوتو ايلهایله يئدديیئددی-دوققوز عصرلرده قاراباغينقاراباغین تاريخيندهتاریخینده اهميتلياهمیتلی دييشيکليکلردییشیکلیکلر باش وئرميشديروئرمیشدیر.
عرب ايشغاليایشغالی نتيجه‌سيندهنتیجه‌سینده آلبانييانينآلبانییانین خريستيانخریستیان اهاليسينيناهالیسینین اکثريتياکثریتی ايسلاميایسلامی قبول ائتدي،ائتدی، قالانلاري،قالانلاری، خوصوصيلهخوصوصیله آلبانييانينآلبانییانین قاراباغ يوکسکليکلريندهیوکسکلیکلرینده ياشايانیاشایان اهالياهالی ايسهایسه دؤرد عصرده آلبانييانينآلبانییانین دؤولت دينيدینی ائلان اولونموش خريستيانليقدانخریستیانلیقدان ايمتيناعایمتیناع ائتمه‌ديائتمه‌دی. اون دوققوز عصرينعصرین اوللريندهاوللرینده شيماليشیمالی آذربايجانآذربایجان اراضيلرينيناراضیلرینین روسيياروسییا طرفيندنطرفیندن ايشغاليندانایشغالیندان سونرا ائچميدزينينائچمیدزینین تزييقيتزییقی و ايصرارليایصرارلی موراجيعتلريموراجیعتلری نتيجه‌سيندهنتیجه‌سینده روس چارينينچارینین آلبان کاتاليکوسونونکاتالیکوسونون لغويلغوی باره‌ده قراريقراری قاراباغ يوکسکليکلرينينیوکسکلیکلرینین آلبان اهاليسينيناهالیسینین گورجولشديرمهگورجولشدیرمه و ائرمنيلشديرمهائرمنیلشدیرمه پروسئسينينپروسئسینین باشلانغيجينيباشلانغیجینی قويدوقویدو. قاراباغ ساجيلر،ساجیلر، سالاريلر،سالاریلر، شدداديلر،شددادیلر، آتابيلر،آتابیلر، هولاکيلرهولاکیلر (ئلخانيلرئلخانیلر)، قاراقويونلو،قاراقویونلو، آغقويونلوآغقویونلو کيميکیمی عربلرينعربلرین ايشغاليندانایشغالیندان سونرا آذربايجانداآذربایجاندا بيريبیری بيرينيبیرینی عوض ائتميشائتمیش موختليفموختلیف موسلمان دؤولتلرينيندؤولتلرینین ترکيبيندهترکیبینده اولموشدور. آذربايجانآذربایجان صفويلرصفویلر دؤولتينيندؤولتینین (1501) يارانماسيیارانماسی بوتون آذربايجانآذربایجان تورپاقلارينينتورپاقلارینین مرکزلشديريلمه‌سينينمرکزلشدیریلمه‌سینین اساسينياساسینی قويدوقویدو. صفويلرصفویلر طرفيندنطرفیندن ياراديلميشیارادیلمیش دؤرد عيالتدنعیالتدن بيرينينبیرینین آديآدی قاراباغ و يایا گنجه ايديایدی. صفويلرصفویلر دؤولتينيندؤولتینین مؤوجودلوغونا سون قويموشقویموش ناديرنادیر شاهينشاهین اؤلوموندن سونرا آذربايجانداآذربایجاندا يئنيیئنی موستقيلموستقیل و ياريیاری-موستقيلموستقیل دؤولتلر، خانليقلارخانلیقلار و سولطانليقلارسولطانلیقلار يارانديیاراندی. اونلاردان بيريبیری قاراباغ خانليغيخانلیغی ايديایدی. قاراباغ خانليغيخانلیغی آذربايجانينآذربایجانین گؤرکمليگؤرکملی دؤولت خاديملريندنخادیملریندن بيريبیری اولان پناهه‌ليپناهه‌لی بيبی جاوانشيرجاوانشیر طرفيندنطرفیندن ياراديلميشديریارادیلمیشدیر. اونون اوغلو ايبراهيمایبراهیم خانينخانین دؤورونده قاراباغ خانليغيخانلیغی داها دا گوجلنديگوجلندی. 1805-جيجی ايلدهایلده ايبراهيمایبراهیم خان روسيياروسییا سيلاهليسیلاهلی قوووه‌لرينينقوووه‌لرینین کومانديريکوماندیری پ.د.سيسيانووسیسیانوو ايلهایله کورکچايداکورکچایدا موقاويلهموقاویله ايمضالاديایمضالادی. کورکچايکورکچای موقاويله‌سينهموقاویله‌سینه اساسن قاراباغ خانليغيخانلیغی موسلمان – آذربايجانآذربایجان تورپاغيتورپاغی کيميکیمی روسيياياروسییایا بيرلشديريلديبیرلشدیریلدی. کورکچايکورکچای موقاويله‌سيموقاویله‌سی قاراباغين،قاراباغین، اونون داغليقداغلیق بؤلگه‌سيبؤلگه‌سی ده داخيلداخیل اولماقلا، تاريخيتاریخی آذربايجانآذربایجان تورپاغيتورپاغی اولدوغونو ثوبوت ائدن ان موهوم سندلردن بيريديربیریدیر. شيماليشیمالی آذربايجانينآذربایجانین ايشغاليندانایشغالیندان سونرا بو تورپاقلاردا مؤوقئعيينيمؤوقئعیینی مؤحکملنديرمکمؤحکملندیرمک مقصديمقصدی ايلهایله چاريزمچاریزم ائرمنيلشديرمهائرمنیلشدیرمه سيياستينيسییاستینی تطبيقتطبیق ائتمه‌يهائتمه‌یه باشلاديباشلادی. 1828-جيجی ايلایل تورکمنچايتورکمنچای موقاويله‌سيموقاویله‌سی و 1829-جو ايلایل اديرنهادیرنه موقاويله‌سينهموقاویله‌سینه اساسن ايرانایران و تورکييه‌دنتورکییه‌دن کؤچورولموش ائرمنيلرائرمنیلر قاراباغ دا داخيلداخیل اولماقلا شيماليشیمالی آذربايجانداآذربایجاندا مسکونلاشديريلديلارمسکونلاشدیریلدیلار. 1918-جيجی ايلایل مايينمایین 28-د، تخميننتخمینن 100 ايلليکایللیک روسيياروسییا موستملکه‌سيندنموستملکه‌سیندن سونرا آذربايجانآذربایجان خالقيخالقی شيماليشیمالی آذربايجانداآذربایجاندا يئنيیئنی موستقيلموستقیل دؤولتينيدؤولتینی ياراتديیاراتدی. آذربايجانآذربایجان خالق جومهوريتيجومهوریتی قاراباغ اوزريندهاوزرینده ده سياسيسیاسی حاکيميتيحاکیمیتی ساخلاديساخلادی. عئينيعئینی زاماندا، يئنيیئنی يارانميشیارانمیش ائرمنيستانائرمنیستان (ارارات) رئسپوبليکاسيرئسپوبلیکاسی دا قاراباغا قارشيقارشی اساسسيزاساسسیز اراضياراضی ايديعالاريایدیعالاری ايلهایله چيخيشچیخیش ائتديائتدی. قاراباغيقاراباغی اله کئچيرمککئچیرمک مقصديمقصدی ايلهایله بو دؤورده ائرمنيلرائرمنیلر اوللر ده حياتاحیاتا کئچيرديکلريکئچیردیکلری سويقيريمسویقیریم آکتلارينيآکتلارینی تؤرتمه‌يهتؤرتمه‌یه داوام ائتديلرائتدیلر. وزيتلهوزیتله علاقه دار اولاراق، 1919-جو ايلينایلین يانواريندایانواریندا آذربايجانآذربایجان هؤکومتيهؤکومتی شوشا، جاوانشير،جاوانشیر، جبراييلجبراییل و زنگزور قزالارينيقزالارینی احاطه ائدن باش قاراباغ عيالتينيعیالتینی ياراتديیاراتدی. 1920-جيجی ايلایل آپرئلينآپرئلین 28-ده آذربايجانداآذربایجاندا سووئت دؤولتينيندؤولتینین برقرار اولماسينداناولماسیندان بيربیر نئچه ايلایل سونرا، 1920-1923-جو ايللردهایللرده حياتاحیاتا کئچيريلميشکئچیریلمیش مقصديؤنلومقصدیؤنلو تدبيرلرتدبیرلر نتيجه‌سيندهنتیجه‌سینده کئچميشکئچمیش قاراباغ خانليغينينخانلیغینین ترکيبيندهترکیبینده اولموش آذربايجانآذربایجان تورپاقلاريتورپاقلاری اؤزلرينيناؤزلرینین عنعنه ويوی تاريخيتاریخی و گئوجوغرافيگئوجوغرافی بوتؤولوگونو ايتيرديایتیردی. سووئتلشديريلديکدنسووئتلشدیریلدیکدن سونرا آذربايجانآذربایجان داغليقداغلیق قاراباغا موختار ويلايتویلایت ستاتوسو وئرمه‌يهوئرمه‌یه مجبور ائديلديائدیلدی. بئله‌ليکل،بئله‌لیکل، آذربايجانينآذربایجانین آيريلمازآیریلماز حيصهحیصه سيسی اولان قاراباغ صونعيصونعی شکيلدهشکیلده آران و داغليقداغلیق حيصهحیصه لره بؤلوندو. بوتون بو تاريخيتاریخی عدالتسيزليکلرهعدالتسیزلیکلره باخماياراق،باخمایاراق، داغليقداغلیق قاراباغ موختار ويلايتينينویلایتینین سياسي،سیاسی، سوسيال،سوسیال، ايقتيصاديایقتیصادی و مدنيمدنی اينکيشافينياینکیشافینی تمينتمین ائتمک اوچون آذربايجانآذربایجان بو بؤلگه‌ده کومپلئکس ايصلاحاتلارایصلاحاتلار حياتاحیاتا کئچيرديکئچیردی. آما يئنهیئنه ده ائرمنيائرمنی سئپاراتچيلاريسئپاراتچیلاری اؤز منفور سيياستلرينيسییاستلرینی حياتاحیاتا کئچيرمه‌يهکئچیرمه‌یه و بونونلا دا آذربايجاناآذربایجانا جيديجیدی زييانزییان وورماغا داوام ائتديلرائتدیلر.سسريسسری-نيننین سوقوتو عرفه سيندهسینده اونلار اؤز فعاليتينيفعالیتینی سورعتلنديرديلرسورعتلندیردیلر. آذربايجاناآذربایجانا قارشيقارشی تجاووزکار موحاريبهباشلانديموحاریبهباشلاندی. سسريسسری-نيننین سوقوتو عرفه سيندهسینده اونلار اؤز فعاليتينيفعالیتینی سورعتلنديرديلرسورعتلندیردیلر. ائرمنيستانائرمنیستان آذربايجاناآذربایجانا قارشيقارشی تجاووزکار موحاريبهموحاریبه يهیه باشلاديباشلادی. 1992-جيجی ايلينایلین فئورال آيينداآییندا 25-دن 26-سيناسینا کئچن گئجه ائرمنيائرمنی تئررور قروپلاشمالاريقروپلاشمالاری 366-جيجی موتواتيجيموتواتیجی آلايينآلایین دستگيلهدستگیله خوجاليداخوجالیدا 20-جيجی عصرينعصرین ان دهشتليدهشتلی قيرغينلاريندانقیرغینلاریندان بيريبیری اولان خوجاليخوجالی سويقيريمينيسویقیریمینی تؤرتديتؤرتدی.
==سرحدلری و اراضیسی==
|
