افغانیستان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
{{Infobox country
|conventional_long_name =
افغانیستان ایسلام رئسپۇبلیکاسیٛ
{{unbulleted list|item_style=font-size:88%;
| <hr/> {{longitem|{{nobold|{{Nastaliq|{{resize|120%|د افغانستان اسلامي جمهوریت}}}}<br/>{{nowrap|''Da Afġānistān Islāmī Jumhoryat''{{Spaces|2}}{{resize|70%|([[Pashto language|Pashto]])}}}}}}}}
| <hr/> {{longitem|{{nobold|{{Nastaliq|{{resize|120%|جمهوری اسلامی افغانستان}}|fa}}<br />{{native name|fa|Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Afġānestān}}}}}}}}
|common_name = افغانیستان
|image_flag = Flag of Afghanistan.svg
|image_coat = National Emblem of Afghanistan 03.png
|symbol_type = Coat of arms
|national_motto = {{nowrap|{{big|{{lang|ar|لا إله إلا الله، محمد رسول الله}}}}}}<br />"{{transl|ar|Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh}}" <br />{{small|"There is no god but God; Muhammad is the messenger of God. ([[Shahada]])}}p
|national_anthem = {{transl|ur|ALA-LC|''[[Afghan National Anthem|Millī Surūd]]''}}<br/>{{lang|ps|{{Nastaliq|ملي سرود}}}}<br/><center><small>"The National Anthem"</small>
|image_map = Afghanistan (orthographic projection).svg
|image_map2 = Afghanistan - Location Map (2013) - AFG - UNOCHA.svg
|capital = [[کابول]]
|latd = 34
|latm = 32
|latNS = N
|longd = 69
|longm = 08
|longEW = E
|largest_city = Kabul
|languages_type = [[Official language]]s
|languages = {{hlist|style=white-space:nowrap; |[[Pashto]]|[[Dari language|Dari]]}}<ref name=AO />
|religion = [[ایسلام]]
|demonym = [[Demography of Afghanistan|Afghan]]{{#tag:ref|Other terms that have been used as demonyms are '''Afghani'''<ref>Dictionary.com. [[The American Heritage Dictionary of the English Language]], Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. [http://dictionary.reference.com/browse/afghani Reference.com] (Retrieved 13 November 2007).</ref> and '''Afghanistani'''.<ref>Dictionary.com. [[WordNet]] 3.0. [[Princeton University]]. [http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani Reference.com] (Retrieved 13 November 2007). {{wayback|url=http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani |date=20140328102257 |df=y }}</ref>|name="Demonym"|group="Note"}}
|government_type = [[Unitary state|Unitary]] [[Presidential system|presidential]] [[Islamic republic]]
|leader_title1 = [[President of Afghanistan|President]]
|leader_name1 = [[Mohammad Ashraf Ghani|Ashraf Ghani]]
|leader_title2 = [[Chief Executive Officer (Afghanistan)|Chief Executive Officer]]
|leader_name2 = [[عبدالله عبدالله]]
|legislature = [[National Assembly (Afghanistan)|National Assembly]]
|upper_house = [[House of Elders (Afghanistan)|House of Elders]]
|lower_house = [[House of the People (Afghanistan)|House of the People]]
|established_event1 = {{nowrap|[[Hotak dynasty|First Afghan state]]}}
|established_date1 = April 1709
|established_event2 = [[Afghan Independence Day|Recognized]]
|established_date2 = 19 August 1919
|area_km2 = 652864<ref name="Area and administrative Population">[http://cso.gov.af/en Central Statistics Organization of Afghanistan]: [http://cso.gov.af/en/page/4722/2012-2-13 Statistical Yearbook 2012–2013]: [http://cso.gov.af/Content/files/Area%20and%20Administrative%20and%20Population.pdf Area and administrative Population] {{wayback|url=http://cso.gov.af/en |date=20151217003632 |df=y }}</ref>
|area_sq_mi = 251827
|area_rank = 41st
|area_magnitude = 1_E11
|percent_water = negligible
|population_estimate = 32,564,342<ref name="Factbook"/>
|population_estimate_year = 2015
|population_estimate_rank = 40th
|population_density_km2 = 43.5
|population_density_sq_mi = 111.8
|population_density_rank = 150th
|GDP_PPP_year = 2016
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP = $65.295 billion<ref name="imf2">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=103&pr.y=16&sy=2016&ey=2016&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C672%2C914%2C962%2C612%2C674%2C614%2C676%2C311%2C548%2C213%2C556%2C911%2C678%2C912%2C867%2C313%2C682%2C419%2C684%2C513%2C273%2C316%2C868%2C913%2C921%2C339%2C948%2C638%2C943%2C514%2C686%2C218%2C688%2C963%2C518%2C616%2C728%2C223%2C558%2C516%2C278%2C918%2C692%2C748%2C694%2C618%2C449%2C624%2C564%2C522%2C565%2C622%2C283%2C626%2C853%2C628%2C288%2C228%2C293%2C924%2C566%2C233%2C964%2C632%2C453%2C636%2C968%2C634%2C922%2C238%2C714%2C662%2C862%2C960%2C716%2C611%2C456%2C321%2C722%2C243%2C942%2C248%2C718%2C469%2C724%2C253%2C813%2C642%2C199%2C643%2C733%2C644%2C524%2C819%2C361%2C646%2C362%2C648%2C364%2C915%2C732%2C652%2C366%2C328%2C734%2C258%2C463%2C656%2C923%2C654%2C738%2C336%2C578%2C263%2C537%2C268%2C742%2C944%2C866%2C534%2C369%2C536%2C744%2C429%2C186%2C433%2C925%2C343%2C869%2C439%2C746%2C916%2C926%2C664%2C466%2C826%2C298%2C967%2C927%2C443%2C846%2C917%2C299%2C544%2C582%2C446%2C474%2C666%2C754%2C668%2C698&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Afghanistan |publisher=International Monetary Fund |accessdate=26 April 2014}}</ref>
|GDP_PPP_per_capita = $1,994<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal_year = 2016
|GDP_nominal = $19.654 billion<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_per_capita = $600<ref name=imf2/>
|Gini_year = 2008
|Gini_rank =
|Gini_change = <!-- increase/decrease/steady -->
|Gini = 29<!-- number only -->
|Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=2 March 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140511044958/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI|archivedate=2014-05-11}}</ref>
|HDI_year = 2014<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year -->
|HDI_change = increase<!-- increase/decrease/steady -->
|HDI = 0.465<!-- number only -->
|HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title=2015 Human Development Report |date=14 December 2015 |accessdate=14 December 2015 |publisher=United Nations Development Programme | page=18}}</ref>
|HDI_rank = 171st
|currency = [[Afghan afghani|Afghani]]
|currency_code = AFN
|time_zone = D†
|utc_offset = +4:30 [[Solar Hijri calendar|Solar Calendar]]
|drives_on = [[Right- and left-hand traffic#Afghanistan|right]]
|calling_code = [[Telephone numbers in Afghanistan|+93]]
|country_code = AFG
|cctld = [[.af]] [[افغانستان.]]
}}
'''افغانیستان''' و یا '''(افغانیستان ایسلام جومهوریتی)''' - [[آسیا]]دا بیر دؤولت دیر. بو اؤلکه آسیانین مرکز <ref>[http://sarzaminman.blogsky.com/1391/03/14/post-87/ افغانیستان مالومات]</ref> <ref>[http://kabuliha.com/afghanistan/information/afghanistan_location/ افغانستان و ولایاتلر مالومات/کابلی‌ها]</ref>یئرلشیب. جنوبدان [[پاکیستان]]، غربدن [[ایران]]، شومالدان [[تورکمنیستان]]، [[اؤزبکیستان]] و [[تاجیکیستان]] و شرقدن ده [[چین]] و پاکیستان ایله قونشو دور. بو اؤلکه‌نین رژیمی ایسلام جومهوریتی و اهالیسینین چوخو [[موسلمان]] دیرلار
'''افغانیٛستان ایسلام رئسپۇبلیکاسیٛ''' [[آسیا]]دا دؤولت. پایتختیٛ [[کابول]] شهریدیر. [[اورتا آسیا]]دا یئرلشمسینه باخمایاراق سیک قومیت و مدنی علاقلری نظره آلیٛناراق بعضی قایناقلار طرفیندن [[یاخیٛن شرق]]اؤلکسی حئساب ائدیلیر. افغانیٛستان فارس دیللی دؤولتدیر.
غرب وشرق آراسیٛنداکیٛ یوللاریٛن کسیشمه نؤقطسینده یئرلشن افغانیٛستان،قومیت قرۇپ ومدنیتلر موزایکاسیٛدیٛر. تیجارتین مرکز نؤقطلریندن بیرینده اولان افغانیٛستان، بۇ استراتئژی مؤوقئی سببیله تاریخ بویۇنجا [[فارسلار]]، [[یونانلار]]، [[عربلر]]، [[تورکلر]]، [[موغوللار]]، [[اینگیلیسلر]] وه[[روسلار]] کیمی مۆختلیف خالقلاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.
== تاریخی ==
==اهالیسی ==
{{ماین|فقانیٛستاناهالیسی}}
پایتخت [[کابۇل]]اؤلکنینان بؤیۆک شهریدیر، دیگراهمیتلی شهرلر غربده[[هئرات]]، جنۇبدا [[قندهار]] و شیمالدا [[مزار شریف]]دیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفاولدۇغۇافغانیٛستاندا جوغرافی مانئلردنالاوایجتیمای حیاتدا دا بیر سیٛرااهمیتلی پروبلئملر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجسی تخمینن 36% - دیر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛنان یوخسۇلاؤلکلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستانایسلام رئسپۇبلیکاسیٛنیٛن مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتیٛنیٛن ملۇماتلاریٛنااساسن 2011 – جی ایلیناوولیناؤلکاهالیسینین سایٛنیٛن 24. 485. 6 مین نفراولدۇغۇائحتیمالائدیلیر . <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افگحانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '''افگحانیستان ستاتیستیجال یئاربووک 2010-11''' :[حتتپ://جسو. گوو. اف/جونتئنت/فیلئس/2-2. پدف سئتتلئد پوپۇلاتیون بی پرووینجئ -2010-11]</رئف>
فقانیٛستاندا یئگانهسیاحیٛیا الما 1979 – جۇایلده5ایۇن-5ایۇل تاریخیندهاپاریٛلمیٛش وهبۇ زاماناؤلکاهالیسی 15،551،358 نفر (وتۇراقاحالی - 13،086،630 نفر ، کؤچریاحالی - 2،464،728 نفر)اولمۇشدۇر . <رئف>[حتتپ://www. افگحانیستانس. جوم/ینفورماتیون/پئوپلئ/پوپۇلاتیون. حتم افگحانیستان'س Wئب سیتئ: افگحانیستان (تحئ لاستاوففیجیال جئنسۇساین افگحانیستان wاساین 1979، wحئن تحئ پوپۇلاتیون رئگیستئرئد ات 15،551،358. )]</رئف>
==قومیت ترکیبی ==
افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیرقومیت قرۇپی اکـثریتی ویا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر،اؤلکده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیثبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قومیت قرۇپ واردیٛر ([[پوشتونلار]]، [[تاجیکلر]]، [[اؤزبکلر]]، [[هزارلر]] و [[تورکمنلر]]) و اونلاریٛن هربیرینین سایٛی 1 میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی وفارس دیللی خالقلار یاشایٛر.
== دین ==
افغانیٛستان اراضیسینده، ایسلام 800 میلادی ایللرین سونوندا باشلامیٛشدیٛر. حال-حاظیٛردا اؤلک اهالیسینین اکـثریتی مۆسلمانلاردیٛر. افغانیٛستاندا مۆسلمان اهالینین 80-90%-نی تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایٛلمیٛشدیٛر. سۆننۆلراساساً افغانلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی دیلر، تاجیکلر،اؤزبکلر، تۆرکمنلر، بلۇچلار
افقانیٛستادا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلاریٛی فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبدی، قلندری. اهالینین چوخ آز هیسسی (0،5 %)احمدیه طریقتینه منسۇبدۇر. اؤلکده اهمیتلی سایدا شیعه لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر،ائلجه ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛلباشلار وافغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قاریٛشمیٛش افغان-فارس قرۇپۇ وفارسلاردیٛر. شیعه لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضیسینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیکلری بیر هیسسی ایسماعیلیه طریقتینه عبادت ائدیرلر (ایسماعیلیلراؤلکه اهالیسینین تقریباً 3 %-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا،افغانیٛستاندا ایندۇیستلر (20مین نفر)،ائلجه ده سیک لر، زرتۆشتیلر) یاشایٛر.
==ایقتصادی گؤستریجیلر ==
*ایقتصادیاتاعمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکدیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچیلیه وحئیواندارلیٛغا (قویۇن وکئچی یئتیشدیرمیه)اساسلانیٛر.
*ایش قۆووسی: 15 میلیون (2004-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
* سئکتورلآرا گؤر ایش قۆووسی:اکینچیلیک 80%، صنایع 10%، خیدمت 10% (2004 ملۇماتلاریٛ)
* صنایع: کیچیک میقیاسدا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان ،آلایشی خالچالار،طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
*ائلئکتریک استهصالیٛ : 905 میلیون kWh (2003/تخمینی)
*ائلئکتریک استهصالیٛ: 1،042 میلیارد kWh (2003/تخمینی)
*ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: 0 kWh (2001/تخمینی)
*ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: 200 میلیون kWh (2003)
*اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: [[خاشخاش]]، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
*ایخراجات مبلغی: 471 میلیون دوللار (2005-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
*ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق،آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
*ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان،ایران، آلمانیا، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بئلچیکا، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
*ایدخالات مبلغی: $3،87 میلیارد (2005-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
*ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ،ایستئحلاک ماللاریٛ
*ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان،ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمانیا
* خاریجی بورج مبلغی: 8 میلیارد دوللار (2004-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
* پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
* پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
* مالی ایلی: 21 مارت – 20 مارت
== نقلیات یوللاریٛ ==
* دمیر یوللاریٛ: km 24،6
* اوتوموبیل یوللاریٛ: 21000 km
== قایناقلار ==
| |||