باکی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
خط ۳۴:
|coordinates_display=inline,title
}}
'''باکی (Bakı)'''؛ [[آذربایجان رئسپوبلیکاسی|آزئربایجان رئسپوبلیکاسیرئسپوبلیکاسینین]]نین پایتاختی، [[قافقاز|قافقاز]] بؤلگه‌سین‌ده ان بؤیوک تیجارت، مدنیت و علم مرکزی، [[خزر دنیزی|خزر دنیزی]]نده ان بؤیوک لیمان.
 
شهرین ساحه‌سی – ۲ ۱۳۰ km²<ref name="Bakı şəhəri"/>-دیر . باکی [[آبشئرون یاریم‌آداسی|آبشئرون یاریم‌آداسی]]نین جنوب ساحلین‌ده یئرلشیر. شهر اؤز گدیملیینه، اراضی‌سینین بؤیوکلویونه و اهالی‌سینین سایینا گؤره [[شرق|شرق]]ین ان ایری شهرلرین‌دن بیریدیر.
 
۱۹۱۸-جی ایلدن رئسپوبلیکا تابعلی شهردیر. شهر ۱۱ اینضیباطی رایونا و ۴۸ کند، قصبه‌یه بؤلونوب. [[شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی|شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی]]، [[ایچری شهر|ایچری شهر]] و [[قیز قالاسی|قیز قالاسی]] [[۲۰۰۰|۲۰۰۰]]-جی ایلده [[یونئسکو|یونئسکو]]-نون [[عوموم‌دونیا ارثی|عوموم‌دونیا ارثی]] سیاهی‌سینا داخیل ائدیلمیشدیرلر.
 
باکی [[آذربایجان|آزئربایجانآزئربایجانین]]ین علمی، مدنی و صنایع مرکزی‌دیر. [[آذربایجان|آزئربایجانآزئربایجانین]]ین بیر چوخ ایری شیرکت‌لرینین باکی‌دا باش دفترلری وار. اونلارین آراسین‌دا [[آردنش|آردنش]] ده وار، بو شیرکت دونیانین ۱۰۰ ان ایری شیرکت‌لرین‌دن بیری‌دیر <ref>[http://www.turkishweekly.net/columnist/2487/state-oil-company-of-azerbaijan-republic-transition-from-national-to-transnational-company-or-demand-of-time.html State Oil Company of Azerbaijan Republic: Transition from National to Transnational Company or Demand of Time?]</ref>. [[باکی-تیفلیس-جئیهان نفت کمری|باکی-تیفلیس-جئیهان نفت کمری]]نین باشلانغیج نقطه‌سی باکی‌دا یئرلشیر.
 
== اؤتک (تاریخ) ==
 
[[آبشئرون یاریم‌آداسی|آبشئرون یاریم‌آداسی]] توپراقلاریندا تاپیلمیش آرخئولوژی ماتئریال‌لار بورانین اسکی یاشاییش مسکنی اولدوغونو ثبوت ائدیر. [[پیراللاهی|پیراللاهی]]، زیغ گؤلو اطرافی، [[شوولان|شوولان]]، [[مردکان|مردکان]]، [[بینقدی|بینقدی]]، [[امیرجان (سوراخانی)|امیرجان]] و س. یئرلرده ائ.ا. III-I مین‌ایللیکلره عایید آرخئولوژی عابده‌لر تاپیلمیش‌دیر.
 
باکینین سالیندیغی تاریخ دقیق معلوم دئییل‌دیر. بعضی تدقیقات‌چیلار باکینی قایتارا (قانقارا)، آلبانا، باروکا و س. ایله عینی‌لشدیریرلر. باکی‌دا تاپیلمیش V-VII عصرلره عایید [[ساسانی|ساسانی]] دفینه‌سی او دؤنمده بورانین یاشاییش بؤلگه‌سی اولدوغون‌دان خبر وئریر. V-VI عصر قایناقلاریندا باکی "باغاوان" و "آتش-ی باقوان"، عرب قایناقلاریندا (X عصر) "باکویه"، "باکوه"، "باکو"، روس قایناقلاریندا (XV عصر) "باکا"، صفوی‌لر دؤورو فارس دیللی قایناقلاریندا "بادی کوبه" آدلاندیریلیر.
 
تاریخاً باکی [[شرق|شرق]]ین ایری شهرلرین‌دن اولوب. شهر اقتصادیندا نفت و دوز ایستحصالی اساس یئر توتوب. عرب سییاهی ابو دولفین (X عصر) معلوماتینا گؤره، باکی‌داکی ایکی نفت یاتاغین‌دان ایلده تقریباً ۷۲۰ مین [[دیرهم|دیرهم]] گلیر الده ائدیلیرمیش. فئودال موناسیبت‌لرین، آل وئرین و صنعت‌کارلیغین اینکیشافی شهرین چیچکلنمه‌سینه شرایط یارادیب. اولوسلارآراسی آلیش - وئریشین یول‌آیریجین‌دا یئرلشن باکی دوغو و باتی اؤلکه‌لری آراسین‌داکی تیجارت علاقه‌لرین‌ده اؤنملی رول اویناییب. باکییا خزر، [[سلاویان|سلاویان]]، [[بیزانس|بیزانس]]، [[چین|چین]]، [[عراق|عراق]]، [[سوریا|سوریا]]، [[گئنویا|گئنویا]]، [[ونسیا|ونسیا]]، [[ایران|ایران]]، [[هیندیستان|هیندیستان]] تاجیرلری گلیب. باکی‌دان ایران، عراق و س. اؤلکه‌لره [[نفت|نفت]] ایخراج اولونوب.
 
IX عصرین ۲-جی یاریسین‌دا [[عباسی‌لر خیلافتی|عباسی‌لر خیلافتی]]نین ضعیفله‌مه‌سی و مرکزی حاکمیت‌دن اوزاقلاشماق میل‌لرینین قوتلنمه‌سی خیلافته تابع اؤلکه‌لرده بیر سیرا باغیمسیز دؤولت‌لرین یارانماسینا سبب اولدو. بئله دؤولت‌لردن بیری ده [[شیروانشاهلار دؤولتی|شیروانشاهلار دؤولتی]] ایدی. باکی X عصرین آخیرلارین‌دا شیروانین اساس شهرلرین‌دن بیرینه چئوریل‌دی. اهالی صنعت‌کارلیق، تیجارت، باغچی‌لیق، بوستانچی‌لیق، اوزومچولوک، باراماچی‌لیق، اکینچی‌لیک، نفت‌چیخارما، بالیقچی‌لیق و س. ایله مشغول اولوردو.
 
باکی X عصردن لیمان شهری کیمی مشهور ایدی. XI عصرین سونو، XIII عصرین اول‌لرین‌ده باکی ترقی دؤورو کئچیریردی. [[۱۱۹۱|۱۱۹۱]]-جی ایلده [[قیزیل آرسلان|قیزیل آرسلان]] شاماخینی توتدوق‌دا شیروانشاه [[I آخسیتان|I آخسیتان]] موقتی اولاراق پایتاختی باکیا کؤچورموش‌دو. شیروانشاه‌لار شهرین مؤحکم‌لندیریلمه‌سینه خصوصی دقت وئریردیلر. XII عصرده باکی ایکی‌جرگه‌لی قالا دیواری و خندکله احاطه اولون‌دو.
 
[[قیز قالاسی (باکی)|قیز قالاسی]] دا شهرین مدافعه سیستمینه داخیل ایدی. [[۱۲۳۲|۱۲۳۲]]-[[۱۲۳۵|۱۲۳۵]] ایللرده باکینی دنیز طرف‌دن قوروماق سونوج ایله بوختا داخیلین‌ده مؤحکملندیریلمیش قالا تیکیل‌دی. شیروانشاه‌لار خزر دنیزین‌ده گوج‌لو دونانما یارات‌دیلار.
 
XIII عصرین ۳۰-جو ایللرین‌ده [[مونقول‌لار|مونقول‌لار]] باکیا هوجوم ائدیب، اوزون‌مودت‌لی محاصره‌دن سونرا شهری آلدی‌لار. باکی‌دا نفت‌چیخارما و تیجارت تنزوله اوغرادی. XIV عصرین اورتالارینا دوغرو باکی‌دا تیجارت (خصوصیله دنیز تیجارتی) یئنی‌دن جانلان‌دی. گیلان و شاماخی ایپیینین بین‌الخالق تیجارت‌ده اهمیتینین آرتماسی ایله علاقه‌دار باکینین اقتصادی مؤوقعی مؤحکملن‌دی. XIV عصردن باکی‌دان قیزیل اوردا، موسکوا کنیازلیغی، آوروپا اؤلکه‌لری و س. یئرلره موختلیف ماللار، خصوصاً ایپک، خالچا و س. ایخراج ائدیلیردی. باکی‌دان هشتارخانا، [[اورتا آسیا|اورتا آسیا]]یا و [[خزر|خزر]]ین گونئی ساحل‌لرینه مال داشینیردی. XIV عصرین ۲-جی یاریسین‌دا باکینین اقتصادی و سیاسی رولونون آرتماسی ایله علاقه‌دار اولاراق خزر دنیزی بعضن باکی دنیزی ده آدلاندیریلیردی (بو، ۱۳۷۵-جی ایلده کاتالان دیلین‌ده حاضیرلانمیش اطلس‌ده گؤستریلیر). باکی‌دا ایندیه‌دک قالان تاریخی-معمارلیق عابده‌لری – [[بوخارا کاروانساراسی|بوخارا کاروانساراسی]] (XIV عصر)، قیز قالاسی یاخینلیغین‌دا مولتانی (هیند) کاروانساراسی (XV-XVI عصرلر) و س. شرق اؤلکه‌لری ایله گئنیش تیجارت علاقه‌لرینین مؤوجودلوغون‌دان خبر وئریر.
 
شیروانشاه I خلیل‌الله‌ین دؤورون‌ده ([[۱۴۱۷|۱۴۱۷]]-[[۱۴۶۲|۱۴۶۲]]) باکی‌دا موهوم تیکینتی ایشلری آپاریل‌دی. [[شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی|شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی]] ده بو دؤورده تیکیلمیش‌دیر. باکی‌دا تیجارت، صنعتکارلیق اینکیشاف ائدیر، اقتصادی و مدنی حیات یوکسلیردی. XV عصرین ۲-جی یاری‌سین‌دا بؤیوک موسکوا کنیازلیغی ایله تیجارت داها دا گئنیشلن‌دی و دیپلوماتیک علاقه‌لر یارادیل‌دی. ۱۵۰۱-جی ایلده شاه ایسماییل شیروانا هوجوم ائدرک باکینی آلدی.
 
[[File:Saadet sarayi 1.jpg|thumb|200px|right|باکی‌داکی قدیم بینالاردان بیری. "سعادت سارایی"]]
 
صفوی حؤکمداری [[I طهماسیب|I طهماسیب]] ۱۵۳۸-جی ایلده باکینین دا داخیل اولدوغو شیروانی [[صفوی‌لر دؤولتی|صفوی‌لر دؤولتی]]نه بیرلشدیردی. [[صفوی|صفوی]]-[[عثمانلی|عثمانلی]] محاربه‌لری زامانی [[۱۵۷۸|۱۵۷۸]]-جی ایلده عثمانلی اوردوسو باکینی توت‌دو. [[۱۶۰۷|۱۶۰۷]]-جی ایلده شهر یئنی‌دن صفوی‌لرین حاکمیتی آلتینا کئچ‌دی. مرکزی حاکمیتین قوتلنمه‌سی، محصول‌دار قوه‌لرین اینکیشافینی لنگی‌دن فئودال چکیشلمه‌لرینه، داغیدیجی محاربه‌لره سون قویولماسی XVII عصرین ۴۰-جی ایللرین‌ده شهرین یوکسلیشینه تکان وئردی. صفوی‌لر دؤورون‌ده باکی‌دا میس پول‌لار بوراخیلیردی. باکی و آبشئرون اهالی‌سینین چوح حیسه‌سی خالچاچی‌لیقلا مشغول اولوردو. XVI-XVIII عصرلرده صنعتکارلیق، خصوصیله خالچاچی‌لیق داها دا اینکیشاف ائتدی. باکی‌دا توخوجولوق دا موهوم یئر توتوردو. XVII-XVIII عصرلره عایید تاریخی عابده‌لر بو دؤورده باکی‌دا معمارلیق، حکاک‌لیق و س.-نین اینکیشاف ائتدیینی گؤستریر.
 
باکینین زنگین طبیعی ثروت‌لری، هابئله موهوم حربی ایستراتژی اهمیتی XVIII عصرین اول‌لرین‌دن اعتباراً [[روسیا|روسیا]]نین دقتینی جلب ائدیردی. خزرین جنوب-قرب ساحل‌لرینه ییه‌لنمیه چالیشان روسییا چاری [[I پیوتر|I پیوتر]] خصوصی حربی دنیز ائکسپئدیسییاسی یارادیر. [[۱۷۲۳|۱۷۲۳]]-جو ایل ایونون ۲۶-دا I پیوترون قوشونو باکینی ایشغال ائدیر. لاکین، [[روسیا|روسیا]] و [[ایران|ایران]] آراسین‌دا باغلانان گنجه مقاویله‌سینه ([[۱۷۳۵|۱۷۳۵]]) گؤره باکی یئنی‌دن ایرانین حاکمیتی آلتینا کئچ‌دی.
 
XVIII عصرین اورتالارین‌دا آذربایجان‌دا بیر سیرا خان‌لیق‌لار، او جمله‌دن [[باکی خان‌لیغی|باکی خان‌لیغی]] یاران‌دی. آرا محاربه‌لری بوتون آذربایجان‌دا اولدوغو کیمی، باکی‌دا دا اقتصادیات و مدنیتین اینکیشافینا مانع اولور، اهالینین وضعیتینی سون درجه آغیرلاش‌دیریردی. XVIII عصرین ۲-جی یاری‌سین‌دا باکی‌دا شهر حیاتی و تیجارت نیسبتاً جانلان‌دی. لاکین [[آغا محمد شاه قاجار|آغا محمد شاه قاجارین]]ین آذربایجانا هوجوم‌لاری اقتصادیاتین و تیجارت علاقه‌لرینین یئنی‌دن تنزوله اوغراماسینا سبب اولدو. [[۱۷۹۶|۱۷۹۶]]-جی ایلین یازین‌دا روسیا ایمپئراتریاسی II یئکاتئرینانین امری ایله گئنئرال V.A.Zubovun کومان‌دان‌لیق ائتدیی روس قوشون‌لاری آذربایجانا یوروش ائتدی. ایونون ۱۳-ده باکی آلین‌دی. [[۱۷۹۷|۱۷۹۷]]-جی ایلین اولین‌ده گئنئرال P.D.Sisyanov باکینین کومئندانتی تعیین اولون‌دو. II یئکاتئرینانین اؤلومون‌دن سونرا اوغلو I پاوئل V.A.Zubovu گئری چاغیردی. چار قوشون‌لاری ۱۷۹۷-جی ایلین مارتین‌دا باکینی ترک ائتدی. XIX عصرین اولین‌ده [[I آلئکساندر|I آلئکساندر]] خزرساهی‌لی ویلایت‌لری، ایلک نؤوبه‌ده باکینی توتماق پلانی ایله خصوصی ماراقلانیردی. روسییا-ایران محاربه‌سی (۱۸۰۴-۱۸۱۳) بو پلانین حیاتا کئچیریلمه‌سی‌نی صورتلندیردی. [[۱۸۰۵|۱۸۰۵]]-جی ایل آوقوستون ۱۲-ده چار قوشونو باکینی محاصره‌یه آلدی، لاکین موفقیت قازانمایاراق گئری چکیل‌دی. [[۱۸۰۶|۱۸۰۶]]-جی ایلین اولین‌ده گئنئرال P.D.Sisyanovun قوشون‌لاری یئنی‌دن باکییا یاخینلاش‌دی. شهری تسلیم ائتمک حاقین‌دا باکی خانی [[حوسین‌قولو خان|حوسین‌قولو خان]]لا دانیشیق‌لار زامانی گئنئرال P.D.Sisyanov اؤلدورول‌دو. [[۱۸۰۶|۱۸۰۶]]-جی ایل اوکتیابرین ۶-دا باکی روسییایا بیرلشدیریل‌دی. [[۱۸۰۷|۱۸۰۷]]-جی ایلده باکی‌دا ۵۰۰ ائو، ۳۰۰۰۰۰ اهالی وار ایدی. [[۱۸۱۳|۱۸۱۳]]-جو ایلده باغلانمیش [[گولوستان موقاویله‌سی|گولوستان سولهو]] ایله شیمالی آذربایجان، او جمله‌دن باکینین روسیایا بیرلشدیریلمه‌سی تصدیق ائدیل‌دی.
 
بو دؤورده آبشئرون‌دا ایل‌لیک نئفت استحصالی ۲۰۰-۳۰۰ مین پودا چاتیردی. [[۱۸۴۷|۱۸۴۷]]-جی ایلده باکینین [[بیبی‌هیبت|بیبی‌هیبت]] ساحه‌سین‌ده مئخانیکی اصوللا ایلک نفت قویوسو قازیلماسینا تشبوث گؤستریل‌دی. باکی نفت صنایع‌سینه خاریجی کاپیتالین آخینی باشلان‌دی. [[۱۸۷۹|۱۸۷۹]]-جو ایلده باکی‌دا ۹ قازما بوروغو واردی‌سا، [[۱۹۰۰|۱۹۰۰]]-جو ایلده اونلارین سایی ۱۷۱۰-آ چات‌دی. باکی نفتی دونیا میقیاسینا چیخ‌دی. نفت صنایع‌سی ایله یاناشی باکی‌دا باشقا صنایع ساحه‌لری ده اینکیشافا باشلادی؛ مئخانیکی زاوودلار، ائمالاتخانالار، توتون فابریک‌لری، بوخار موحریک‌لری ایله ایشله‌ین دییرمان‌لار و س. یاران‌دی. یئنی تیکی‌لی‌لر، بانک‌لار، تیجارت و صنایع فیرمالارینین بینالارین‌دان عبارت ایدی.<ref>http://www.window2baku.com/Photo/Albom30.htm</ref>
 
[[۱۸۸۳|۱۸۸۳]]-جو ایل مایین ۸-ده باکی-تیفلیس دمیر یولو ایشه سالین‌دی. [[۱۸۹۹|۱۸۹۹]]-جو ایلده باکی‌دا ایلک کونکا ایشله‌میه باشلادی. هله XIX عصرین ۴۰-جی ایللرین‌ده خزرده بوخار گمی‌لری ایشلییردی.
 
== نفت داشلاری ==
نفت داشلاری – دونیان‌دا ایلک نفت پلاتفورماسی‌دیر. بونؤوریسی [[۱۹۴۷|۱۹۴۷]]-جی ایلده قویولموش‌دور. [[جیمز باند|جیمز باند]]ین مشهور سرگوذشتین‌دن بیری اولان [[دونیا کیفایت دئییل (فیلم، ۱۹۹۹)|"دونیا کیفایت دئییل"]] فیلمینین اساس کادرلاری محض بورادا – نفت داشلارین‌دا لئنته آلینمیش‌دیر.
 
نفت داشلاری شهر تیپ‌لی قصبه‌دیر و باکینین خزر رایونونون اراضی‌سینه داخیل‌دیر. خزر دنیزی سطحین‌دن آزجا گؤرونن "قارا قایالارین" اطرافین‌دا تیکیلمیش‌دیر. آبشئرون یاریم‌آداسینین ۴۲ کم-ده جنوبی-شرق‌ده یئرلشن بو قصبه دنیزین دیبینه برکیدیلمیش مئتال دیرک‌لرین اوستون‌دکی ائستاکادادا دنیز سطحین‌دن بیر نئچه مئتر هوندورلوک‌ده تیکیلمیش‌دیر.
خط ۷۹:
== ایچری‌شهر ==
 
[[File:Fortress of Baku, 2010.jpg|thumb|left|400px|سول طرف‌ده معاصر گؤرونوشو ایله [[ایچری‌شهر مئتروستان‌سییاسی|ایچری‌شهر مئتروستان‌سییاسی]] ساغ طرف‌ده ایسه [[ایچری‌شهر|ایچری‌شهر]]ین بورج‌لری و قالا قاپی‌سی]]
 
باکی هله قدیم زامانلاردان تکجه جنوبی قافقازدا دئییل، ائله‌جه ده یاخین شرق‌ده اهالینین سیخ مسکونلاشمیش شهرلردن بیری کیمی تانینمیش‌دیر. الوئریش‌لی ایقلیمی، طبیعی-جوغرافی شرایطی، طبیعی ثروت‌لرین بوللوغو، بورادان کئچن بین‌الخالق اهمیت‌لی تیجارت یوللاری بو شهرین ایقتیصادی جهت‌دن اینکیشافینا کؤمک ائتمیش‌دیر. مولاییم ایقلیمی، محصولدار تورپاغی، بول سو منبعی بورادا عصرین اول‌لرین‌دن باشلایان اقتصادی اینکیشاف اوچون اساس زمین اولموش‌دو. تصادوفی دئییل‌دیر کی، هله ائرامیزین اول‌لرین‌ده یونان-روما آیسترونومو و جوغرافیاشوناسی کلاودی پتولئمئی (۷۰-۱۴۷-جی ایللر) "جوغرافییا درس‌لیگی" کیتابین‌دا آلبانییانین اراضی‌سین‌دکی ۲۸ شهرین آدینی چکرکن باکینی باروکا و یا قایتارا کیمی گؤستریر.
خط ۱۱۵:
|----
| width ="25 %" align="center" |
| width ="50 %" align="center" | ''شیمال:'' [[سامارا|سامارا]]، [[کازان|کازان]]
| width ="25 %" align="center" |
|----
| width ="25 %" align="center" | ''قرب:'' <br/> [[نیو-یورک|نیو-یورک]] <br/> [[مادرید|مادرید]] <br/> [[نئاپول|نئاپول]]
| width ="50 %" align="center" | [[File:Brosen windrose.svg|50px]]
| width ="25 %" align="center" | ''شرق:'' <br/> [[داشکند|داشکند]] <br/> [[پئکین|پئکین]]
|----
| width ="25 %" align="center" |
| width ="50 %" align="center" | ''جنوب:'' [[ماناما|ماناما]]
| width ="25 %" align="center" |
|}</center>
 
آبشئرون یاریم‌آداسی دونیا اوکئانی سوییه‌سین‌دن ۲۸ مئتر آشاغی‌دا یئرلشیر. باکینین و آبشئرونون ایقلیمی مولاییم- ایستی، یاریم‌صحرا و چؤل ایقلیمی اولوب یالنیز آبشئرونا خاص اولان کولک‌لرله سجیوی‌دیر. "خزری" دئییلن شیمال کولیی یای‌دا هاوانی سرینلشدیریر، قیش‌دا ایسه حدسیز درجه‌ده سویودور. "گیلاوار" دئییلن جنوب کولیی یای‌دا ایستی گتیریر، قیش‌دا ایسه سویوغو بیر قدر مولاییملشدیریر. عمومیتله معاصر باکینین ایقلیمی باکی‌لی‌لارین سئوه-سئوه بئجردیک‌لری باغ‌لارین و پارک‌لارین سایه‌سین‌ده چوخلو مولاییملشمیش‌دیر. ۲۰-جی عصرین اول‌لرین‌ده گوج‌لو کولک و توز الدین‌دن باکینین کوچه‌لرینه چیخماق مومکون دئییل‌دی، بو گون ایسه باکی ایلیق و راحت حیات طرزی ایله سئچیلن بیر شهره چئوریلمیش‌دیر.
[[File:Baku, Azerbaijan, satellite image, LandSat-5, 2010-09-06.jpg|thumb|200px|left|[[آبشئرون یاریم‌آداسی|آبشئرون یاریم‌آداسی]]، کوسموس‌دان چکیلمیش شکیل، ۶ سئنتیابر ۲۰۱۰- جو ایل]]
 
== شهر رایون‌لاری ==
باکی آشاغی‌داکی شهر رایون‌لارینا بؤلونوب :
* [[بینقدی رایونو|بینقدی]]
* [[قاراداغ رایونو|قاراداغ]]
* [[ختای رایونو|ختای]]
* [[خزر رایونو|خزر]]
* [[نریمانوو رایونو|نریمانوو]]
* [[نسیمی رایونو|نسیمی]]
* [[نظامی رایونو|نظامی]]
* [[سبایل رایونو|سبایل]]
* [[صابون‌چو رایونو|صابون‌چو]]
* [[سوراخانی رایونو|سوراخانی]]
* [[یاسامال رایونو|یاسامال]]
 
باکی‌دا میکرورایون‌لار ۱۹۶۰-جی ایللرین اولین‌دن اعتباراً تیکیلمه‌یه باشلانیل‌دی.یئنی میکرورایون‌لارین تیکیلمه‌سی ایله اراضی‌ده نقلیات اینفراستروکتورودا یارانماغا باشلامیش‌دیر. بئله کی، ایلک اول‌لر یالنیز آوتوبوس‌لارلا یئنی تیکیلمییش یاشاییش ساحه‌لرینه چاتماق اولوردوسا ۱۹۸۰-جی ایللرین اولین‌ده معمار عجمی و ۲۰ یانوار ماترو ایستان‌سییالارینین ایستیفاده‌یه وئریلمه‌سی ایله نقلیاتین وضعیتی داها دا یاخشیلاش‌دی و میکرورایون‌لار اوزاق بیر شهراطرافی اراضی ایستاتوسونو ایتیرمگه باشلادی. میکرورایون‌لار گئتدیکچه شهر مرکزی ایله موقاییسه‌ده بیر سیرا اوستونلوک‌لر الده ائتمگیه باشلادی. ان اساسی بو اراضی‌لرده یاشیل‌لیق ساحه‌لرینین مرکزی اراضی‌لره نیسبتاً قات-قات چوخ اولماسی، هاوانین تمیز اولماسی، بوتون یاشاییش ائولرینین جدی پلان اساسین‌دا سیرالانماسی، نیظام‌لی‌لیق بو کیمی اوستونلوک‌لر اینسان‌لاری میکرورایون‌لارا اولان ماراغینی جلب ائتدی و یئنی ائولر صورتله مسکونلاشماغا باشلادی. باکینین ۹ میکرورایونو واردیر.
خط ۱۴۹:
 
== اهالی‌سی ==
* ۱۸۵۰-جی ایلده شهرده یئرلشه‌ن ۲۰۳۱ ائوده هر ایکی جینس‌دن ۷۴۰۰ نفر اهالی یاشاییردی<ref>Тифлис، Канцелярии Наместника Кавказского. ۱۸۵۰. "Кавказский календарь на ۱۸۵۱ год"./Оглавление: Глава — Отделение третье، стр.۱۲۸</ref>.
* ۱۸۵۱-جی ایلده شهرده یئرلشه‌ن ۱۹۹۲ ائوده ۳،۷۵۵ نفری کیشی‌لر، ۳،۶۷۶ نفری قادین‌لار اولماقلا توپلام ۷،۴۵۱ نفر اهالی یاشاییردی<ref>Тифлис، Канцелярии Наместника Кавказского. ۱۸۵۱. "Кавказский календарь на ۱۸۵۲ год"، стр. ۳۰۵</ref>.
* ۱۸۵۴-جو ایلده اهالینین سایی ۸۳۵۴ نفر ایدی<ref>[http://promp1.narod.ru/ Старый Баку]</ref>.
* ۱۸۶۳-جو ایلده – ۱۴۵۰۰ نفر اولموش‌دور.
* ۱ یانوار ۱۸۸۵-جی ایل تاریخین‌ده باکی شهرین‌ده هر ایکی جینس‌دن توپلام اهالینین سایی ۶۰،۴۲۱ نفر اولموش‌دور<ref>Кавказский Статистический комитет. Е.Кондратенко. ۱۸۸۶. "Кавказский календарь на ۱۸۸۷ год"، стр. ۱۹۳</ref>.
 
<center>
خط ۲۰۸:
 
=== تانینمیش باکی‌لی‌لار ===
* [[آبباسوو آکیف میکاییلوویچ|آبباسوو آکیف میکاییلوویچ]] – فوتبولیست، اجتماعی خادیم.
* [[سفر ابیئو|سفر ابیئو]] — [[آذربایجان رئسپوبلیکاسی|آذربایجان رئسپوبلیکاسی]]نین مدافعه ناظری، [[گئنئرال-پولکوونیک|گئنئرال-پولکوونیک]].
* [[آراز آغالاروو|آراز آغالاروو]] — اقتصاد علم‌لری دوکتورو. اومومروسییا آذربایجان کونقرئ‌سینین ویتسئ-پرئزیدئنتی.
* [[آللئقرووا ایرینا|آللئقرووا ایرینا]] — روس موغه‌ننی‌سی
* [[واهید الکبروو|واهید الکبروو]] — آذربایجان‌لی میلیاردئر. [[روسییا|روسییا]]نین لوکویل نئفت شیرکتینین پرئزیدئنتی.
* [[ایلهام الیئو|ایلهام الیئو]] — [[آذربایجان رئسپوبلیکاسی|آذربایجان رئسپوبلیکاسی]]نین پرئزیدئنتی
* [[نیکولای بایباکوو|نیکولای بایباکوو]] — سووئت دؤولت خادی‌می.
* [[باتاشوو کونستانتین|باتاشوو کونستانتین]] — موسکوا کونسئرواتورییاسینین پروفئسسورو.
* [[توفیق بهراموو|توفیق بهراموو]] — آذربایجان فوتبول‌چوسو، فوتبول حاکمی.
* [[ایوان بئسئدین|ایوان بئسئدین]] — [[موسکوا مئتروپولیتئنی|موسکوا مئتروپولیتئنی]]نین باش‌چی‌سی.
 
== اقتصادیاتی ==
 
باکی [[جنوبی قافقاز|جنوبی قافقاز]]ین ان بؤیوک صنایع و اقتصادی مرکزی‌دیر. باکی نئفتی موختلیف دؤورلرده دونیا نئفتین‌ده آپاریجی چکییه مالیک اولوب. [[۱۸۴۸|۱۸۴۸]]-جی ایلده باکی‌دا، [[بیبیهئیبت|بیبیهئیبت]] یاتاغین‌دا قازیلمیش قویودان وورموش نئفت فونتانی آذربایجان‌دا "[[قارا قیزیل|قارا قیزیل]]ین" صنایع اوسولو ایله چیخاریلماسینین اساسی‌نی قویموش‌دور. آرتیق [[۱۸۹۹|۱۸۹۹]]-جو ایلده آذربایجان نئفت هاسیلاتی و ائمالی اوزره دونیادا بیرینجی یئره چیخمیش، دونیا نئفت هاسیلاتینین یاری‌سی‌نی وئرمیش‌دیر.<ref>[http://www.azerbaijan.az/portal/Economy/OilStrategy/oilStrategy_01_a.html Azerbaijan.az – آذربایجان نئفتی]</ref> بون‌دان باشقا سرعتله بؤیویه‌ن کاپیتالیست باکی‌سی [[XIX عصر|XIX عصر]]ین سونرالارین‌دا زرگرلیین ان بؤیوک مرکزینه چئوریلمیش‌دی. شهرین کوچه‌لرین‌دن بیرینین ایندی ده "زرگر پالان" آدلانماسی بونا ثبوت‌دور. ۱۹۰۰-جو ایلده بورادا ۱۳۰ نفر تکجه قئیدیات‌دان کئچمیش زینت اوستاسی و ۸۹ نفر شاگیرد چالیشیردی. XIX عصرین سونو و XX عصرین اول‌لرین‌ده باکی‌دا میس قاب ایستئهسال ائدن موس‌سی‌سه‌لرین سایی ۲-۳ دفعه آرتمیش‌دی. سرعتله بؤیومک‌ده اولان کاپیتالیست باکی‌سین‌دا میس ممولاتینا اهالینین تلباتینین آرتماسی بو مسئله‌ده هللئدیجی رول اوینامیش‌دیر. <ref>[http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/azetnog1.pdf آذربایجانین ائتنوقرافییاسی، ۱-جی جیلد، سه ۳۷۳، ۳۹۷ – پرئزیدئنت کیتابخاناسی]</ref>
 
[[۱۹۴۹|۱۹۴۹]]-جو ایلده آچیق دنیزده، باکی شهرین‌دن ۱۰۰ کیلومئتر مسافه‌ده او زامان اوچون نادیر یاتاق ساییلان [[نئفت داش‌لاری|نئفت داش‌لاری]]ندا ووران فونتان دنیزده نئفتچیخارمانین یئنی مرحله‌سینین باشلانغیجینی قویموش‌دور. آذربایجان دونیادا ایلک دفعه اولا[[راق آچیق دنیزده نئفت چیخارماغا باشلامیش‌دیر. [[۱۹۹۹|راق آچیق دنیزده نئفت چیخارماغا باشلامیش‌دیر. [[۱۹۹۹|۱۹۹۹]]-جو ایل [[۱۷ آپرئل|۱۷ آپرئل]]ده [[باکی-سوپ‌سا نئفت کمری|باکی-سوپ‌سا نئفت کمری]] و [[گورجوستان|گورجوستان]]ین [[قارا دنیز|قارا دنیز]] ساحلین‌ده‌کی سوپ‌سا ایخراج تئرمینالی ایستیسمارا وئریلمیش‌دیر. "[[چیراق|چیراق]]" یاتاغین‌دان حاصیل اولونان نئفتین [[سوپ‌سا|سوپ‌سا]] لیمانین‌دان دونیا بازارلارینا ایخراجینا باشلانمیش و ایلک دفعه اولاراق [[آذربایجان نئفتی|آذربایجان نئفتی]] [[شیمال|شیمال]]ا یوخ، [[قرب|قرب]]ه ایستیقامت گؤتورموش‌دور. شهرین اقتصادی اینکیشافینی تعمین ائدن اساس ساحه‌لر بون‌لاردیر: بئینلخالق تیجارت، نئفت هاسیلاتی و ائمالی، کیمیا، [[ماشینقاییرما|ماشینقاییرما]]، توخوجولوق و قیدا سنایه‌سی. سون زامان‌لار حربی صنایع، یوکسک تئخنولوگییالی صنایع و اینفورماسییا تئخنولوگییالاری اینکیشاف ائدیرلر.
 
=== صنایع ===
۲۰ سئنتیابر ۱۹۹۴- جو ایلده [[گولوستان|گولوستان]] سارایین‌دا، باکی‌دا موقاویله ایمضالان‌دی، هانسیکی اؤز بؤیوک اهمیتی نتیجه‌سین‌ده [[عصرین موقاویله‌سی|عصرین موقاویله‌سی]] آدینی آلیر. عصرین موقاویله‌سی ان بؤیوک موقاویله‌لر سیاهی‌سین‌دا، هم کاربوهیدروگئن احتیاط‌لارینا گؤره، هم ده تخمین اولونان اینوئستی‌سییالارین هجمینه گؤره، اؤز یئرینی توتور. نئفت و قاز ساحه‌سین‌ده دونیانین بیر چوخ نئفت و قاز شیرکت‌لری مشغول‌دور<ref>[http://www.azerbaijan.az/_Economy/_GeneralInfo/_generalInfo_r.html ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ ОБ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ ЭКОНОМИКЕ]</ref>. ان ایری شیرکت‌لر بون‌لاردیر:
* [[آموکو|آموکو]]
* [[بپ|بپ]]
* [[ائخخونموبیل|ائخخونموبیل]]
* [[ایستاتویل|ایستاتویل]]
* [[لوکویل|لوکویل]]
* [[توتال نئفت شیرکتی|توتال نئفت شیرکتی]]
* [[سوجار|سوجار]]
 
=== مالیه ساحه‌سی ===
 
باکی‌دا آذربایجان بانک‌لارینین اوفیس‌لری و بئینلخالق بانک‌لارین فیلیال‌لاری فعالیت گؤستریر. باکینین ان بؤیوک بانک‌لاری بون‌لاردیر:
* [[کاپیتالبانک|کاپیتالبانک]]
* [[تئخنیکابانک|تئخنیکابانک]]
* [[اونیجرئدیت|اونیجرئدیت]]
* [[آذربایجان بئینلخالق بانکی|آذربایجان بئینلخالق بانکی]]
 
[[باکی فوند بیرژاسی|باکی فوند بیرژاسی]]- اؤلکه‌نین آپاریجی فوند بیرژاسی‌دیر. بفب ۲۰۰۰-جی ایلین ۱۵ فئورالین‌دا آذربایجانین ۱۵ بانکی، ۲ مالییه شیرکتی و ایستانبول فوند بیرژاسی طرفین‌دن یارادیلمیش‌دیر. اونلارین هر بیری ۳۰۰ ملن. آذربایجان [[مانات|مانات]]ی اؤدمیشدیرلر. ۲۰۰۸- جی ایلین ایولون ۱- نه دؤورییه ۴۰۲۱،۷۵۹ ملن. مانات ($۴۹۵۴،۷۳۶ ملن.) تشکیل ائتمیش‌دیر. <ref>[http://www.cbonds.info/az/rus/news/index.phtml/params/id/408849 агентство جبوندس]</ref>.
 
=== حربی صنایع کومپلئکسی ===
باکی‌دا آذربایجانین حربی- سنایه کومپلئک‌سینین بیر سیرا موس‌سی‌سه‌لری یئرلشیر. اونلارین آراسین‌دا [[ائلئکترون هئسابلاییجی ماشین‌لار زاوودو|ائلئکترون هئسابلاییجی ماشین‌لار زاوودو]]، [["ایقلیم" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی|"ایقلیم" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی]]، [["آویا-آقرئقات" زاوودو|"آویا-آقرئقات" زاوودو]]، [["سنایئجیهاز" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی|"سنایئجیهاز" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی]]، [["رادیوقوراش‌دیرما" زاوودو|"رادیوقوراش‌دیرما" زاوودو]]، [["تئلئمئخانیکا" زاوودو|"تئلئمئخانیکا" زاوودو]]، [["آلوو" زاوودو|"آلوو" زاوودو]] و دیگرلری وار.
 
== نقلیات ==
 
باکی [[آذربایجان|آذربایجان]]ین ان بؤیوک نقلیات قووشاغی‌دیر. شهرده بیر سیرا، [[آبشئرون یاریماداسی|آبشئرون یاریماداسی]] ایله [[داغ‌لیق شیروان|داغ‌لیق شیروان]]ی قوووش‌دوران، آوتوموبیل و [[دمیریولو|دمیریولو]] ماگیسترال‌لاری کسیشیر. شهرده بئینلخالق [[هاوا لیمانی|هاوا لیمانی]] و دنیز لیمانی یئرلشیر.
 
=== بئینلخالق نقلیات ===
 
==== هاوا نقلیاتی ====
[[File:Airport baku.jpg|thumb|left|250 px|[[حیدر الیئو آدینا بئینلخالق هاوا لیمانی|حیدر الیئو آدینا بئینلخالق هاوا لیمانی]]]]
 
حیدر الیئو آدینا بئینلخالق هاوا لیمانی – باکی شهرین‌دن ۲۰ کم شیمال-شرق‌ده، بینه قصبه‌سین‌ده یئرلشه‌ن و قافقازدا ان بؤیوک بئینلخالق هاوا لیمانی. بو هاوا لیمانی [[آذربایجان|آذربایجان]]دا یئرلشه‌ن یئددی بئینلخالق هاوا لیمان‌لارین‌دان بیری‌دیر. اوچ تئرمینال‌دان عبارت‌دیر. هاوا لیمانین‌دان [[آوروپا|آوروپا]]یا، [[یاخین شرق|یاخین شرق]]ه، جنوب- شرقی و [[اورتا آسییا|اورتا آسییا]]یا سرنیشین و یوک رئیس‌لری حیاتا کئچیریلیر.
 
==== دنیز نقلیاتی ====
 
باکی – تورکمنباشی، باکی – آکتاو دمیر یولو بره‌لری بئینلخالق نقلیات سیستئم‌لرین‌ده و دهلیزلرین‌ده [[آذربایجان|آذربایجان]]ین نقلیات سیستئمینین بیر حیسه‌سی‌دیر.
 
==== بورو خطی ====
* '''[[باکی – تبی‌لی‌سی – ارزوروم قاز بورو ختتی|باکی – تبی‌لی‌سی – ارزوروم قاز بورو ختتی]]''' ۲۰۰۷- جی ایل ۲۵ مارت تاریخین‌ده رس‌می آچیلیش مراسی‌می اولموش‌دور. بورو ختتینین دیامئتری ۴۲ دویم اوزونلوقو ایسه ۹۷۰ کیلومئتر تشکیل ائدیر(۴۴۲ کم [[آذربایجان|آذربایجان]]ین، ۲۴۸ کم [[گورجوستان|گورجوستان]]ین و ۲۸۰ کم [[تورکیه|تورکیه]]نین اراضی‌سین‌دن کئچیر. هر بورونون اوزونلوقو – ۱۱،۵ مئتردیر<ref>[http://www.inmarsys.ru/news/news.asp?filename=20041022095113.xml ИНМАРСИС]</ref>. بو بورو ختتی ایله شاه-دنیز پرویئکتینین چرچیوه‌سین‌ده چیخاریلان قاضی ایخراج ائتمک پلانلاشدیریلیر<ref>[http://www.kavkaz-uzel.ru/newstext/news/id/1182229.html Кавказ. МЕМО.РУ]</ref>.
* '''[[باکی-تبی‌لی‌سی-جئیهان نئفت کمری|باکی – تبی‌لی‌سی – جئیهان بورو ختتی]]''' ، آذربایجان نئفتینین خزر دنیزین‌دن تورکیه‌نین جئیهان لیمانینا، اورادان آرالیق دنیزی واسطه‌سیله [[آوروپا|آوروپا]] بازارلارینا نق‌لی کمری. اوزون‌لوغو ۱۷۷۳ کیلومئتردیر. آذربایجان‌دان (۴۴۹ کم)، گورجوستان‌دان (۲۳۵ کم) و تورکیه‌دن (۱۰۵۹ کم) کئچیر.
* '''[[باکی – سوپ‌سا|باکی – سوپ‌سا]]''' رس‌می آچیلیشی ۱۷ آپرئل ۱۹۹۹- جو ایلده اولموش‌دور. بورو ختتی [[آذری-چیراق-گونش‌لی|آذری-چیراق-گونش‌لی]] پرویئکتی چرچیوه‌سین‌ده تیکیلمیش‌دیر. اونون اوزونلوقو ۸۳۷ کیلومئتر تشکیل ائدیر<ref>[http://www.rambler.ru/news/economy/10344/565983960.html Вести. رو]</ref>. بورو ختتینین دیامئتری ۵۳۰ میللیمئتردیر.<ref>[http://www.day.az/news/oilgas/74707.html /Новости — Азербайджан/]</ref>.
* '''[[باکی – نوووروسسیسک بورو ختتی|باکی – نوووروسسیسک بورو ختتی]]''' — خزر نئفتینی روسییانین، [[قارا دنیز|قارا دنیز]]ین ساحلین‌ده یئرلشه‌ن،[[نوووروسسیسک|نوووروسسیسک]]لیمانینا چات‌دیرماق اوچون ایستیفاده‌یه بوراخیلمیش بورو ختتی.
* '''''[[نابوککو قاز کمری|نابوککو قاز کمری]]''''' (پلانلاشدیریلیر) — خزر بؤلگه‌سی و اورتا شرق طبیعی قاز احتیاط‌لارینی آوروپا بازارلارینا چاتدیرماغی نظرده توتان قاز کمری لاییحه‌سی. ۳ ۳۰۰ کیلومئترلیک بو بورو ختتی لاییحه‌سین‌ده اومو ([[آوسترییا|آوسترییا]])، بولگارگاز ([[بولقاریستان|بولقاریستان]])، مول ([[ماجاریستان|ماجاریستان]])، ترانسگاز ([[رومینییا|رومینییا]]) و بوتاش ([[تورکیه|تورکیه]]) ایشتیراک ائدیر. آلمان RWE قاز شیرکتی ۵ فئورال ۲۰۰۸-ده ویانادا تشکیل اولونان ایجلاس‌دا نابوککونون آلتینجی اورتاغی اولموش‌دور. همچینین، فران‌سا شیرکتی اولان گاس دا فرانجئ ده بو لاییحه‌یه قوشولماق ایستیینی بیلدیرمیش‌دیر.
 
=== داخیلی نقلیات ===
خط ۲۷۸:
==== دمیر یولو نقلیاتی ====
 
حال-حاضردا باکی دمیر یولو واغزالین‌دان [[موسکوا|موسکوا]]یا، [[کیئو|کیئوه]]،ه، [[تیفلیس|تیف‌لی‌سه]]، [[سانکت-پئتئربورق|سانکت-پئتئربورق]]ا، [[خارکوو|خارکوو]]ا، [[تومئن|تومئنه]]،ه، [[روستوو-نا-دونو|روستوو-نا-دونو]]یا، [[آغستافایا|آغستافایا]]، [[بالاکه‌ن (شهر)|بالاکه‌نه]]، [[هورادیز|هورادیزه]]،ه، [[گنجه|گنجه‌یه]]،یه، [[آستارایا|آستارایا]] قاتارلار گئدیر.<ref>[http://www.navigator.az/traintable/ Расписание пассажирских поездов на ۲۰۱۰/۲۰۱۱ гг. из Баку<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. [[باکی-تبی‌لی‌سی-قارس دمیریولو ختتی|باکی-تبی‌لی‌سی-قارس دمیریولو ختتی]] آچیلدیق‌دان سونرا [[قارس|قارس]]ا و [[ایستانبول|ایستانبول]]ا مارشروت‌لارین آچیلیشی گؤزلنیلیر.
 
==== فونیکولیور ====
 
[[باکی فونیکولیورو|باکی فونیکولیورو]] ۱۹۶۰-جی ایل مایین ۵-ده ایستیفاده‌یه وئریلیب. ۲ ایستان‌سییاسی وار – بهرام گور هیکلی و شهیدلر خیابانی. ایستان‌سییالار آراسی مسافه ۴۵۵ مئتردیر. بیر ایستان‌سییادان دیگرینه ۴ دقیقه‌یه چاتماق اولور. واقونلاراراسی اینتئروال ۱۰ دقیقه، گئدیش حاقی ایسه ۲۰ قپیک‌دیر<ref>[http://milli.az/news/society/50211.html باکی فونیکولیورونون رنگی دییشدیریلیر.] </ref>.
 
== ایدمان ==
خط ۳۲۹:
 
[[File:Baku Architecture Gadjinski House.JPG|300px|left|thumb|links|باکی معمارلیغی، "حاجی‌نسکینین ائوی"]]
* [[آذربایجان تاریخ موزئیی|آذربایجان تاریخ موزئیی]]
* [[ممد سید اوردوبادینین خاطره موزئیی|ممد سید اوردوبادینین خاطره موزئیی]]
* [[نظامی گنجوی آدینا میللی آذربایجان ادبیاتی موزئیی|نظامی گنجوی آدینا میللی آذربایجان ادبیاتی موزئیی]]
* [[لطیف کریموو آد. آذربایجان خالچاسی و خالق تطبیقی صنعتی دؤولت موزئیی|لطیف کریموو آد. آذربایجان خالچاسی و خالق تطبیقی صنعتی دؤولت موزئیی]]
* [[صمد وورغونون ائو-موزئیی|صمد وورغونون ائو-موزئیی]]
* [[R.Mustafayev آد. آذربایجان دؤولت اینجه‌صنعت موزئیی|R.Mustafayev آد. آذربایجان دؤولت اینجه‌صنعت موزئیی]]
* [[نریمان نریمانووون خاطره موزئیی|نریمان نریمانووون خاطره موزئیی]]
* [[جلیل ممدقولوزاده‌نین ائو-موزئیی|جلیل]]
* ممدقولوزاده‌نین[[حسین جاویدین ائو- موزئیی]]
* [[حسینجعفر جاویدینجابارلینین ائو موزئیی|حسین جاویدین ائو -موزئیی]]
* [[جعفر جابارلینین ائو-موزئیی|جعفر جابارلینین ائو-موزئیی]]
* عبدالله شایقین ائو موزئیی
* آرخئولوگییا و ائتنوقرافییا موزئیی
خط ۳۸۰:
=== تئاترلار ===
 
[[File:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|300px|left|thumb|[[آذربایجان دؤولت آکادئمیک اوپئرا و بالئت تئاتری|]]]]
* [[آذربایجان دؤولت آکادئمیک اوپئرا و بالئت تئاتری]]]]
* [[آذربایجان دؤولت آکادئمیک اوپئرامیلی و بالئت تئاتری|آذربایجان دؤولت آکادئمیک اوپئرا و بالئتدرام تئاتری]]
* [[آذربایجان دؤولت آکادئمیک میلی درام تئاتری|آذربایجان دؤولت آکادئمیک میلی درام تئاتری]]
* [http://www.rusdrama-az.com روس درام تئاتری]
* [[آذربایجان دؤولت کوکلا تئاتری|]]
* [[آذربایجان دؤولتگنج کوکلاتاماشاچیلار تئاتری]]
* [[آذربایجان گنجدؤولت تاماشاچیلارموسیقی‌لی تئاتری|آذربایجان گنج تاماشاچیلارکومئدییا تئاتری]]
* [[آذربایجان دؤولت موسیقی‌لی کومئدییا تئاتری|آذربایجان دؤولت موسیقی‌لی کومئدییا تئاتری]]
* [http://www.bakucircus.az/ باکی دؤولت سیرکی]
* عبدالله شایق آدینا آذربایجان دؤولت کوکلا تئاتری
خط ۳۹۴:
* اجتماعی پانتومیما تئاتری
* "موغام" آذربایجان خالق موسیقی‌سی تئاتری
* [[رشید بئهبودوو|رشید بئهبودوو]] آدینا آذربایجان دؤولت ماهنی تئاتری
* [[صمد وورغون|صمد وورغون]] آدینا آذربایجان دؤولت روس درام تئاتری
* "اونس" تئاتری
* یوغ تئاتری
 
=== کونسئرت زال‌لاری ===
[[File:Respublikapalace.JPG|thumb|left|300px|[[حیدر علیئو سارایی|حیدر علیئو سارایی]]]]
* آذربایجان دؤولت فیلارمونییاسی
 
خط ۴۳۱:
== تحصیل ==
 
باکی [[آذربایجان|آذربایجان]]ین ان واجیب تحصیل مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. بورادا چوخ‌لو تحصیل اوبیئکت‌لری یئرلشیب.
* [[آذربایجان دؤولت نفت آکادئمییاسی|آذربایجان دؤولت نفت آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان تئکنیکی اونیوئرسیته‌سی|]]
* [[آذربایجان تئکنیکیمعمارلیق و اینشاات اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان معمارلیق و اینشاات اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان معمارلیق و اینشااتطیب اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان طیبدؤولت اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان طیبایقتیصاد اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان دؤولت ایقتیصادمدنیت و اینجه‌صنعت اونیوئرسیته‌سی|]]
* [[آذربایجان دؤولت ایقتیصادپئداقوژی اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی یانین‌دا دؤولت ایداره‌چی‌لیک آکادئمییاسی|آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی یانین‌دا دؤولت ایداره‌چی‌لیک آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان دؤولت مدنیت و اینجه‌صنعت اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان دؤولت مدنیت و اینجه‌صنعت اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان دؤولت پئداقوژی اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان دؤولت پئداقوژیدیللر اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان دؤولت رسام‌لیق آکادئمییاسی|آذربایجان دؤولت رسام‌لیق آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی یانین‌دا دؤولت ایداره‌چی‌لیک آکادئمییاسی|آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی یانین‌دا دؤولت ایداره‌چی‌لیک آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان دیللرمیللی اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان دیللر اونیوئرسیته‌سیکونسئرواتورییاسی]]
* [[آذربایجان اونیوئرسیته‌سی|آذربایجانتئاتر اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان دؤولت رسام‌لیق آکادئمییاسی|آذربایجان دؤولت رسام‌لیق آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان توریزم اینستیتوتو|آذربایجان توریزم اینستیتوتو]]
* [[آذربایجان میللی کونسئرواتورییاسی|آذربایجان میللی کونسئرواتورییاسی]]
* [[باکی موسیقی آکادئمییاسی|باکی موسیقی آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان تئاتر اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان تئاتر اونیوئرسیته‌سی]]
* [[خزرباکی اونیوئرسیته‌سی|خزردؤولت اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان توریزم اینستیتوتو|آذربایجان توریزم اینستیتوتو]]
* [[باکی آسییا اونیوئرسیته‌سی|باکی آسییاسلاویان اونیوئرسیته‌سی]]
* [[باکی موسیقی آکادئمییاسی|باکی موسیقی آکادئمییاسی]]
* [[باکی دؤولتآسییا اونیوئرسیته‌سی|]]
* [[باکی دؤولتآوراسییا اونیوئرسیته‌سی]]
* [[باکی سلاویان اونیوئرسیته‌سی|باکی سلاویانبیزینئس اونیوئرسیته‌سی]]
* [[M.V.Lomonosov آدینا موسکوا دؤولت اونیوئرسیته‌سینین باکی فیلیالی|M.V.Lomonosov آدینا موسکوا دؤولت اونیوئرسیته‌سینین باکی فیلیالی]]
* [[باکی آسییا اونیوئرسیته‌سی|باکی آسییا اونیوئرسیته‌سی]]
* [[باکی آوراسییاقیزلار اونیوئرسیته‌سی|باکی]]
* آوراسییا[[قرب اونیوئرسیته‌سی]]
* [[میلی آویاسییا آکادئمییاسی|میلی آویاسییا آکادئمییاسی]]
* [[باکی بیزینئس اونیوئرسیته‌سی|باکی بیزینئس اونیوئرسیته‌سی]]
* [[آذربایجان تئاتر اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان تئاتر اونیوئرسیته‌سی]]
* [[M.V.Lomonosov آدینا موسکوا دؤولت اونیوئرسیته‌سینین باکی فیلیالی|M.V.Lomonosov آدینا موسکوا دؤولت اونیوئرسیته‌سینین باکی فیلیالی]]
* [[باکیاودلار قیزلار اونیوئرسیته‌سی|باکی قیزلاریوردو اونیوئرسیته‌سی]]
* [[قربعلم اونیوئرسیته‌سی|قربو تحصیل مرکزی تفکور اونیوئرسیته‌سی]]
* [[خزر اونیوئرسیته‌سی]]
* [[میلی آویاسییا آکادئمییاسی|میلی آویاسییا آکادئمییاسی]]
* [[حیدر علیئو آدینا MTN-ین آکادئمییاسی|حیدر علیئو آدینا MTN-ین آکادئمییاسی]]
* [[آذربایجان اونیوئرسیته‌سی|آذربایجان اونیوئرسیته‌سی]]
* [[اودلار یوردو اونیوئرسیته‌سی|اودلار یوردو اونیوئرسیته‌سی]]
* [[علم و تحصیل مرکزی تفکور اونیوئرسیته‌سی|علم و تحصیل مرکزی تفکور اونیوئرسیته‌سی]]
* [[خزر اونیوئرسیته‌سی|خزر اونیوئرسیته‌سی]]
* [[حیدر علیئو آدینا MTN-ین آکادئمییاسی|حیدر علیئو آدینا MTN-ین آکادئمییاسی]]
 
== قارداش شهرلر ==
خط ۴۸۰:
 
== دؤولت بایراغی میدانی ==
[[File:National Flag Square e-citizen.jpg|thumb|left|200 px|[[دؤولت بایراغی میدانی|دؤولت بایراغی میدانی]]]]
دؤولت بایراغی میدانی — باکی شهرینین باییل ساحه‌سین‌ده یئرلشن مئموریال عابده-استراحت پارکی. میدانین تنتنه‌لی آچیلیشی ۲۰۱۰-جو ایلین سئنتیابرین ۱-ده آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی، سلاح‌لی قوه‌لرین آلی باش کوماندانی ایلهام علیئو طرفین‌دن کئچیریلمیش‌دیر.<ref>http://az.apa.az/xeber_Bakida_Dovlet_Bayragi_Meydaninin__197260.html</ref>
 
باکی شهرین‌ده یئرلشن دؤولت بایراغی میدانین‌دا تیکینتی-قوراش‌دیرما و آبادلاش‌دیرما ایشلرینین سورتلندیریلمه‌سی اوچون آذربایجان رئسپوبلیکاسینین ۲۰۰۹-جو ایل اوچون دؤولت بودجه‌سین‌ده نظرده توتولموش پرئزیدئنتین احتیاط فوندوندان باکی شهر ایجرا حاکمیتینه ۱۰ میلیون مانات وسایت آیریلمیش‌دی. <ref>[http://az.apa.az/xeber_Azerbaycan_prezidenti_"Baki_sheherinde__167224.html آپا، ۲۶ اوکتیابر ۲۰۰۹]</ref>
 
۲۰۰۰۰ m² اراضی‌سی اولان میدان‌دا اوجالدیلمیش دایاغین هوندورلویو ۱۶۲ مئتر، بونؤوره‌سینین دیامئتری ۳،۲، بونؤوره‌نین اوست حیسه‌سینین دیامئتری ۱،۰۹ مئتردیر. قورغونون عمومی کوتله‌سی ۲۲۰ تون‌دور. بایراغین ائنی ۳۵ مئتر، اوزون‌لوغو ۷۰ مئتر، عمومی ساحه‌سی ۲۴۵۰ کوادرات‌مئتر، کوتله‌سی ایسه تقریباً ۳۵۰ کیلوقرام‌دیر.<ref>[http://www.mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20091026074508283 Mediaforum.az، ۲۰۰۹-۱۰-۲۶]</ref> گینئس دونیا رئکوردلاری تشکیلاتی ۲۰۱۰-جو ایل مایین ۲۹-دا آذربایجان دؤولت بایراغی دیریینین دونیادا ان هوندور بایراق دیرگی اولدوغونو تصدیق ائدیب.
 
== باکی تئلئقوله‌سی ==
 
باکی‌دا یئرلشن، ۳۱۰ مئتر هوندورلویه صاحب آذربایجان تئلئویزییا قوله‌سی سسری ناظیرلر سووئتینین قراری و آذربایجان سسر رابطه ناظیرلیینین سیفاریشی ایله اینشا ائدیلمیش‌دیر. لاییحه‌سی سسری رابطه ناظیرلیینین لاییحه اینستیتوتونا مخصوص اولان تئلئقوله‌نین تیکینتی ایشلری ۱۹۷۹-جو ایلده باشلامیش‌دیر. لاییحه‌یه اساساً، [[۱۹۸۵|۱۹۸۵]]-جی ایلده تئلئقوله‌نین تیکینتی‌سی باشا چاتمالی ایدی، لاکین معین سببلره گؤره، کومپلئکس‌دکی اینشاات ایشلری دایاندیریلمیش‌دی. عوموم‌میلی لیدئر حیدر علیئوین حاکمیته قاییتماسین‌دان سونرا، ۱۹۹۳-جو ایلده اینشاات ایشلری یئنی‌دن باشلامیش و ۱۹۹۶-جی ایلده اونون ایشتیراکی ایله کومپلئکسین رسمی آچیلیش مراسیمی کئچیریلمیش‌دیر.
 
== قایناقلار ==
{{قایناق}}
 
۲۷. sdrep2012.com، "دونیا باکیلیارینین سیاهی‌سی"، [[۰۵|۰۵]]،[[۰۳|۰۳]]،[[۲۰۱۲|۲۰۱۲]]
{{قایناق}}
 
سطر ۴۹۹ ⟵ ۵۰۰:
* Gasimov, Zaur: The Caucasus, in: Europäische Geschichte Online (EGO), hg. vom Institut für Europäische Geschichte (IEG), Mainz European History Online (EGO), published by the Institute of European History (IEG), Mainz 2011-11-17. URL: http://www.ieg-ego.eu/gasimovz-2011-en
* [http://baku.aznet.org/baku/az/historyaz2.htm باکی]
* [http://www.bakucity.az/ باکی شهر ایجرا حاکمیتینین رسمی سایتی]
* [http://www.map.kataloq.net باکینین الکترون خریطه‌سی و کوسمیک شکیل‌لری]
* [http://www.azeroo.com/photo_index.php?action=photo_list&album_code=1dCEj1Nv7kWe باکی شکیل‌لری]
سطر ۵۰۸ ⟵ ۵۰۹:
 
== آیریجا باخ ==
* [[آذربایجان سلاح‌لی قوه‌لری|آذربایجان سلاح‌لی قوه‌لری]]
* [[باکی-تیفلیس-جئیهان بورو خطی|باکی-تیفلیس-جئیهان بورو خطی]]
* [[باکی-تیفلیس-قارس دمیریولو خطی|باکی-تیفلیس-قارس دمیریولو خطی (بتاق)]]
 
{{آذربایجان جمهوریتین اولکه بولوملری}}
{{شابلون:اوروپا پایتختلری}}
 
[[بؤلمه:آذربایجان جومهوریتی‌نین شهرلری]]
[[بؤلمه:باکی]]
[[بؤلمه:آذربایجان جومهوریتی‌نین شهرلری]]
[[بؤلمه:قوزئی آذربایجان شهرلری]]
«https://azb.wikipedia.org/wiki/باکی»-دن آلینمیش‌دیر