بیرینجی دونیا ساواشی: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
Ilğım (دانیشیق | چالیشمالار) |
Vikibot (دانیشیق | چالیشمالار) ک Beautification Vikipediya) (۲.۷) |
||
خط ۵:
|باشلیق =
|تاریخ = [[۲۸ جولای]] ۱۹۱۴ - [[۱۱ نووامبر]] ۱۹۱۸
|یئر = [[اوروپا]]٬ [[آفریقا]]٬ یاخین شرق٬ قیسا مۆدّت [[چین
|بؤلگه =
|سبب = ایستعمارچی اؤلکهلرین اینکیشافی٬ بۇ اؤلکهلر آراسینداکی ضیدّیتلرین کسکینلشمهسی٬ دۆنیانین یئنیدن بؤلوشدورولمهسی اۇغروندا اۇروپا دؤلتلرینین ایکی حربی-سیاسی بلوک آراسیندا ایختیلاف
خط ۳۱:
|نوْتلار =
}}
'''بیرینجی دۆنیا ساواشی''' (۲۸ جولای ۱۹۱۴ - ۱۱ نوْوامبر ۱۹۱۸) — بشریّت تاریخینده [[ایکینجی دونیا ساواشی|ایکینجی دۆنیا
بۇ ساواشا ایکی ایتّیفاقدا بیرلشن٬ دۆنیانین ان بؤیوک گۆجلری قوْشولموشدور: «آنتانتا»دا اینگیلیس٬ فرانسه٬ روسیه٬ «اۆچلر ایتّیحادی»ندا دا آلمان٬ اوتریش-ماجاریستان٬ ایتالیا (۱۹۱۵-جی ایلده آنتانتانین طرفینه کئچیر) وار ایدی. آنجاق اوتریش-ماجاریستان باریش علئیهینه یوْلوئرمز حرکتلر ائتدی٬ ایتالیا دا ساواش باشلاناندا آلمان و اوتریش-ماجاریستانا قوْشولماقدان ایمتیناع ائتدی. نتیجهده ۷۰ میلیوندان آرتیق ساواشچی (اوْنلارین ۶۰ میلیونو اوروپالی ایدی) دۆنیانین ان بؤیوک ساواشلاریندان بیرینه گؤندریلدی. ۱۰ میلیونا یاخین عسگر اؤلدو٬ اساساً سیلاحلارداکی تکنیکی قاباقلامانین اوْلماسی اؤلوملرین سایینی داها دا آرتیریردی.
خط ۳۷:
اوتریش-ماجاریستان تاخت-تاجینین ولیعهدی هِرسوق فرانس فردیناندین ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴-جۆ ایلده صرب ترورچوسو قاوریلو پرینسیب الی ایله سارایئووْدا اؤلدورولمهسی دۆنیا ساواشینا چئوریلن ساواشین باشلانماسینا بهانه اوْلدو.
== ساواشین اساس سببلری ==
ایستعمارچی اؤلکهلرین اینکیشافی٬ ایلک نؤوبهده بۇ اؤلکهلر آراسینداکی ضیدّیتلرین کسکینلشمهسی٬ دۆنیانین یئنیدن بؤلوشدورولمهسی اۇغروندا اوروپا دؤولتلرینین ایکی حربی-سیاسی بلوکو آراسیندا مۆباریزه بیرینجی دۆنیا ساواشینا گتیریب چیخاردی. بۇ ضیدّیتلرین باشلیجاسی آلمان ایله بؤیوک بریتانیا آراسیندا ایدی.
خط ۴۴:
بؤیوک بریتانیا حؤکومتی ساواش یوْلو ایله آلمانی گۆجسوزلتمک٬ اوْنون مۆستملکهلرینین بیر پارچاسینی اله کئچیرمک٬ عوْثمانلی ایمپیراتورلوغونو بؤلوشدورمک اۇمودوندایدی. فرانسه حؤکومتی ده بۇنو ایستهییردی. بۇندان باشقا فرانسه٬ ۱۸۷۱-۱۸۷۰-جی ایللرده آلمان ایله اوْلان ساواشدا ایتیریلمیش الزاس و لوْتارینگیا ویلایتلرینی گئری آلماق٬ آلمانین رئین ویلایتینین بیر بؤلومونو اله کئچیرمک ایستهییردی. روس تزار حؤکومتی ایسه بالکاندا٬ بوسفور و داردانل بوْغازلاریندا اؤز حؤکمرانلیغینی یاراتماغا٬ هم ده آلمانی ایقتیصاد جهتدن گۆجسوزلتمهیه چالیشیردی.
== ساواشین باشلانماسی ==
اوتریش-ماجاریستان ایله صربیستان آراسینداکی مۆناقیشه٬ ساواشین باشلانماسی اۆچون بهانه اوْلدو. اوتریش-ماجاریستان اوْردوسونون باش باشچیسی٬ ارشرسوق فرانس-فردیناند بوسنیدهکی مانوْورلارا قاتیلدی. ژوئن آیینین ۲۸-ده صربیستاندان گلمیش ترورچو قروپون عۆضوو اوْلان قاوریلو پرینسیپ٬ اوتریش-ماجاریستان تاخت-تاجینین ولیعهدینی سرایئووْدا اوْلدوردو. بۇنون قارشیلیغیندا اوتریش-ماجاریستان صربیستانا اولتیماتوم گؤندریب اوْنا قارشی ساواش اعلان ائتدی.
۱۹۱۴-جۆ ایلین ژوئن آیینین آخیرلاریندا اوتریش-ماجاریستان اوْردوسو صربیستان توْرپاقلارینا گیردی. بلقراد شهری بوْمبالاندی. روس ایمپیراتورلوغو صربیستانی مۆدافیعه ائتمک اۆچون سفربرلیگه باشلادیغی مۆدّتده آقوستون ۱-ده آلمان ایمپیراتورلوغو روسیهیه٬ آقوستون ۳-ده ایسه آلمان فرانسهیه ساواش اعلان ائتدی. آلمان آقوستون ۴-ده بلژیکه هۆجۇم ائتدی.
== قایناقلار ==
{{قایناق}}
{{ویکی قایناقلاماسی|باغلانتی=https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Birinci_D%C3%BCnya_M%C3%BCharib%C9%99si&oldid=3519415 |باشلیق=Birinci Dünya Müharibəsi |دیل=آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجهسی |یوخلاما=۲۷ فوریه ۲۰۱۶}}
[[بؤلمه:تاریخ]]▼
[[بؤلمه:بیرینجی دونیا ساواشی]]
[[بؤلمه:ایگیرمینجی عصر ساواشلاری]]
▲[[بؤلمه:تاریخ]]
|