هپاتیت ب
هئپاتیت ب ویروسونون عمله گتیدیی، ایلک اولاراق قاراجیرده ایلتیهاب و قاراجیر هوجئیره‌لرینین مهویله موشاهیده ائدیله‌ن بیر خسته‌لیک‌دیر. هئپاتیت ب ویروسو قاراجیرده یاشایان، یالنیز اینسانلاردا خسته‌لیک تؤره‌دن دنت ترکیب‌لی ویروس‌دور. ویروسلار خاریجین‌ده مئتابولیک خسته‌لیکلر، توکسیک و قاراجیرده قیدلانمانی پوزان، درمانلار، بعضی باکتئرییالار، پارازیتلر و بعضی دیگر ویروسلارلا اینکیشاف ائدن خسته‌لیک یا دا اینفئک‌سییالار اسناسین‌دا دا کسکین ویروال هئپاتیت اینکیشاف ائده بیلر.
تهلوکه‌سی دَییشدیر
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسی بوتون دونیادا اولدوقجا چوخ یاییلمیش‌دیر. دونیادا هر ایل ۵۰ میلیون آدام هئپاتیت ب ایله یولوخماق‌دا و بو گونکی اددلرله دونیا اهالی‌سینین ۲/۵-سی (۲ میلیارد) بو ویروسلا یولوخموش وضعیت‌ده‌دیر. هر ایل هئپاتیت ب -یه باغلی سببلرله ۱-۲ میلیون اینسان اؤلور و دونیادا ۳۵۰ میلیون اینسان بو ویروسون داشیییجی‌سینا چئوریلیر.
ریسک داشییان قروپلار دَییشدیر
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسی اۆچون هر کس برابر درجه‌ده ریسک داشیمیر. بعضی اینسانلاردا اینفئک‌سییا داها سیخ تصادف ائدیلر. هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسی اۆچون ریسک داشییان قروپلار بونلاردیر:
- آ) سهییه پئرسونالی،
- ب) چوخ سای‌دا قان کؤچورمه ائدیله‌ن خسته‌لر،
- ج) هئموفیل و هئمودیالیز خسته‌لر،
- د) هئپاتیت ب داشییان آدام ایله عئینی ائوده یاشایانلار،
- ائ) هوموسئکسوال و بیسئکسوال کیشیلر،
- ف) دامار داخی‌لی نارکوتیک ایستیفاده ائدنلر،
- گ) فردی گیگیئنانین یاخشی اولمادیغی کؤرپه‌لر ائوی،یورد و هبسخانا کیمی یئرلرده یاشا- یانلار،
- ه) هبساگ موسبت اولان آنادان دوغولان کؤرپه‌لر و ب.
هئپاتیت ب-نین یولوخماسی دَییشدیر
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینا ۴ یوللا یولوخما مومکون‌دور.
- آ) قانین زدلنیلمیش دری و یا سئلیک‌لی قیشا ایله تماسی نتیجه‌سینده (پئرکوتان یا دا پارئنتئرال یولوخما)،
- ب) اینسان‌دان اینسانا زدلنیلمیش دری یا دا سئلیک‌لی قیشا واسطه‌سیله (هوریزونتال یولوخما)،
- ج) جین‌سی یوللا،
- د) آنانین قانینین یا دا قان‌لی مایئلرین کؤرپه‌نین زدلنمیش دری‌سی یا دا سئلیک‌لی قیشاسی واسطه‌سیله یا دا گؤبک جیه‌سی واسطه‌سیله کئچمه‌سی ایله (دوغوش اسناسین‌دا) یولوخما.
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینین اینکوباسیون دؤورو آلینان ویروس میقدارینا و آدامین ایممون سیستئمینین موقاویمتیندنه آسی‌لی اولاراق ۴۵-۱۸۰ گون (اورتا رقه‌م ۶۰-۹۰ گون) آراسین‌دا دییشر.
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینین علامتلری دَییشدیر
ویروسلا یولوخموش شخصلرین تخمیناً ۵۰-۶۵% -اینده هئچ بیر خسته‌لیک علامتی اینکیشاف ائتمیر یالنیز اینفئک‌سییاسی کئچیر. ویروسلا یولوخموش اولانلارین تخمیناً ۳۰-۵۰%-ایندئ ازگین‌لیک، یورغونلوق، یونگول تئمپراتور، اورک بولانماسی، قارین آغری‌سی، اویناق و ازله آغریلاری کیمی شیکایتلر اولور.
اوشاقلارین ۱۰%-اینده‌ن آزین‌دا، یئنی‌یئتمه‌لرین ۳۰-۵۰%-ایندئ ساری‌لیق گؤروله بیلر. ویروسلا یولوخانلارین ۱% -ایندئن داها آزین‌دا اینفئک‌سییا کسکین قاراجیر چاتمازلیغی ایله ایرلیلییجی و شدت‌لی بیر گئدیش گؤسترر. کسکین اینفئک‌سییانین تخمیناً ۱-۶ هفته‌لیک کلینیکی سئیری واردیر. بو سیرادا خسته‌لرده دییشه‌ن درجه‌لرده قاراجیر فئرمئنتلری و قان هوجئیره‌لرینین داغیتما محصولون‌دا یوکسلمه موشاهیده اولونور.
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینین اوشاق و یئنی‌یئتمه‌لرده یاییلماسی دَییشدیر
کسکین اینفئک‌سییا اوشاقلاردا یئنی‌یئتمه‌لره گؤره داها یونگول و کلینیکا وئرمه‌دن یاییلار. آنجاق کؤرپه‌لرین ایممون سیستئ‌می سببیله اینفئک‌سییا یئتیشکینلره گؤره داها چوخ نیسبت‌ده خرونیکیلشمه‌یه مئیل‌لی‌دیر. یئنی‌دوغولموشلارین ۵-۱۰%-اینده، ۱-۵ یاش قروپون‌داکی اوشاقلارین ۷۰%-ایندئ، یاش‌لیلارین ایسه ۹۰-۹۵%-ایندئ ویروس ۶ آی ایچین‌ده بده‌ن‌دن تمیزلنر و ایممونیتئت اینکیشاف ائدر. کسکین اینفئک‌سییا یئتکین یاش‌دا اولانلارین یالنیز ۵-۱۰%-ایندا خرونیکیلشیرکه‌ن، یئنی‌دوغولموشلارین ۹۰-۹۵%-ایندئ، اوشاق و یئنی‌یئتمه‌لهین ۳۰%-ایندا خرونیکیلشر و پاسیئنت ویروس گزدیره‌ن اولار. بو خسته‌لرین خرونیکی قاراجیر خسته‌لیکلری جهت‌دن ائکسپئرت هکیملر طرفین‌دن ایزلنیلمه‌سی لازیم- دیر. خرونیکی قاراجیر خسته‌لیکلری اینکیشاف ائتدیین‌ده µ-اینتئرفئرون موالیجه‌سی ایستیفاده ائدیله بیلر، آنجاق موفقیتی محدوددور.
هئپاتیت ب و هامیله‌لیک دَییشدیر
هئپاتیت ب-یه قارشی واک‌سیناسییا آپاریلمادیق‌دا، پئریناتال دؤورده هئپاتیت ب ویروسونون هئپاتیت ب-یه یولوخموش آنادان یئنی‌دوغولموشا اؤتورولمه‌سی ریسکی ۵-۹۰% تشکیل ائدیر. بو ریسک هم ده آنانین قانین‌دا ویروسون آکتیو بؤلونمه و یاییلما ایستاتوسون‌دان (هبئاگ ایله تعیین ائدیلیر) آسی‌لی‌دیر. بئله کی، قان‌دان آپاریلمیش لابوراتور آنالیزده هبئاگ پوزیتیو اولان آنالاردان هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینین یئنی‌دوغولموشا کئچمه‌سی ریسکی ۷۰-۹۰%-دیرسا، هبئاگ-نئقاتیو اولان آنالاردان ویروسون یئنی‌دوغولموشا اؤتورولمه‌سی ریسکی ۱۰%-دن آزدیر. هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینا یولوخموش آنالاردان دوغولموش اوشاقلارین هم هئپاتیت ب واک‌سینی، هم ده هئپاتیت ب ایممونقلوبولینی ایله ایممونپروفیلاکتیکاسینین آپاریلماسی هئپاتیت ب ویروسون همین یئنی‌دوغولموشلارا اؤتورولمه‌سی ریسکینی ۷۰-۹۰%-دن ۵-۱۵%-دک آزالتماق مومکنودور. قئید اولونمالی‌دیر کی، یئنی‌دوغولموشلارا هم هئپاتیت ب-یه قارشی واک‌سین، هم ده هئپاتیت ب ایممونقلوبولینی وئریلمه‌لی‌دیر.[۱]
هئپاتیت ب داشیییجی‌سی کیملردیر دَییشدیر
کسکین اینفئک‌سییادان سونرا ۶ آی ایچین‌ده ویروسا قارشی ایممونیتئت اینکیشاف ائتدیرمه‌یه‌ن، ویروسو و یا ویروس زولاللارینی قانلارین‌دا داشییان کسلره ویروس داشیییجی دئییلیر. اولجه، بو کسلر ویروسون ساغلام فردلره یولوخماسین‌دا منبدیرلر. آیریجا بو کسلرده خرونیکی آکتیو هئپاتیت، سیرروز و قاراجیر خرچنگی کیمی خرونیکی قاراجیر خسته‌لیکلرینین اینکیشاف ریسکی یوکسک‌دیر. خرونیکی هئپاتیت ب ایله قاراجیر خرچنگی (پریمئر هئپاتوسئل‌لولار کارسینوما) اینکیشافی آراسین‌دا مؤهکه‌م بیر علاقه واردیر. خرونیکی ویروس داشیییجیلارین‌دا پریمئر هئپاتوسئل‌لولار کارسینوما اینکیشاف ریسکی داشیییجی اولمایانلارا گؤره ۲۰۰ دفعه چوخ‌دور. خرونیکی هئپاتیت ب داشیییجیلاری ایله ویروسون یولوخما یوللارین‌دان بیری ایله تماس ائدنلره یالنیز پئیوند ائتمک کافی قورویوجولوغو تعمین ائدر.
هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسین‌دان قورونما یوللاری دَییشدیر
اینفئک‌سییادان قورونمانین ان امین و اعتیبارلی یولو هئپاتیت ب پئیوه‌ن‌دی ائتدیرمک‌دیر. هئپاتیت ب پئیوه‌ن‌دی گئن تئخنولوگییاسی ایله مایا یا دا ممه‌لیلرین هوجئیره‌لرین‌ده یئتیشدیریلدیک‌دن سونرا سون درجه اعتیبارلی‌دیر و بو جور اینفئک‌سییالارین یولوخماسینا سبب اولماز. هئپاتیت ب پئیوندینین (واک‌سینینین) خرچنگ عمله گتیرمه‌سی سؤز-صحبتی سهودیر. تام ترسینه پئیوند ایله هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسین‌دان قورونولمازسا، هئپاتیت ب یولوخماسی ایله بئله بیر ریسکه گیرمک سؤز مؤوضوسودور. هئپاتیت ب پئیوه‌ن‌دی ویروسلا قارشیلاشمادان اول یا دا قارشیلاشدیق‌دان سونرا ایستیفاده ائدیله بیلر. هر ایکی وضعیت‌ده ده قورویوجودور[۲].
پئگاسیس پئیوئن‌دی دَییشدیر
همچینین باخ دَییشدیر
- ^ هئپاتیت ب اینفئک‌سییاسینا هامیله‌لیک و زاهی‌لیق دؤورون‌ده یولوخما ریسکی.
- ^ هئپاتیت خسته‌لیگی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-05-27. یوْخلانیلیب2011-05-27.