کوقنیتیولیک (لاتینجا : cognitio ، "باشا دوشمک ، درک ائتمک ، اؤیره نمک") درک ائتمه و خاریجی اینفورماسیالاری معنی مسمک (məniməsmək) قابلییتنی تصویر ائدیر. بیر-بیریندن فرقله نن موختلیف باغلاملرده (kontekstlərdə) ایشلنیر. پسیخولوژی یادا بو آنلاییش شخص ده باش وئرن پسیخولوژی () پروسه لری و اساسا اینفورماسییا اعمالیندا پسیخولوژی وضعیتی آراشدیرماق اۆچون تطبیق ائدیلیر. بو آنلاییش هم ده تز-تز "باغلام بیلیک لری"ن (آبستراکسیا آراشدیرما ، کونکئرت لشدیرمه)، بیلیک ، باجاریق ، قاوراما کیمی کیفیت لرین آراشدیرلماسیندا ایستیفاده ائدیلیر.

چوخ واخت کوقنیتیولیک شعور عئینی گؤتورلور. ]]اینساندابیر چوخ پروسس [[لر شعورلی باش وئرسه ده ، کوقنیتیولیک و شعور عئینی دئییل دیر. اینسان دا پروسس کوقنیتیو اولا بیلر ، آنجاق شعورسوز باش وئره بیلر ، مثلا ، شعورسوز شکیلده نییسه (nəyisə) اؤیره نمک.

اینسانین کوقنیتیو خاصه لرینه "دیقتلی لیک" ، "یاددیناسالما" ، اؤیره نمه "، " یارادیجیلیق" ، "تشکیل ائتمه" ، اورینتاسیا " ، "اساس لاندیرما" ، ایراده" ، "اینام" و غیره. کیمی کیفیت لر عاید ائدیلیر. کوقنیتیو خاصه لر ]]پسیخیاتریا ، پسیخولوژیا ، فلسفه ، نیرولوژیا (neyrologiya) و سونی اینتللکت (فارسجا : هوش مصنوعی) کیمی موختلیف علم ساحه لرینده[[ تطبیق ائدیلیر.کوقنیتیولی یین علمی آراشدیریلماسی "Koqnitivlik elmi" آدی آلتیندا آپاریلیر.