امیل فیشر
امیل فیشر (۱۸۵۲-۱۹۱۹) -تانینمیش آلمان فیزیکی ۱۹۰۲-جی ایل کیمیا نوبل جایزه‌سینی قازانانیپ.
هرمان امیل فیشر | |
|---|---|
 هرمان امیل فیشر | |
| دوغوم | هرمان امیل فیشر ۹ اکتبر ۱۸۵۲ |
| اؤلوم | ۱۵ جولای ۱۹۱۹ (۶۶ یاش) |
| میلیت | آلمان |
| تحصیل یئری | بوْن بیلیم یوردو University of Strasbourg |
| تانینماق سببی | Study of sugars & purines |
| جایزه‌لر |
|
| علمی منسبی | |
| ساحه‌لر | کیمیا |
| مؤسیسه | University of Munich (1875–81) University of Erlangen (1881–88) University of Würzburg (1888–92) University of Berlin (1892–1919) |
| راهنما اۇستادی | Adolf von Baeyer |
| دکتری اؤیرنجیلری | Alfred Stock Otto Diels Otto Ruff Walter A. Jacobs Ludwig Knorr Oskar Piloty Julius Tafel |
حیاتی
دَییشدیراو، ۱۸۵۲-جی ایلده آلماننین ائوسکیرش شهرین‌ده دونیایا گلمیش‌دیر. بوْن گیمنازییاسینی فرقله‌نمه دیپلومو ایله بیتیرمیش، اوراداکی بیلیم یوردوسی داخیل اولموش‌دور. دؤورون مشهور عالیملری-فریدریخ ککوله، آوقوست کوندت و پاول قروت‌دان درس آلمیش‌دیر. معلمی ککوله نین تأثیریله کیمیادان آیریلیب فیزیک ساحه‌سینه کئچ‌سه ده، ۱۸۷۲-جی ایلده ایستراسبورق بیلیم یوردوین‌ده تحصیلینی داوام ائتدیررکه‌ن فیشر یئنی‌دن کیمیا ایله ماراقلانماغا باشلامیش، کئچیردیی مۆختلیف تجروبه‌لر نتیجه‌سین‌ده فنیل هیدرازینی (عطیرلی هیدرازینلر قروپونا عاییددیر) ایختیراع ائد‌رک مشهورلاشمیش‌دیر. ۲۲ یاشین‌دا علملر دوکتورو آدینا لایق گؤرولموش و ایستراسبورق بیلیم یوردوین‌ده معلم کیمی فعالیّته باشلامیش‌دیر.
فعالیّتی
دَییشدیر
بیر مدت بورادا چالیشدیق‌دان سونرا مونیخ بیلیم یوردوسی تعلیم آلمیش، بورادا بیر سیرا تجروبه‌لر آپارمیش‌دیر. اورقانیک بویالارین قورولوشونو اؤیره‌نه‌ن عالیم اونلاری فنیل هیدرازینین کمکیله آراشدیرمیش‌دیر. اوزون مدت مونیخ‌ده چالیشدیق‌دان سونرا ارلانگن بیلیم یوردوین‌ده کیمیا پروْفسورو وظیفه‌سینه کئچمیش‌دیر. اورادا دا علمی آراشتیرمالارینی داوام ائتدیره‌ن فیشر کوفئین، تئوبرومین، قوانین و سیدیک تورشوسو(اسید اوریک) کیمی اورقانیک بیرلشمه‌لر اۆزرینده تجروبه‌لر آپارمیش‌دیر. او، نوکلئین تورشولارینین ترکیبین‌ده‌کی قوانینین رنگ‌سیز کریستال ماده‌دن عبارت اولدوغونو ایختیراع ائتمیش و اونا "پورین" آدینی وئرمیش‌دیر.
بو ساحه‌ده آراشتیرمالارینی داوام ائتدیره‌رک، پورین قروپون‌دان بیر سیرا اورقانیک بیرلشمه‌لرین سینتزینه موفّق اولموش‌دور. او یازیردی: "اینسان اورقانیزمی مودهیش لابوروتورییادیر. بورادا آغلاگلمز سای‌دا ماده‌لرین سینتزی باش وئریر. پروتئینلر، یاغلار، کاربوهیدراتلار دیگر ماده‌لری یاراتماق و اونلارا انرژی وئرمک اۆچون پارچالانیرلار. بشریت بو پروسسلرین سیررینی آچماق ایستییر، لاکین بیز مقصددن هله ده چوخ اوزاقداییق. بو سیرلری آچماق اۆچون ایکی یول وار، یا اورقانیزمین حیات فعالیّتی نتیجه‌سین‌ده عمله گلمیش ماده‌لری تدقیق ائتمک، یا دا هوجئیره‌نین اۆرتیم ائتدیی ماده‌لری سینتز ائتمه‌یه چالیشماق".
۱۸۸۵-جی ایلده وورتسبورق بیلیم یوردوین‌ده ایشله‌یه‌ن فیشر بورادا دا پورینله باغلی آراشتیرمالارینی داوام ائتدیرمیش، بیرده شکر موْلکوللارین‌دا ایسترئوکیمیوی پروبلملرله ده مشغول اولموش‌دور. ۱۸۷۴-جو ایلده یاکوب وانت-هوفون کربون آتوملارینین آسیمتریک یئرلشمه‌سی باره‌ده حازیرلادیغی نظریه‌یه اساس‌لانان فیشر شکر قروپو آتوملارینین بوتون مۆمکون ترانسفورماسییا اۆصوللارینی تاپمیش‌دیر.
۱۸۹۰-جی ایلده او، لابوراتوریا شرایطین‌ده ماننوزا، فروکتوزا و گلوگوزنی سینتز ائتمه‌یه موفّق اولموش‌دو. عالیم آراشتیرمالار زامانی اورقانیک تورشولاری بش کلورلو فوْسفورلا بیرلشدیررکه‌ن یوکسک تئپکی قابیلیتلرینه مالیک یئنی کلوریدلری آشکار ائتمیش‌دیر. تجروبه‌لر زامانی فیشر سیدیک تورشوسون‌دان تریخلوپورینی، اونو کالیوم و یودلو هیدروژنله بیرلشدیررکه‌ن ایسه کسانتینی آلمیش‌دی. کسانتینی متیل تورشوسو ایله بیرلش‌دیره‌ن زامان او، رنگ‌سیز، کریستال‌لیک، آجی دادی اولان و طبیعت‌ده قهوه دنه‌لرین‌ده، چای یارپاقلارین‌دا مؤوجود اولان کوفئینی الده ائتمیش‌دی. سونراکی تجروبه‌لر زامانی کیمیوی کوفئینین طبیعی اولانلا عینی‌لیگی آشکار ائدیلمیش‌دی.
۱۸۹۲-جی ایلده برلین بیلیم یوردونین کیمیا اینستیتوتونون مۆدیرو تعیین ائدیله‌ن عالیم عؤمرونون سونونادک بۇ وظیفه‌نی یئرینه یئتیرمیش‌دی. بورادا چالیشارکه‌ن آنزیملرله ده مشغول اولموش و اونلارین یالنیز اؤزلرینه اویغون گلن ماده‌لرله تئپک گیردیینی آشکار ائتمیش‌دیر. پروتئینلرین آراشتیرمای زامانی، اونلارین ترکیبین‌ده‌کی آمینتورشولاری تاپمیش، داها سونرا پپتیدلری (آمینتورشولارین کومبیناسییالارینی) سینتز ائتمیش، [[هیدرولیز (کیمیوی علاقه‌نین پوزولدوغو و سویون بیرلشدیی کیمیوی تئپکی) زامانی آمینتورشولارین سایینا و تیپلرینه اساس‌لاناراق پروتئینلرین قیرخ‌دان آرتیق نؤعونو سینیفلندیرمیش‌دیر.
امیل قرمان فیشر ۱۹۰۲-جی ایلده "ساخارین و پورین قروپو ماده‌لرینین سینتزی ساحه‌سین‌ده الده ائتدیی اوغورا گؤره" نوبل کومیته‌سی طرفین‌دن نوبل کیمیا اؤدولینا لایق گؤرولموش‌دو. او، تلتیفئتمه مراسیمین‌ده گؤردویو ایش حاقیندا دئمیش‌دیر: "طبیعتین سیرلرینی قورویان پرده تدریجه‌ن قالخماق‌دادیر. لاکین بو فیکری هله‌لیک یالنیز کربوهیدراتلارا عایید ائتمک اولار. الده ائدیلمیش بوتون اوغورلارا باخمایاراق اورقانیک کیمیا علمی داها چتین ماده‌لری- پروتئینلری تام اؤیرنمیندک حیاتین سیرری اورتادان قالخمایاجاق‌دیر". فیشر روکفئللئر فوندونون یاردی‌می ایله ۱۹۱۱-جی ایلده فیزیکی کیمیا و الکتروکیمیا، اوچ ایل سونرا ایسه کؤمورون آراشدیریلماسی اینستیتوتلارینی یاراتمیش‌دیر. لاکین بیرینجی دونیا ساواشی زامانی کیمیوی ماده‌لر چاتیشمادیغینا گؤره لابوراتوریا ایشینی دایاندیرمیش‌دی.
امیل فیشر لندن کرال جمعیتینین دوی مدالی، پروس‌سییانین "خیدمتلرینه گؤره" و ماکسیمیل‌لیان اوردئنلری، اوسلو، منچستر، بروکسل و کمبریج بیلیم یوردولرینین فخری دوکتورو آدینا لایق گؤرولموش‌دور. پروس‌سییا علملر آکادمیسینین عضوو وآلمان کیمیا جمعیتینین یاشکان اولموش‌دور.
اؤلومو
دَییشدیر۱۹۱۹-جو ایلده وفات ائتمیش‌دیر.
بیرده باخ
دَییشدیر- ^ Fellows of the Royal Society. Royal Society. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-03-16.