اوچ گونبز
اۆچ گۆنبز، اورمیه‌نین جانبازان (اوستاد برزگر) خیاوانیندا یئرلشن تاریخی بیر اثر. اۆچ گۆنبز استوانه شکلینده اوْلاراق داش‌لا کرپیج‌دن تیکیلمیش‌دیر. بوُ اثر سلجوق‌لولار زامانیندان قالیر. اۆچ گۆنبز ایراندا یئرلشن مقبره‌لرین ان یاخشی اؤرنکلریندن بیری اوْلاراق هیندیسی تزیینلری و تاریخی کتیبه‌لری ایله ساغلام قالیبدیر. اۆچ گۆنبز مقبره اوْلاراق ۵۸۰-جی هیجری ایلده تیکیلمیش‌دیر. تیکیلمک زامانی ایله اوْ بیری سلجوقلو مقبره‌لره بنزه‌دیگینی نظرده تۇتاراق، بؤیوک احتمال‌لا بوُ اثرین بیر سلجوقلو بؤیوگون مقبره‌سی اوْلدوغو دۆشونمکده‌دیر. احتمال‌لا کرپیج تاق‌لا اؤرتولوره‌رک بیر سیرا قبیرلر بوُ تیکینتی‌نین ایچَری‌سینده یئرلشمیش‌دیر.[۱] کئچمیش ایللرده اۆچ گۆنبزین اطرافی بوْش ایمیش، لاکین بوُ ۳۰ ایلده شهرین گئنیشلنمه‌سی‌له ائولر آراسینا دۆشوبدور.[۲] اۆچ گۆنبز ۲۴۲ سایی ایله ایرانین میلّی اثرلری‌نین لیستین‌ده ثبت اوْلونوبدور.[۱]
بعضی تاریخچیلر اۆچ گۆنبزی ساسانلی واقتیندان قالمیش بیر آتشکده بیلیرلر٬ آمّا بوُ سؤزه هئچ‌بیر اعتیبارلی سند یوْخدور. منطقه‌نین آتشکده‌لری دؤرد تاقلی ایمیشلار، آمّا اۆچ گۆنبز منطقه‌نین آتشکده‌لرینه اوْخشاماییر.[۱]
آد
دَییشدیراۆچ گۆنبزین آدلانماسینا گؤره مۆختلیف باخیشلار واردیر. بعضی‌لر اوْنون اۆچ مرتبه‌ده اۆچ گۆنبزه شامیل اوْلدوغونو بوُ آدلانمانین سببی بیلیرلر. بیر سیرا تاریخچیلر اینانیرلار کی کئچمیشلرده سلماسین چهریق کندی‌نین یاخینلیغین‌دا دا آیری بیر تیکینتی اوْلاراق بوُ اۆچ تیکینتی‌نی بیرلیکده اۆچ گونبز آدلاندیریرمیشلار.[۱]
تیکینتی
دَییشدیربوُ تیکینتی‌نین ۵ متیر قوطرو و ۱۳ متیر بوْیو اوْلاراق ایکی مرتبه‌سی واردیر. گیریش قاپی‌سی‌نین اۆستو، اؤز نوعونا گؤره نادیر تزیینلری اوْلاراق، کوفی خط ایله یازیلمیش بیر کتیبه‌یه ده شامیل اوْلور.[۲]
قایناقلار
دَییشدیر- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ سه گنبد, تیشینه
- ^ ۲٫۰ ۲٫۱ بناي سه گنبد Archived 2014-07-23 at the Wayback Machine., urmiacity