باتیرشا
باتیرشا (اصل آدی: عبدالله توختا علی اوغلو) میلادی ۱۷۵۵-۱۷۵۶-جی ایللرده ایتیل-اورال خلقلری انقلابینین باشچیسی، دین عالیمی و یازیچی ایدی.
| باتیرشا | |
|---|---|
| آد | عبدالله علی اوغلو |
| قیسا بیلگی | اینقیلابچی، یازار |
| دوْغوم تاریخ | میلادی ۱۷۱۰ باشقوردیستانین بالتاچ رایونونون قاریش باش کندی |
| اؤلوم تاریخ | میلادی ۱۷۶۲-جی ایلین جون آیینین ۲۴-و شلیسلبورگ |
| اؤلوم سببی | اعدام اولونوب |
| میللیت | تورک، میشر تاتارلاریندان |
| آیری آدلار | باتیرشا |
| تحصیل | تاشکیچو مدرسه‌سی |
حیاتی
دَییشدیرباتیرشا، ۱۷۱۰-جی ایلده بو گونکو باشقوردیستانین بالتاچ رایونونون قاریش باش کندینده آنادان اولموشدور. تایسوغان و تاشکیچو مدرسه‌لرینده تحصیل آلیب، داهی اوخودوب معلّملیک ائتمیشدیر. تایسوغان مدرسه‌سینده اوخوتدوغو آدلیم شاگیردلردن بیری، بؤلگه مدرسه‌لری اۆچون درسلیک کیتابلاری یازان، عبدالرحمن تایسوغانی دیر. ۱۷۴۴-۱۷۴۵-جی ایللر باردا کندی و اورایا یاخین بؤلگه‌لرده معلملیک ائدیب، ۱۷۴۹-جی ایل قاریش باش کندینین امامی اولموشدور. یوکسک بیلیمی اولان عبدالله علی اوغلو، ۱۷۵۴-جو ایلده سیبیر بؤلگه‌سینین باش امامی سئچیلمیشدی، لکن بو وظیفه‌نی قبول ائتمه‌دی. روسلارین مسیحیلشدیرمه سیاستینین جوابیندا، میلادی ۱۷۵۵-جو ایلین یازیندا مسلمانلار قالخینیشینی باشچیلیق ائتدی. تاریخده باتیرشا حرکتی ایله آدلانان قالخینیش، ۱۷۵۸-جی ایلده روسلار طرفیندن سؤندورولدو، باتیرشا ایسه کوتارا تبعید اولدو. ۱۷۶۲-جی ایلده شلیسلبورگدان قاچماق نیّتینده اولان باتیرشا، ساقچیلار طرفیندن یارالانیب شهید اولدو.
۲۰۱۷-جی ایلده سنت پتربورگدا اولان بیر کنفرانسدا، باتیرشانین آدینی دیری ساخلاماق اۆچون، لنینگراددا یئرله‌شن شلیسلبورگدا بیر خاطر تخته‌سی یاپدیرماغا قرار آلیندی. بونا قارشی روس ملیّتچیلری «باتیرشا دؤولت قارشیسیندا دایانان، روسلار ایله مخالف، ملیّتچی و دینچی بیر متعصب دیر» دئییب، مخالفتلرینی بیلدیردیلر.
باتیرشا تحریض نامه‌سی
دَییشدیرباتیرشا میلادی ۱۷۵۵-جی ایلده اؤز حرکتینی باشلارکن، مسلمانلاری قیام ائتمه‌یه چاغیرماق اۆچون بیر تحریض نامه یازمیشدیر. بو تحریض نامه اؤز چاغینین اجتماعی سیاسی وضعیتینی بیلدیرمکدن علاوه تورکجه‌نین ادبی دیلینه گؤره ده دَیَرلی بیلگیلر وئریر. تحریض نامه باشلانیشیندا بئیله یازیلیب دیر[۱]:
|
ای روس ولایتینده تورغوچی اسلام اهللری و ای کافر و ظالم روسنیڭ خوار و خفاسیندان و مکر و حیله‌سیندن بیچاره و بی طاقت اولیب روزگار کئچیروچی ایمان اهللری! بیلیڭیزلر و آگاه اولوڭلار، کافر روس طرفیندن بونجا فتنه و بلالار و بونجا حسرت و ندامتلر ایله مبتلا و گرفتار اولماغیمیز، کندیمیزدن. اسلامدا معروف و مشروع ایشلرنی ترک ائتیب، باطل و فسق و فساد اوزه‌رینه اکراها دوامة قیلماغیمیز شوملیغیندان دیر. | 
|
قایناقلار
دَییشدیرتاتار تورکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«باتیرشا»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۶ می ۲۰۱۹ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).