تزه‌پیر مسجیدی
| تزه‌پیر مسجیدی Təzəpir məscidi | |
|---|---|
 مسجیدین گؤرونوشو | |
| عومومی بیلگی‌لر | |
| یئر | باکی, آذربایجان جومهوریتی |
| موختصات | موختصات: 40°22′19″N 49°49′53″E / 40.37194°N 49.83139°E |
| مذهب | ایسلام |
| Rite | شیعه |
| Region | آبشرون |
| اؤلکه | آذربایجان جمهوریتی |
| Ecclesiastical or organizational status | مسجید |
| وب‌سایت | www.qafqazislam.com |
| معمارلیق | |
| معمار(لار) | زیور بیگ احمدبیگوف |
| معمارلیق نؤوعو | مسجید |
| معمارلیق شیوه‌سی | ایسلام معمارلیغی، شیروان اوسلوبو |
| تیکینتی تاماملانما تاریخی | 1914 |
| میناره(لر) | 2 |
تزه‌پیر مسجیدی — آذربایجان جومهوریتی‌نین آبشرون اراضی‌سینده یئرلشن، بوتون شرقده نادیر گؤزل‌لیگی ایله دیقّتی جلب ائدن، یاشی بیر عصردن چوخ اولان تیکیلی.
بو آبیده تکجه آذربایجانین دئییل، بوتون قافقازین دینی مرکزی حساب اولونور. تصادوفی دئییل کی، قافقاز موسلمان‌لاری ایداره‌سی‌ده محض بورادا یئرلشیر. بو عظمتلی تیکیلی‌نین هم ده ماراقلی تاریخچه‌سی وار. بو تاریخ ایسه بیر داها ثوبوت ائدیر کی، تزه‌پیر مسجیدی زیارتگاه تیمثاللی معمارلیق آبیده‌سی‌دیر. بورانین موقدسلیگینه تاپینان اینسان‌لار زامان-زامان بو یئری زیارت ائدیبلر. قبرین ایتمه‌سینه باخمایاراق همین توربه بو گونه قدر ده قورونوب-ساخلانیلیر. موقدس توربه‌یه داخیل اولماق اوچون پیلکان‌لارلامسجیدین آلتینا دوشمک لازیم گلیر.
تاریخی
دَییشدیر
زیارتگاهین تاریخی اولدوقجا قدیم‌لره، 14-15. عصرلره گئدیب چیخیر. تدقیقاتچی‌لار تصدیق ائدیرلر کی، مسجیدین درین صخره قاتلاری آلتیندا مؤوجود اولان توربه‌سی، زمانه‌سی‌نین گؤرکملی عالیمی و اؤولیاسی ابو سید عبداله-یا مخصوص اولوب. زیارتگاهین یئرلشدیگی مکان اؤتن عصرین اورتالارینا قدر "خلف‌دام" آدی ایله تانینیردی.[۱] حاضیردا ایسه بو یئر تزه‌پیر مسجیدی‌نین یئرلشدیگی اراضی‌دیر. زامان کئچدیکجه ابو سید عبداله‌نین توربه‌سی داغینتی‌لارا معروض قالیب. لاکین پیرین کرامتینه بؤیوک اعتیقاد گؤسترن اینسان‌لار اونون تامامیله داغیلماسینا ایمکان وئرمه‌ییبلر.
زیارتگاه زامان-زامان باکی اصیلزاده‌لری طرفیندن تعمیر اولونوب. 1817-جی ایلده سونونجو باکی خانی حسینقولو خانین کورکنی قاسم بیگ مسجیدی اساسلی برپا ائتدیریب. عیبادتگاهین اصل تیکینتیسی ایسه 20.عصرین اول‌ّلرینده باشلاییب. بئله کی، مسجیدین اساسلی برپاسیندان تخمیناً 90 ایل سونرا زنگین مؤمین‌لردن ساییلان نبات خانیم خوجابیگ قیزی آشوربیگلی-رضایئوا بیرمرتبه‌لی مسجید بیناسی‌نین یئرینده یئنی عیبادتگاهین تیکینتی‌سینه باشلاییر. دئییلن‌لره گؤره، سیدیحیی باکووی‌نین نسلیندن اولان بو قادین بئله بیر مسجید تیکدیرمگی عهد ائدیبمیش و عهدینه صادیق قالاراق، سونونوجو زینت اشیاسینا قدر ساتیب بینانین اینشاء ائتدیریر. توربه اوزرینده یئنی مسجید تیکیلدیگینه گؤره خالق آراسیندا بو گونه قدر ده بو تیکیلی تزه‌پیر مسجیدی آدلانیر.
مسجید نبات آشوربیگلی-رضایئوانین وسایتی ایله زیوربیگ احمدبیگوفون لاییحه‌سی اساسیندا 23 ژوئیه1905-جی ایلده تیکیلیب.
لاییحه‌سی
دَییشدیرمسجیدین ان جلب‌ائدیجی یئنی‌لیگی اونون اینتریئری‌دیر. بورادا عومومی ساحه‌سی 1400 مترموربع اولان دیوارلاردا و گونبز آلتیندا آذربایجان نقّاشلیق مکتبی‌نین و شرق اورنامنتی‌نین نادیر نومونه‌لریندن ایستیفاده اولونوب. محراب کاشی و مرمردن ییغیلمیش، گونبزین پنجره یاپی‌لاری تزه‌لنه‌رک شبکه‌لی تاختا پنجره‌لرله عوضله‌نیب. قئید ائدک کی، گونبزه آغیرلیق گتیرن ایکی تونلوق چیلچیراق عوضینه موعاصیر تکنولوژیلی ایشیقلاندیرما سیستم‌لری قوراشدیریلیب. عئینی زاماندا، اساس سالوندا 52، قادین‌لارین عیبادت ائتدیگی حیصه ده 5 دیوار چیلچیراغی آسیلیب.
مسجیدین تاماملاییجی دکوراتیو المنت‌لری‌نین اوستو، میناره‌لرین باشی و کمربند یازیلاری ان یوکسک عیارلی قیزیل لؤوحه‌لردندیر. گونبزین اوستو ایسه قیزیل‌قایا داشی ایله اوزلنمیش، بورادا دکوراتیو المنت‌لرله برابر، یوخاری حیصه‌ده «لا إله إلّا اللّه» کلمه‌سی 6 دفعه تکرار اولونوب. دکوراتیو اویما دتال‌لاری‌نین و یازیلی کلمه‌لرین اوزری یوکسک عیارلی قیزیل طبقه ایله اؤرتولوب. گونبزین اوستو ایسه هوندورلوگو 1،6 متر اولان داش سانجاقلا تاماملانیب.
تزه‌پیر مسجید مجموعه‌سی‌نین اراضی‌سینده کی بیرمرتبه‌لی یؤندم‌سیز تیکیلی‌لر سؤکوله‌رک یئرینده قافقاز موسلمان‌لاری ایداره‌سی اوچون بئش‌مرتبه‌لی ایداری بینا اینشا ائدیلیب.
عومومی ساحه‌سی 4100 مترموربع اولان ایداری بینادا خیدمتی اوتاق‌لار، 50 یئرلیک کیچیک کونفرانس سالونو یئرلشیر. بیرینجی مرتبه‌ده ساحه‌سی 340 مترموربع اولان 6000 کیتابلیق کیتابخانا وار. کیتابخانانین اینتریئری آغاج ماتریالی ایله بزه‌دیلمیش، تاواندا 32 چیلچیراق قوراشدیریلیب. کیتابخانانین بیر حیصه‌سینده دینی وئریلیش‌لرین حاضیرلانماسی اوچون مینی‌ایستودیو دا قورولوب. کامپیوترلرله تجهیز ائدیلمیش کیتابخانانین زنگین کیتاب فوندو وار.
اراضیده 900 مترموربع ساحه‌سی اولان 250 یئرلیک موعاصیر تیپلی کونفرانس سالونو اینشا ائدیلیب. سالونون آیریجا هاوالاندیرما سیستمی وار. تاوان و گونبزین آلتی دکوراتیو آغاج دتال‌لارلا بزه‌دیلیب.
مسجیدین قارشی‌سیندا سوروشمه‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون خوصوصی دمیر-بتون قورولوش قوراشدیریلیب و تورپاق قاتی یول سویّه‌سیندن 1 متره قدر گؤتورولوب.
معمارلیق اینجیسی
دَییشدیر
مصطفی صبحی کوچه‌سینده باش پورتالا یاخین حیصه‌ده بیر سیرا کؤهنه تیکیلی‌لر سؤکوله‌رک عیبادته گلن‌لرین راحاتلیغی اوچون 50 یئرلیک اوتوموبیل دایاناجاغی یارادیلیب. 2000 مترموربعه یاخین دیوار آغلای داشی ایله اوزله‌نیب و بوشالدیلمیش اراضیده موعاصیر الکتریک شبکه‌سی بیناسی اینشا ائدیلیب. یؤندم‌سیز حالا دوشموش لئو تولستوی کوچه‌سی یئنیدن قورولارکن 4000 مترموکعب یاخین تورپاق ایشی گؤرولموش، قونشو بینالارین 1400 مترموربع فاسادی برپا ائدیلمیش، یئره 2500 مترموربعه یاخین سکی داشی دؤشه‌نیب. مسجیدین اراضی‌سینه ایری اوتوموبیل‌لرین گیریشی اوچون مصطفی صبحی و بشیر صفراوغلو کوچه لری‌نین کسیشمه‌سینده آیریجا متال داروازا قوراشدیریلیب. بیر سؤزله، تزه‌پیر مسجید مجموعه‌سی اسرارانگیز معمارلیق اینجی‌سینه چئوریلیب[۲].
بو آبیده اؤزونون حجم-مکان معمارلیق حلینه گؤره تک باکی‌نین شهرسالما قورولوشوندا دئییل، هم ده آبشرونون دینی تیکیلی‌لری آراسیندا خوصوصی یئرلردن بیرینی توتور. تزه‌پیر مسجیدی دیگر یئرلی معمارلارین یارادیجی‌لیغیندان فرقلی اولاراق، اوروپا تحصیلی گؤرموش، یوکسک تفکّوره مالیک پئشه‌کار بیر معمارین امگی‌دیر. اونا گؤره ده بو آبیده دینی تیکیلی‌لر آراسیندا اؤزونه‌مخصوصلوغو ایله سئچیلیر.
اتک‌یازی‌لار
دَییشدیر- ^ Mədəniyyət obyektləri: Təzəpir. mct.gov.az (az.)
- ^ Bir əsrlik Təzəpir