تنیس
تنیس (شابلون:لانگ-ائن) — ایکی نفر و یاخود هره‌سین‌ده ایکی نفر اولان ایکی تاخیم آراسین‌دا اوینانیلان بیر اویون‌دور. بو اویونون اساس قایدالاری اوندان عبارت‌دیر کی، هر بیر اویون‌چو وئریلمیش توپو رقیبینه طرف ائله آتمالی‌دیر کی، رقیبی توپا جواب ضربه‌سی وورا بیلمه‌سین. بئله ضربه‌لر زامانی توپ آغ جیزگی ایله ایشارلنمیش زونایا دوشمه‌لی‌دیر. سؤزوگئ‌دن رئزین توپو رقیب طرفه وورماق اۆچون هر اویون‌چو یالنیز تنیس اویونونا مخصوص اولان خصوصی راکئتکالاردان ایستیفاده ائدیر. تنیس مئیدانچاسی کورت آدلاناراق ۳ زونایا بؤلونور: گیل زوناسی (قیرمیزی و یاشیل)، برک زونا (او جمله‌دن سئمئنت و یه آسفالت) و اوت زوناسی. بوتون دونیادا مشهور اولان بو اویون ۱۸۹۶-جی ایلده‌ن اعتباراً اولمپیک اویونلارینین پروقرامینا داخیل ائدیلمیش‌دیر. دوغما وطنیمیزده ایلک دفعه رسمی اولاراق ۱۹۹۵-جی ایلده آذربایجان تنیس فدراسییاسی یارادیلمیش‌دیر.
المنتلر
دَییشدیرکورت - تنیس‌ده رقیبلر کورت آدلانان میدان‌دا موباریزه آپاریرلار. بو میدان دؤردبوجاق‌لی فورماسین‌دا اولور و فۇتبول‌دا اولدوغو کیمی ایکی حیصّه یه برابر اؤلچوده بؤلونور. اگر فۇتبول‌دا میدانی مرکز خطی آییریرسا تنیس‌ده بو خۆصوصیتنی خصوصی سئتکا داشیییر. بو سئتکانین اوزون‌لوغو ۱۲،۸ متر، هوندورلویو ایسه ۱،۰۷ متر اولمالی‌دیر. سئتکادا اولان کوادرات شکیل‌لی بوشلوقلارین هر بیرینین ساه‌سهی ۴۰ میللیمئتر اولمالی‌دیر. بو قبول اولونموش بئینلخالق ایستاندارلاردیر. سؤزوگئ‌دن سئتکا پارالئل یئلشه‌رک مرکز حیصّه ده اولور. حال-حاضیردا کورتلارین اؤزو ده ۳ موختلیف نؤعه (اوت، تورپاق و سینتئتیک) بؤلونور. بو نؤعلرین آدی کورتلارین اولدوغو مادهین آدی ایله اۆست-اۆسته دوشور. بئله کی، هر تیپ کورتون اؤزونمخسوس خصوصیتلری اولور. کورت اویون‌چویا و اویونا تأثیر ائده بیله‌ن واسطه‌لردن ساییلیر. اونا گؤره ده اویون‌چولار قاباقجادان اویون کئچیریله‌جک کورتون نؤعو ایله ماراق‌لاناراق همین نؤعه اویغون اولان تاکتیکا ایله مشق ائل‌مه‌یه باشلاییرلار. بوتون بونلارا باخمیاراق کونکرئت اولاراق تنیس‌ده "ان الا نؤع" کیمی فکیرلر یوخ‌دو. چونکی ان مشهور و پوپولیار یاریشلار بئله موختلیف تیپ‌لی کورتلاردا کئچیریلیر.
راکئتکا - اویون‌چولار توپا ضربه وورماق اۆچون راکئتکا آدلانان آلت‌دن ایستیفاده ائدیرلر. راکئتکا توتاجاق و قالین تور طبقه‌سین‌دن عبارت اولور. راکئتکانین توتاجاق حیصّه سی چوخ برک شکیل‌ده اولور کی، توپا ضربه وورماق مومکون اولسون. اوّللر بو حیصّه نی آغاج‌دان هازیرلاییردیلار. مۆعاصیر دؤورده ایسه بونو حاضیرلاماق اۆچون خصوصی ماده لردان، داها چوخ ایسه کئرامیکا و دمیرلاردان ایستیفاده اولونور. راکئتکادا همچینین سیخ تئللردن تشکیل اولونموش خصوصی تور طبقه‌سی اولور. بو راکئتکانین ان اساس حیصّه سی ساییلیر. چونکی توپلا بیرباشا اولاراق تور طبقه‌سی تماس‌دا اولور. بو طبقه توپون ایستیقامتینه و اونون سۆرعتینه بؤیوک تأثیر ائدیر. بو تورلار داها چوخ نئیلون، پولیئستئر و کئولار کیمی کیمیوی ماده‌لردن هازیرلانیب. قیمتی باها اولان راکئتکالاردا ایسه بو تورو ایریبوینوزلو حئیوانلارین دامارلارین‌دان حاضیرلانیر. تنیس‌ده بئله تیپ راکئتکالارا "طبیعی راکئتکالار" دئییلیر.
توپ - اویون زامانی کئچه آدلی سیخ یون ماده ایله اهاتلنمیش رئزین توپ‌دان ایستیفاده اولونور. توپ داها یاخشی گؤرونسون دئیه اونو عادتاً گؤزچارپان رنگلره (ساری، یاشیل و س.) بویاییرلار. بونونلا دا بو بالاجا توپلاری گؤرمک داها راحت اولور و اویون‌چولار اویون زامانی هئچ بیر چتین‌لیک چکمیرلر.
قایدالار
دَییشدیربیر-بیرینه رقیب اولان اویون‌چولار میدانین آیری-آیری حیصّه لرین‌ده قرارلاشیرلار. اویون زامانی اویون‌چولاردان بیری اؤتوروجو وظیفه‌سین‌ده چیخیش ائدرک توپو او بیری اویون‌چویا اؤتورور. دیگر اویون‌چو ایسه قبولئدیجی رولون‌دا اولور. بو حرکتله اویون‌دا موباریزه‌یه ایستارت وئریلیر. اساس مقصد اوندان عبارت‌دیر کی، اویون‌چو توپو رقیب اولان ساحه‌یه ائله وورمالی‌دیر کی، توپ لازیم اولان حیصّه یه توخونسون. بیر شرطله کی، رقیب اویون‌چو بونا جواب ضربه‌سی وورا بیلمه‌سین. اویونچونون دیگر آماچ اوندان عبارت‌دیر کی، اونا طرف گلن توپو عئینی قایدایا اساس‌لاناراق قارشی طرفه وورسون. بیر شرطله کی، توپ اونون ساحه‌سین‌ده یئره بیردن (۱-دن) چوخ دیمه‌مه‌لی‌دیر. توپ ایکی دفعه (۲ دفعه) یئره دیرسه اوندا خال رقیب اویون‌چویا وئریله‌جک. توپو یئره دیمه‌دن ده وورماق اولار. بو بیر قدر چتین اولور. بونا باخمیاراق ان یاخشی اۆصول جلد ترپه‌نه‌رک گؤی‌ده گلن توپو ائله گؤی‌ده ضربه وورماقلا قارشی طرفه یوللاماق‌دیر.
تنیس اویونون‌دا اویون‌چولارین قازاندیغی خاللارا اساساً قئیم (گامئ-اینگیلیس سؤزودور، ترجومه‌سی اویون دئمک‌دیر) قازانماق اۆچون موباریزه آپاریرلار. ۱ قئیم قازانماق اۆچون ۴ دفعه خال قازانماق لازیم‌دیر. تنیس‌ده خال قازانماق سیستمی ۱۵-۳۰-۴۰-قئیم دوستورونا اساساً گئدیر. یعنی ۴ خال سیزین حسابینیزا ۱ قئیم وئره‌جک. اگر دیگر اویون‌چو ایله خال فرقی ۱ اولارسا اوندا سیز قئیم قازانماق اۆچون داها آرتیق ۱ خال قازانمالیسینیز. ایلک ۶ قئیم اودان اویون‌چو سئت غالیبی ساییلیر. اگر رقیب اویون‌چو ۴-دن چوخ قئیم اودوب‌سا اوندا دیگر اویون‌چو سئت قازانماق اۆچون ۷ قئیم اودمالی‌دیر. اویونون غالیبی اولماق اۆچون ایسه ۶ سئت قازانماق لازیم‌دیر. اگر سئتلرده حساب ۵:۵ اولارسا اوندا اویونچونون غالیب گلمیی اۆچون آردیجیل اولاراق ۲ دفعه قئیم اودماسی کیفایت‌دیر. بوتون بو کومپئنئنتلرده رقیبین‌دن تئز داورانان اویون‌چو اویونون غالیبی اوْلاجاق. اگر سئتلرده ۶:۶ حسابی قئی‌ده آلینارسا اوندا غالیبی تای-برئیک مویینلشدیریر. بوردا ایسه نؤوبتی ۳ سئت‌دن ۲-سینی قازانماق کیفایت‌دیر کی، اویونون غالیبی اولاسان. بعضی تورنیرلرده ایسه تای-برئیک زامانی نؤوبتی ۵ سئت‌دن ۳-اونو قازانماق لازیم گلیر کی، اویونون غالیبی اولاسان.
رسمی تنیس اویونلارین‌دا باش حاکم میدانین مرکزین‌ده، اونون اۆچون حاضیرلانمیش اوجا یئرده ایلشیر. غیری-رمی اولاراق بو حاکمی یوخاری‌دا اولدوغونا گؤره "هوندورلوک‌ده‌کی حاکم" کیمی آدلان‌دیریرلار. هامیمیزین داها چوخ ایزلدیی فۇتبول‌دان فرق‌لی اولاراق تنیس-ده اویونچونون حاکمه اعتراض بیل‌دیرمه‌سی، عمومیتله "آغزینی آچیب" سؤز دئمه‌سی قطعی اولاراق قاداغان‌دیر. بوردا بئله حرکته گؤره نینکی حاکم، رسمی قوروملار اویونچونو جدی شکیل‌ده جزالان‌دیرا بیلر. حاکمین اساس وظیفه‌سی توپون ساحه‌یه و یا ساحه‌دن کنرا دوشمه‌سینی مویینلش‌دیرمک‌دی. بوردا ایسه "هوندورلوک‌ده‌کی حاکم"-ا یئرده قالان ۲ کؤمک‌چی حاکم یاردیم ائدیر. اونلار هره‌سی میدانین بیر کونجون‌ده دایناارق توپلارین دوشدویو یئره دقتله باخیرلار. اگر باش حاکم ترددود ایچین‌ده اولارسا کؤمک‌چی حاکملر فوری اونا کؤمک ائدیرلر.
۲۰۰۶-جی ایلده‌ن بری اولاراق WTA و آتپ تیپ‌لی تورنیرلرده "ائلئکتورون حاکم" لاییحه‌سین‌دن ایستیفاده ائدیلیر. بئله کی، یوکسک تئخنولوقییالی کامئرالارین وئردیی گؤرونتو اساسین‌دا موباهی‌سه‌لی مسه‌سه‌لر آزالیر. بونونلا دا تنیس-ده حاکم سهولری جدی شکیل‌ده آشاغی ائنیر. چونکی ترددود زامانی ویدئویا باخاراق حاکملر دقیق قرار چیخاردا بیلیرلر.
تورنیرلر
دَییشدیرعادتاً تنیسه بوتون تورنیرلر و یاریشلار ۲ یئره بؤلونور. قادینلارین موباریزه آپاردیغی یاریشلار و کیشیلرین موباریزه آپاردیغی یاریشلار. تنیسه نفوذلو تورنیرلرین اکثریتی ۱-۱ سیستمین‌ده یعنی تکبتک شکیل‌ده اولور. بونا باخیاراق دونیادا ۲-۲ (هر تاخیمدا ۲ اویون‌چو) سیستمی ایله کئچیریله‌ن یاریشلار دا اولور. آز حاللاردا اولماسینا باخمیاراق ببزه‌ن ایسه معین قروپلار آراسین‌دا (اوشاقلار، گنجلر، وئتئرانلار و س.) اولان یاریشلار کئچیریلیر. بعضی یئرلرده ایسه علیللر اۆچون نظرده توتولموش تورنیرلر کئچیریلیر.
دونیادا ان گئنیش یاییلمیش تورنیلر ایسه ایکی تیپه بؤلونور - آتپ (کیشیلر اۆچون) و WTA (قادینلار اۆچون). بو تیپ تورنیرلرده غالیب گلن ایشتیراک‌چیلار پول اؤدوللاری و دونیا رئیتینقینی معین ائدن خاللار قازانیرلار.
دونیادا ان پرئستیژلی تنیس تورنیلری "بؤیوک دبیلقه" آدی ایله کئچیریلیر. "بؤیوک دبیلقه" آدلانان ان نفوذلو تورنیرلر سیاهی‌سینا جمعی ۴ تورنمنت (آچیق اوتریش چمپیوناتی، آچیق فرانسه چمپیوناتی، آچیق آمریکا بیرلشمیش اوستانلری چمپیوناتی و ویمبیلدون (اینگیلیس) تورنمنتی) داخیل‌دیر. بو ۴ تورنمنتده غالیب گلن ایشتیراک‌چیلار داها چوخ خال قازانیر.
بون‌دان باشقا بئینلخالق تنیس فئدئراسییاسینین (اینگیلیسجه ایتف) دونیا ییغمالاری آراسین‌دا کئچیردیی مشهور "دئویس کوبوکو" (کیشیلر اۆچون) و "فئدئراسییا کوبوکو" (قادینلار اۆچون) یاریشمالاری دا مؤوجوددور. قاریشیق تاخیملار (هر تاخیمدا ۱ کیشی و ۱ قادین) اۆچون ایسه ایتف مشهور "خوفمان کوبوکو" آدلی تورنمنتی تشکیل ائدیر.
ایستینادلار
دَییشدیر
خاریجی کئچیدلر
دَییشدیر- کیشی پروفسیونال تنیسی
- قادین تنیس آسسوسیاسییاسی Archived 2008-12-22 at the Wayback Machine.
- تنیسی بورادان ایزلیین Archived 2012-03-01 at the Wayback Machine.