توتالیتاریزیم
توتالیتاریزم (لات. توتالیس — تام، بوتؤو؛ معناجا " هر شئیی احاطه ائتمک " دئمکدیر) — ایقتیدارچی دؤولت فورماسی‌دیر.
بیرینجی دونیا ساواشی‌نین ژئوسیاسی نتیجه‌لریندن بیری ده لیبرال-دموکراتیزمه آلترناتیو سیستم‌لرین مئیدانا گلمه‌سی ایدی. ساواشدان بیر مودّت سونرا بعضی اؤلکه‌لرده یئنی سیاسی حاکیمیت فورمالاشدی. بو سونرادان توتالیتاریزم آدینی آلدی.
او ایجتیماعی حیاتین بوتون ساحه‌لری نین سرت دؤولت نظارتینه تابع ائدیلمه‌سی ایله سجیه‌له‌نیر. بو رژیم 20. عصرین دسپوتیزمی آدلانیر. توتالیتار سیاسی رژیم شراییطینده کوتلوی اینفورماسیا واسیطه‌لری ده آنجاق دؤولتین خطینی یئریدیر. توتالیتاریزمه دؤرد المنت داخیل‌دیر.
- هر بیر جمعیت عوضوونون رعایت ائتمه‌لی اولدوغو عومومی سیاسی دوکترین‌لرین جمعی؛
- همین ایدئولوژینی حیاتا کئچیرن بیر لیدر، دیکتاتور طرفیندن ایداره ائدیلن تک پارتیا؛
- ایقتیصادیات، کوتلوی اینفورماسیا واسیطه‌لری و سیلاحلی قووّه‌لر اوزرینده واحید نظارت؛
- کوتلوی رپرسیالار (تمیزلمه‌لر).
بو آنلاییشی ایلک دفعه موسولینی اؤزونون باشچی‌لیق ائتدیگی حرکاتی و رژیمی سجیه‌لندیرمک اوچون ایشلتمیشدیر. اونون ایدئیا اساس‌لاری ایسه یئنی-هگل‌چی ایتالیا فیلوسوفو جووانی جنتیله گئدیب چیخیر. سونرالار موسلینی‌نین فاشیست حؤکومتینه داخیل اولموش جووانی جنتیله گؤستریردی کی، توتالیتار دؤولت، خالقین معنوی روحونو تجسوم ائتدیریر. بونا گؤره ده دؤولت شخصیتین حیاتینی غئیری-محدود درجه ده اؤزونه تابع ائده بیلیر.
موطلقیتچی (ابسولیوتیست)، بوناپارتیست، فاشیست، بولشویک رژیم‌لر توتالیتار کاراکتر داشیییر. بوتون قانونی تشکیلات‌لارین دؤولت‌لشدیریلمه‌سی، غئیری-محدود حاکیمیت صلاحیت‌لری، دموکراتیک تشکیلات‌لارین یاساق ائدیلمه‌سی، وطنداش‌لارین حوقوق و آزادلیق‌لاری‌نین لغو ائدیلمه‌سی، بیر قایدا اولاراق تک‌پارتیالی سیستمین مؤوجودلوغو، ایقتیصادیاتین حربی‌لشدیریلمه‌سی، موخالیفته و باشقا جور فیکیرلشن‌لره قارشی رپرسیا تطبیق ائدن رژیم‌لر — توتالیتار رژیم‌لره نومونه گؤستریله بیلر. بئله‌لیکله، توتالیتار سیاسی سیستم‌لر ائله دیکتاتورلوق‌دور کی، حاکیمیت بیر آدامین، اینسان قروپونون، گوروهون و یا پارتیانین الینده جمع‌لشیر و ایداره اولونان‌لار طرفیندن هئچ بیر نظارت اولمادان حیاتا کئچیریلیر.
توتالیتار سیاسی رژیم شراییطینده کوتلوی اینفورماسیا واسیطه‌لرینده آنجاق دؤولت خطی یئریدیلیر. شخصیت حوقوق‌سوز وضعیته دوشور، او نهنگ دؤولت ماشینی‌نین ساده بیر وینتینه چئوریلیر. توتالیتار رژیم ساده‌جه وطنداش‌لاردا اؤزونه قارشی ایطاعت یوخ، هم ده جمعیت عوضولرینده حاکیمیته پرستیش، اینسان حوقوق‌لارینا حؤرمت‌سیزلیک و قارشی‌یا چیخان مسله‌لری ساده‌لؤوحجه‌سینه آنلاماق پسیکولوژیسی و تفکّور استیلی فورمالاشدیریر. توتالیتاریزم شراییطینده سیاسی حاکیمیت مولکیتی تامامیله اؤز الینه کئچیریر. 20. عصرین 30-جو ایل لریندن اعتیباراً سوسیال-فلسفی فیکیرده و بدیعی ادبیاتدا موختلیف توتالیتار باخیش‌لار یاییلدی. اونلاردا توتالیتاریزمین یوخاریدا قئید اولونان جهت‌لری موطلق‌لشدیریلدی. توتالیتار رژیمه عیانی نومونه کیمی کئچمیش شوروی-ده مؤوجود اولان قورولوشو و فاشیزمی گؤسترمک اولار. فاشیزم توتالیتاریزمین ایفراط حدّینی تشکیل ائدیر. او، هر جور دموکراتیزمه و ترقی‌یه ضید اولان دیکتاتورلوغو حیاتا کئچیریر. فاشیزم کوتلوی تررورو گوجلو ایدئولوژی تاثیر سیستمی ایله تامام‌لاییر. همین ایدئولوژی ایسه تبلیغاتین چوخ موختلیف دئماقوگییا فورمالارینی و اینجه یالان‌لاری الده توتور. او، عیرقچی‌لیگه، شووینیزمه، زوراکی‌لیغا، شخصیته پرستیشه، دؤولتین شخصیت اوزرینده تام حؤکمران‌لیغینا، ایجتیماعی حیاتین بوتون طرف‌لری نین میلیتاریست‌لشدیریلمه‌سینه حاق قازاندیرماغا چالیشیر.