حاجی زین العابدین تاغی‌یئو

حاجي زین العابدین تاغی‌یئو — آذربایجانلی ميليونچو، مئسئنات، روسیه ایمپراتورلوغونون حقيقي دؤولت موشاويري، موسلمان شرقينده ايلک قيزلار مکتبي‌نین (تاغی‌یئوين قيزلار مکتبي) ياراديجيسي. ايکي و اوچ درجه‌لي موقدس استانيسلاو اوردئني لاورئاتي

حاجی زین العابدین تاغی‌یئو
دوْغوم تاریخ	25 یانوار 1838 باکی- آذربایجان
اؤلوم تاریخ	1 سئنتیابر 1924 مرده‌کان- آذربایجان
حیات یوْلداشی	1) زینب 2) سونا عربلینسکایا
اۇشاقلاری	ایسماعیل تاغي یئو (1866-1930), صادق (1868-1943),کاظم (کیچیک یاشدا وفات ائدیب)قیزی:خانیم (1871-1916)ایکینجی ائولی‌لیکدن اوشاقلاریı: محمدتاغی (1900-1918), محمدکاظم (1903-1931) قیزلاری: لیلا (1898-1947), ساراخانیم سارایئوا تاغییئو (1899-1991) و ثریا (1904-1975)

یاشاییشی

ائرکن ايللري

حاجی زین العابدین تاغی‌یئو و اوشاقلاری

حاجي زین العابدین تاغی‌یئو 1838-جي ايلده باکيدا کاسيب باشماقچي عاييله‌سينده آنادان اولموشدور. آناسي اوممو خانيم زین العابدی‌نین 10 ياشي اولاندا وفات ائدير. کيچيک زین العابدین اوشاقليقدان تمکينلي و زحمتکئش ايدي. اون ياشيندا آتاسي اونو بير بنّا‌نین يا‌نینا اوستا کؤمکچيسي ايشينه قويور . 12 ياشينا چاتاندا او آرتيق داش يونوردو، 15 ياشيندا ايکن بنّاليق ائتمگه باشلاميشدي. بير مودّتدن سونرا تيکينتي اوستاسي و تشکيلاتچيسي کيمي تا‌نینماغا باشلايير. موعين قدر وسايت توپلاياراق تاغی‌یئو آرتيق 20 ياشيندا ائو تيکينتيسي و داش‌يونما ايشلري تشکيل ائدير. اؤزونون سونراکي تيکينتي ايشلرينه ده شخصن نظارت ائديردي. تيکديرديگي بينالاردا، مثلا، اؤزونون ياشاديغي بينادا و شخصن آچديرديغي قيزلار گيمنازيياسي‌نین بيناسيندا اونون دستي-خطي حيس ائديلير.

ايش فعاليتي

سونرادان او اؤزونو تيجارتده و يونگول صنايعده ده سينايير. هر ايکيسينده قابيليتي ايله اوغور قازانير، دوکانلارا و مانوفاکتورايا صاحيب اولور. او، هم ده باکي نفتيني، خزر دنيزي و قافقاز دمير يولو واسيطه‌سيله ايخراج ائدن ان بؤيوک صاحيبکارلاردان ايدي. مقصديؤنلو تدبيرلري نتيجه‌سينده تاغی‌یئو آذربايجان ايقتيصادياتي‌نین موستملکه خاراکتئرينه ضربه ووران، اونو سينديران ايلک میلّی صنايعچيليردن ايدي.

نفت صنايعسي و نقليات

1870-جي ايلده تاغی‌یئوين آرتيق ايکي قازانخانادان عيبارت کئروسين زاوودو وار ايدي. کئروسين زاوودو ايله ياناشي او سونرادان "حاجي زین العابدین" شيرکتيني يارادير. اونو باکيداکي موسلمان، روس، ائرمني و يهودي جمعيتي خئيریه‌لري‌نین هاميسي اؤزلرينه فخري صدر سئچميشديلر. بو دؤورلرده باکي اصل نفت سلطنتينه چئوريلميشدي. باکي اطرافينداکي کندلرده تورپاقلار روسیه‌دن و خاريجدن گلميش سرمايدارلار طرفيندن آلينيب، اونلاردا نفت بوروقلاري اوجالديليردي. بو حاجيني دا ماراقلانديرير و پودراتچيليغي بوراخاراق، نفت ايشينه قورشانير.

1872-جي ايلده نفتلي تورپاقلار حراجا قويولدوقدا تاغی‌یئو ده تورپاق پايي ايجاره‌يه گؤتورور. اوميديني هئچ زامان ايتيرمه‌ين تاغی‌یئو، نهايت، آرزوسونا چاتير. گؤتوردوگو تورپاقدان نفت فوواره وورور. "ح.ز.تاغی‌یئو" آدلانديرديغي نفت شيرکتيني قئيدياتا آلديران زین العابدین معد‌نینده اوستالارا يوکسک ماعاش وئرير، ان يئني آوادانليق قوراشديرير. نتيجه‌ده اونون گليرلري سورعتله آرتماغا باشلايير. بوندان سونرا او هم ده نفت زاوودلاري آلير. 1882-جي ايلده تاغی‌یئو 1-جي گيلدييا تاجير روتبه‌سينه لاييق گؤرولور. 1896-جي ايلده اونون نفت شيرکتي حاصیلاتدا ان يوکسک گؤستريجي‌يه نايل اولور. 32 ميليون پود (512 کق) نفت حاصیل ائدير.

"مازوت" شيرکتي‌نین يارانماسي ايله علاقه دار، يئرلي وارليلاردان چولاق آغابالا قولي‌يئوين باشچيليغي ايله "باکي-باتوم" نفت کمري آکسيونئر شيرکتيني ياراديرلار. او زامان اۆچون نهنگ اينشاات حساب ائديلن بو نفت کمري باکيدان باشلاياراق کور دوزنليگيندن کئچيب، قافقاز داغلاري‌نین اتگيني و سورام قالاسي‌نین ياماجيني آشيب، رئون دوزنليگيندن اؤته‌رک 800 کيلومئتر مسافه‌ده اوزانيب خزر ساحيليني قارا دنيز ساحيلي ايله بيرلشديره‌جکدي. باکي نفتي اوکئانلارا، اوزاق-اوزاق اؤلکه‌لره، بين الخالق بازارلارا يول آچاجاقدي. کمري اوزاتماغا 1897-جي ايلده باشلاييب، 1907-جي ايلده تاماملاميشديلار.

توخوجولوق صنايعسي

1897-جي ايلده نفت معدنلريني بريتانيا شيرکتلريندن بيرينه ساتان تاغی‌یئو غئيري-نفت سئکتورونا سرمايه قويور. اونون اينشا ائتديرديگي باکي توخوجولوق فابريکي آذربايجاندا يئني ايستئحصال ساحه‌سينده باشلانغيج اولور. توخوجولوق فابريکيني خام‌ماللا تأمين ائتمک مقصدي ايله تاغی‌یئو يئولاخ رايونوندا پامبيق اکيني اۆچون تورپاق ساحه‌سي آلير و 1909-جو ايلده جاواددا پامبيق‌تميزله‌مه زاوودو تيکديرير. باکي‌نین ان ايري تيجارت مرکزي ساييلان تيجارت ائويني ده تاغی‌یئو تشکيل ائتميشدير.

باليقچيليق صنايعسي

ايمپئراتور 2. نيکولايين قارداشي بؤيوک کنياز ميخايل آلئکساندروويچ پولياک قيزي ايله ائوله‌نيب، تاخت-تاجيندان ال گؤتورندن سونرا تاغی‌یئودن خواهيش ائدير کي، يئولاخ اطرافي مئشه‌لرده اوو ائديب دينجلمک اۆچون اونا ايجازه وئرسين. او، حاجي‌يا جواهيراتلا بزه‌ديلميش بير قيزيل چارکا (پئيمانه) بخشيش گؤندرميشدي. خزرين آذربايجان ساحیللريندن توتموش داغيستا‌نین ساحیللرينه، دربند، پورت-پئترووسک داخيل اولماقلا اوزونلوغو 300 کيلومئتر اولان تورپاق ساحه‌سي آليب وتگه سالميشدي. کور قيراغينداکي وتگه‌لري دؤولتدن ايجاره‌يه گؤتورموشدو.

1890-جي ايلده باليق صنايعسينه گوجلو سرمايه قويان تاغی‌یئو ايري باليقچيليق وتَگه‌لرينه صاحيب اولموشدور. او، باليق محصوللاري‌نین ساخلانماسيني تأمين ائتمک اۆچون ماخاچ‌قالا شهرينده سويودوجو زاوودو، بوز ايستحصالي زاوودو، چللک زاوودو اينشا ائتميشدير.

حاجي زین العابدین تاغی‌یئو باليقچيليغين ضعيفله‌ديگيني گؤروب، قيزيل اوزويونو باليغين آغيزينا آتيب باليغي دنيزه بوراخميشدير. و بونو ائشيدن باليقچيلار همين باليغي توتماق آرزوسو ايله دنيزه تؤکولوشموشدولر.

مولکيتي

او، اوچ ايله شهرين مرکزينده (1895-1897-جي ايللر) بؤيوک بير ساراي تيکديرير. بو سارايين هر دؤرد فاسادي و دامداکي نهنگ قوببه‌لر ديقّتي اوزاقدان جلب ائدير. بير اوزو بارييانتينسکي، ديگري استاريي پوليتسئيسکي، اۆچونجوسو مئرکوري، دؤردونجوسو ايسه قارچاکوو کوچه‌لرينه باخير. هر جهتدن، هم خاريجي آرخيتئکتوراسينا، هم ده داخيلي بر-بزه‌گينه گؤره شهرين ان ياراشيقلي بينالاريندان بيري ساييلير. لاییحه‌‌نین مؤليفي يوزئف قوسلاوسکي اساساً آوروپا اوردئر معمارليق اوسلوبوندان ايستيفاده ائديب، فردي کومپوزيسيا ياراديب. بينا‌نین هر دؤرد تينینده و باش گيره‌جگي‌نین قاباغيندا نهنگ قاز فاناري يانيردي.

قيز مکتبي‌نین آچيلماسينا مانع اولانلارلا موباريزه

قيز مکتبي‌نین آچيلماسينا يئرلي روحانيلر مانع اولوردولار. روحانيلر قيزلارا تحصيل وئرمک تکليفيندن غضبله‌نير و جاماعاتي آياغا قالديريرديلار. کؤهنه فيکيرلي روحانيلر مکتب آچماق تکليفيني بَينميش قاضي مير محمد کريمي قاپيسينا آغ نفت تؤکوب يانديرماقلا هده‌له‌ييرديلر. مکتبين محض آذربايجانلي قيزلار اۆچون تأسيس ائديلمه‌سي معاريفچي مئسئناتين حياتيني بؤيوک تهلوکه قارشيسيندا قويوردو. دؤورون کؤهنه فيکيرلي، موحافيظه‌کار آداملاري آذربايجانلي قيزلارين اوخوماسيني بؤيوک بير قباحت سايديقلارينا گؤره حاجي زین العابدین تاغی‌یئوي ده اؤلدورمک ايسته‌ييرديلر. "قاراگوروهچو ايري عمامه‌لي، قارا عابالي روحانيلر، يئکه‌قارين ائنلي‌قورشاق، ساققالي حنالي حاجيلار اورتايا چيخيب عيصمتي-نيسواندان دانيشا-دانيشا، قوراندان آيه‌لر، پئيغمبر، خليفه، ايماملاردان حديثلر و ثوبوتلار گتيره‌رک بو ايشي کوفر آدلانديريب. حاجي زین العابدین تاغی‌یئوي ديندن کنار عمللرده گوناهلانديريرديلار. تاپانچالي-خنجرلي قوچولار ايسه تهديده کئچيرديلر"

لاکين حاجي‌نین خالق آراسيندا اولان نوفوذو و اطرافينداکي آداملارين اونو موحافيظه ائتمه‌سي بو بدخاهليغين باش توتماسينا ايمکان وئرميردي. موسلمان قاراگوروهچولاري‌نین سؤزونو کسمک اۆچون حاجي زین العابدین تاغی‌یئو نوفوذ صاحيبي اولان موللا ميرزه محمد اوغلونا چوخلو پول و هديه‌لر وئريب موقدس يئرلره – مکّه‌یه، مدينه‌یه، کربلايا، قاهيره‌يه، ايستانبولا، تئهرانا گؤندرميش و تاپشيرميشدي کي، اوراداکي مؤعتبر، رسمي دين خاديملريندن موجتهيدلريندن هاميسيندان ايمضا و مؤهورله تصديق ائديلميش رسمي سندلر آلسين کي، موسلمان قيزلاري دا اوغلانلار کيمي شرعيت مکتبلريندن باشقا، موعاصير مکتبلرده ده تحصيل آلا بيلرلر. بو موقدس ايشده شرعيته ضيد هئچ نه يوخدور. حاجي‌نین گؤردوگو تدبيرلر ثمره وئرميردي. اونا گؤره‌ده او، مجبور اولوب مسجيدده روحانيلر قارشيسيندا چيخيش ائتمه‌لي اولدو: "جاماعات، قيزلاريميزين زمانه درسي اوخومالاري واجيبدير. گؤزلري آچيلار، کولفتله رفتاري خوش اولار.

اينگيليستانا، فيرنگيستانا گئديب اوخويان جاوانلاريميز هره‌سي اورالاردا قوللارينا بير آرواد کئچيريب گتيريرلر. چونکي قيزلاريميزلا مجازلاري توتمور، دولانا بيلميرلر. اجنبي آروادلاردان دوغولان اوشاقلار بوتون واريداتيميزا ورثه چيخيرلار. ايشلر بئله گئتسه، آتا-بابا اوجاغيميز قالاجاق قورانسيز، نامازسيز، شرعيتسيز. تزه مکتبلرده قيزلارا احکامي-شرعيت، پالتار تيکمک، توخوجولوق، مطبخ ايشلري، موسلمان (آذربايجان) و روس ديلينده اوخويوب-يازماق، عئلم-حساب، طيفيللره تربييه وئرمک اؤيره‌ديله‌جک. بوردا نه پيس ايش وار؟ موللا علي حاجي خليل اوغلو! قولاق آس! من قيزلاري عيصمتسيز ائتمک ايسته‌ميرم، نامحرمله اوزو آچيق اولماغا چاغيرميرام. سيراغا گون گئجه ايييرمي ياشلي اورتانجيل قيزين سانجيلانميشدي، آز قالميشدي اؤلسون. لوپابيغ آمبارسوم حکيمي گتيزديردين، قيزي يوخلادي، داوا درمان ائله‌دي، قيز اؤلومدن قورتاردي. ايندي دئ گؤروم، لوپابيغ آمبارسومون عوضينه موسلمان آرواد حکيمي اولسايدي، شرعيته هانسي دوزگون گلردي؟ آرواد حکيملرين، موعليملرينه ائحتيياجيميز چوخدور. او مکتبي من بيزه پادشاهليقدان وحشي دئييلندن سونرا قرارا گلديم، آچديرديم. اتک دولوسو پول تؤکوب بو مقصدله بينا تيکديرميشم. درس دئينلر زنن خئيلاغي اولاجاق."

خئيریه‌چيليک

حاجي زین العابدین تاغی‌یئو 1901-جي ايلده 300 مين ماناتليق وسايت صرف ائده‌رک، باکيدا ايلک قيزلار مکتبي تيکديرير. بعضي منبعلرده قيزلار مکتبي‌نین اينشاسيني سونا خانيمين تکليف ائتديگي گؤستريلير. چونکي گنج ياشدا حاجي‌يا آرواد اولان سونا خانيم تحصيل آلا بيلمه‌ميشدي. بو بوتون زاقافقازييادا يئگانه قيزلار مکتبي ايدي. بيناني 1898-جي ايلده تيکمگه باشلاييرلار. 1900-جو ايلده حاضير اولور. بو مکتب نيکولايئوسکي (کومونيست) کوچه‌سينده (آذربايجان س‌س‌ر عئلملر آکادئمياسي‌نین اليازمالاري فوندونون بيناسي) يئرلشير. قيزلار مکتبي‌نین بيناسي مئعمارليق باخيميندان آذربايجان مئعمارليغي‌نین میلّی-رومانتيک اوسلوبوندادير. اساس فاسادداکي ديوار بير جرگه آغ، ديگر جرگه ايسه قيزيلي داشدان هؤرولوب.

حاجي زین العابدین تاغی‌یئو بوتون روسیه‌ده بيرينجي نؤوبه‌ده اؤز مئسئناتليغي و معاريفپرورليگي ايله تا‌نینميشدير. اونون معاريفپرور خيدمتلري اساساً 20. عصرين اوّلريندن باشلايير. بو دا تصادوفو دئييلدي. 1905-جي ايل اينقيلابيندان سونرا حؤکومتين اوکتيابر بياننامه‌سي اؤلکه‌ده مدني-معاريف ايشلري‌نین جانلانماسينا سبب اولدو. اؤلکه‌‌نین هر يئرينده خئيریه مقصدي ايله بير سيرا جمعيتلر ياراندي. قزئت و ژورناللار چاپ ائديلمگه باشلادي. بو جمعيتلرين ياراديلماسي، قزئت و ژورناللارين چاپ ائديلمه‌سي بيرينجي نؤوبه‌ده تاغی‌یئوين آدي ايله باغليدير. بو ايشده تاغی‌یئو بير نؤوع تشکيلاتچي رولونو اويناييردي. خئيریه مقصديله ياراديلان جمعيتلر يا تاغی‌یئوين شخصي ايشتيراکي و وسايتي ايله، يا دا اونون ياخيندان کؤمگي ايله ياراديلميشدير.

ايلک خئيریه جمعيتي 1905-جي ايلده يارانميش موسلمان خئيریه جمعيتي ايدي. بوندان باشقا "نشر و معاريف" ،"نيجات" جمعيتلري‌نین يارانماسيندا دا حاجي زین العابدین تاغی‌یئوين ياخيندان کؤمگي اولموشدور.

او زامانلار دوستاقلاري نارگين آداسيندا ساخلاييرديلار. جاماعات اورا گئديب-گلنده يامان اذيت چکيردي. آخيردا زین العابدینه موراجيعت ائديرلر کي، بو ايشده بيزه کؤمک ائله، درديميزه بير چاره قيل. او دا، او زامان شهرين اوجقار يئري حساب ائديلن قوبا (فوضولي) مئيداني ايله کؤمورچو مئيداني آراسيندا تيکديرديگي بئش‌مرتبه‌لي دييرماني (اينديکي شيرنيات فابريکيني) دوستاقخانا اۆچون وئرير. ديگر ايستينادلارا اساساً، باکي‌يا يوکسک روتبه‌لي تزه مأمور تعيين ائديلير. حاجي اونون گؤروشونه گئدير و دئيير کي، سيزه نه کؤمک لازيمسا، اوتانمايين، سؤيله‌یين، من پادشاهليقدان هئچ نه موضاييقه ائدن دئييلم. يوکسک روتبه‌لي شخص ايضاح ائدير کي، "دوستاقلاري نارگين آداسيندا ساخلاييريق، ايشچيلر گئديب-قاييتماغا چوخ واخت صرف ائديرلر. هم ده اذيت چکيرلر؛ مومکونسه بو ايشده بيزه کؤمک ائدين". حاجي زین العابدین تيکيليب قورتارميش دييرمان بيناسيني دوستاقخانا اۆچون حؤکومته وئرير. خاريجدن گتيرديگي دييرمان آوادانليغيني توخوجولوق فابريکي يئرلشن اراضي‌يه داشيتديرير، اوردا دييرمان تيکديرير. اؤزو و عاييله‌سي ياشاماق اۆچون فابريکين ياخينليغيندا خوصوصي مولک تيکديرميشدي و واخت‌آشيري اوردا قاليرديلار.

باکي-شوْللار سو کمري‌نین تيکينتيسي

شوللا سو کمری‌نین چکیلیشی

تاغی‌یئو هم ده باکي-شوْللار سو کمري‌نین تيکينتيسي اۆچون شخصي وسايتيندن پول آييريب. ليندلئيين خاريجدن دعوت ائتديگي موهنديسلردن عيبارت ائکسپئديسيا قروپو خوداتدان شيمال-شرقه دوغرو مئشه‌ده شفّاف، تميز بولاق سويو اولدوغونو آشکارلايير. بونا باخماياراق، باکي ساکينلرينه سرينليک و فيراوانليق گتيره‌جک شوْللار کمري‌نین چکيليشي بير طرفدن لازيمي وسايتين تاپيلماماسيندان، ديگر طرفدن ايسه لاييحه‌‌نین علئيه‌دارلاري‌نین آپارديقلاري عکس‌تبليغات سببيندن اوزانيردي. يالنيز چار 2. نيکولايين 6 اوکتيابر 1909-جو ايل تاريخلي فرماني ايله باکي شهرينه 27 ميليون روبلدان چوخ اولماماق شرطيله ايستيقراض بوراخيلماسينا ايجازه وئرمه‌سيندن سونرا شوْللار سو کمري لاييحه‌سي فعال تيکينتي مرحله‌سينه قدم قويور. لاییحه‌‌نین مؤليفي ليندلئيين قطعيتي و عينادکارليغي سايه‌سينده کمرين چکيليشي اۆچون لازيم اولان بوتون آوادانليق خاريجدن آلينيب گتيرلير. حتّي بيرينجي دونيا موحاريبه‌سي‌نین قيزغين چاغيندا بئله تيکينتي ايشلري سنگيمير. کمرين، آنبارلارين، شهرداخيلي شبکه‌‌نین اينشاسي آن‌باآن سورعتله‌نير. نهايت، و.ليندلئيين و اونون موتخصيص کومانداسي‌نین، باکي دوماسي‌نین و اونون آذربايجانلي دئپوتاتلاري‌نین، شهر ايداره‌سي‌نین، تيکينتيده چاليشان مينلرله آذربايجان کندليسي‌نین، باکي فهله‌لري‌نین مؤحکم ايراده‌سي و گرگين امگي حسابينا 1916-جي ايلين دئکابريندا شوْللار-باکي سو کمري‌نین بيرينجي نؤوبه‌سي‌نین تيکينتيسي باشا چاتير.

اؤلومو

سووئت روسیه‌سي‌نین 28 آپرئل 1920-جي ايلده آذربايجاني ايشغال ائتمه‌سي ايله وضعيت کؤکوندن دييشير. اينسانلارين مولکوييتي اليندن آلينير، میلّی کادرلار و ضياليلار تعقيب ائديلمگه باشلانير، هر شئي روسیه‌نین ماراقلارينا يؤنه‌لير. يئرلي اهالي‌نین خواهيشي ايله يئني حاکيميتين رهبرلريندن بيري اولان نريمان نريمانووون گؤستريشي ايله تاغی‌یئوه مولک سئچمک ايمکاني وئريلير. او اؤزونون آرتيق اليندن آلينميش کئچميش مولکيتلريندن آنجاق مردکانداکي باغ ائويني سئچير.

حاجي زین العابدین تاغی‌یئو 1924-جو ايل سئنتيابرين 1-ده، آخشام سککيزين ياريسيندا، 86 ياشيندا وفات ائتميش و سئنتيابرين 4-ده دفن ائديلميشدير. اونون دفنینه چوخ بؤيوک ايزديحام توپلانميشدي. اينسانلار ياس مراسيمينه بوتون باکي و اطراف کندلردن ارزاق گتيريرديلر.

نريمان نريمانووون کؤمکليگي ايله باکي‌نین "کومونيست" و "باکينسکيي رابوچيي" قزئتلرينده اونونلا باغلي نئکرولوق چاپ ائديلدي.

شخصي حياتي

حاجي زین العابدین ايکي دفعه ائولنميشدير. بيرينجي حيات يولداشي اؤز عميسي قيزي زينب خانيم ايدي. زينب خانيمدان اونون ايکي اوغلو، بير قيزي اولموشدور. اوغلانلاري: ايسماعيل، صادق و قيزي خانيم. ايکينجي حيات يولداشي مشهور گئنئرال لئيتئنانت بالاکيشي بيگ عربلينسکي‌نین قيزي سونا خانيم ايدي. عربلينسکي‌نین ايکي قيزيندان بؤيوگو حاجي‌نین اوغلو ايسماعيلين حيات يولداشي ايدي. حاجي اوغلوگيلده اولارکن بالاکيشي بيگ عربلينسکي‌نین کيچيک قيزي سوناني گؤروب، بَينميش و اونونلا ائولنميشدير. يعني حاجي اؤز اوغلو ايله باجاناق ايدي. سونا خانيم 16 ياشيندا ايکن 73 ياشلي تاغی‌یئوه اره وئريلميشدي. بالاکيشي بيگ تاغی‌یئوين مولکونه اورتاق اولماق اۆچون کيچيک قيزيني حاجي‌يا وئرميشدي. سونا خانيمدان تاغی‌یئوين اوچ قيزي و ايکي اوغلو اولموشدور. قيزلاري: ليلا،سارا و ثريا. اوغلانلاري محمد و ايلياس. محمد "Dikaya diviziya"-‌نین ظابيطي اولارکن اؤزونو اؤلدورموش، ايلياس ايسه خسته‌ليگه توتولاراق اؤلموشدور.

قيزي ليلا خانيم شمسي اسدالله‌يئوين اوغلو علي اسدالله‌يئوله ائولنميشدير. اونلارين علي، نادر، گولنار و زينال آدلي اؤولادلاري اولموشدور. زئينال تورکيه‌ده آنادان اولموشدور. علي اسدالله‌یئو 1920-جي ايللرده عاييله‌سيني گؤتوره‌رک اولجه ايرانا، سونرا ايسه تورکيه‌يه موهاجيرت ائتميش، داها سونرا عاييله پاريسه کؤچموشدور. قيزلاري گولنار اسدالله‌یئو پاريسين سوربوننا اونيوئرسيتئتيني بيتيرديکدن سونرا لیلااسدالله‌یئوا ايله ايستانبولا کؤموشدور. ليلا اسدالله‌یئوا 1948-جي ايلده ايستانبولدا وفات ائتميشدير. اونون مزار داشيندا بو سؤزلر قئيد ائديلميشدير:

" حاجي زین العابدین تاغي‌نین قيزي ليلا اسدالله". باکي 17 يانوار 1896، ايستانبول 23 فئورال 1948. "

"يئني کافکاسيا" ژورناليندا ليلا اسدالله‌یئوين آدينا راست گلينير. "حاجي زین العابدین تاغی‌یئوين وفاتي‌نین بيرينجي ايل‌دؤنومو" آدلي خبرده قئيد اولونموشدور:

" بوندان بير ايل اول باکيدا آذربايجان خئيریه‌چيلريندن حاجي زین العابدین تاغی‌یئو وفات ائتميشدير. اؤتن جومعه قيزي ليلا خانيم و يئزنه‌سي اسدالله‌‌زاده علي بيگ طرفيندن مرحومو ياد ائتمک اۆچون تئشويکيه مسجيدينده مؤولود اوخونولوب. مؤولوددا آذربايجان قاچقينلاري ايله يئرلي تورکلر ده ايشتيراک ائديبلر. "

لیلااسدالله‌یئوين آدينا "قورتولوش" ژورناليندا دا راست گلينير. بئله کي، محمد امين رسولزاده ايله شيمالي قافقازين ليدئرلريندن حيدر باممات آراسيندا اولان قارشي‌دورما ايله باغلي بير خبرده اونون آدي کئچميش، مکتوبو ياييملانميشدير:

" باشدا مرحوم عليمردان بيگين عاييله‌سي اولماقلا، آذربايجانليلاردان بير چوخو اونلارا گؤندريلميش پاريسده چيخان "قافقاز" مجموعه‌سيني قبول ائتمه‌يه‌رک گئري گؤندريبلر. اونلاردان بير قيسمي باندئرولون آرخاسينا "گلديگي يئره قايتاريلير" قئيدي ايله يئتينمه‌يه‌رک مجموعه‌‌نین موديري حئيدر بامماتا بو حرکتلري‌نین سببيني خوصوصي قئيد ائتمگي لوزوم گؤروبلر. بونا نومونه اولاراق، آذربايجا‌نین مشهور سيمالاريندان مرحوم حاجي زین العابدین تاغی‌یئوين قيزي حؤرمتلي ليلا خانيم اسدالله‌ين مجموعه ايداره‌سينه گؤندرديگي مکتوبون صورتي‌نین اؤزونون ايجازه‌سيله درج ائديريک: "چوخ مؤحترم حيدر بي! "قافقاز" مجموعه‌سيني گئري گؤندريرم. اونو ديقتله اوخودوم. فقط اورادا، فيکريمجه، قافقازين اورتاق ايشينه ضرر وئرن نيفرتله دولو چيخيشلاردان باشقا مني ماراقلانديراجاق بير شئي تاپماديم. بوندان باشقا، ائويمده نه اوخومالاري ايله مشغول اولدوغوم گنجلر يئتيشير. "قافقاز"اي اوخوماق ايسه روحون وطنسئورليگي اوزرينده آنجاق منفي تاثير گؤسترر. حؤرمتله، ل.اسدالله"

تلطیف و موکافاتلاری

• موقدّس استانیسلاو اوْردئنی
• شیر- خورشید اوْردئنی

قالری

• 
  حاجی زین العابدین تاغی‌یئوین مرده کان قصبه‌سینده بوستو
• 
  حاجی زین العابدین تاغی‌یئوین باکی دا خاطیره لؤوحه‌سی
• 
  حاجی زین العابدین تاغي یئو عایله‌سی ایله، 1923.جو ایل
• 
  حاجی زین العابدین تاغی‌یئوین ایش اوتاغی( باکی، 20.عصرین اوّللرین)
• 
  حاجی زین العابدین تاغی‌یئوین سارایی‌نین کیچیک زالیندا اینتئریئر
• 
  حاجی زین العابدین تاغی‌یئو و عایله عوضولری وفات ائتمیش اوغلو کاظمین تابوتو اؤنونده
• 
  حاجی زین العابدین تاغی یئو
• 
• 
• 
  Zeynalabdin Taghiyev and Hajibala Hashimov
• 
  Villa of Taghiyev
• 
  Taghiyev oriental room
• 
• 
• 
  Yaşayış evi, H.Z.Tağıyev küçəsi

اتک یازیلار

1. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. — Bakı, 1986. — IX  cild. — Səh.: 121.
2. "Hacı Zeynalabdin Tağıyev", MAS Matbaacılık, İstanbul, 2010, səh.165-166. Redaktor: Araz Abbasov
3. "Hacı Zeynalabdin Tağıyev", İstanbul, 2010, səh.165-166. MAS Matbaacılık. Redaktor: Araz Abbasov
4. "Hamının sevimlisi (H.Z.Tağıyev haqqında), Bakı, 2012, səh.165-166. "Təknur". Müəllif: Əşir Bəşiroğlu
5. Manaf Süleymanov, Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Bakı, “Gənclik”,1996, səh 17.
6. Dilqəm Əhməd "Bir ildən yüz ilə". — Bakı: "TEAS Press", 2018. Səhifələrin sayı:  228. — Səh.: 29-30. — ISBN 978 9952 310 47 4.

قایناق

• Misir Mərdanov. Azərbaycanın təhsil tarixi. “Təhsil” nəşriyyatı, 2011-ci il. Bakı, I cild, 295 s.