روبرت کوخ
روبرت کوخ— مشهور آلمان عالیمی، نوبل اؤدولی لاورئاتی
| روبرت کوخ | |
|---|---|
 | |
| آد | İvan Petroviç Pavlov |
| قیسا بیلگی | نوبل طیب و فیزیولوژی اؤدواونو قازانمیش ، 1905 |
| دوْغوم تاریخ | 1843 بادن بادن ، آلمان |
| اؤلوم تاریخ | 1910 کلاوستال سلرفلد ، آلمان |
حیاتی
دَییشدیر۱۸۴۳-جو ایلده آلمانین کلاوستال-سلرفلد شهرین‌ده دۆنیایا گلمیش‌دیر. اوشاق چاغلارین‌دان تبیتشوناسلیغا بؤیوک ماراق گؤسترن روبرت کلاوستال شهر گیمنازییاسین‌دا اورتا تحصیلینی بیتیردیک‌دن سوْنرا گتینگن بیلیم یوردوسی داخیل اوْلموش‌دور. او دؤورده همین بیلیم یوردو دا ایاکوو هنله، گورگ میسنر، کارل قاسه کیمی مشهور عالیملر درس دئییرمیش. اوّلجه فیزیک و بوتانیکا (گیاه شناسلیق)، سوْنرا ایسه طیب ساحه‌لرینه ماراق گؤستره‌ن کوخ میکروبلار و اونلارین اینسان اورقانیزمینه تأثیری اوزره علمی-تجروبی آراش‌دیرمالار آپارمیش‌دیر. مشهور فرانسه عالیمی لوی پاسترین آراشتیرمالاری ایسه اونون بۇ ساحه‌یه علمی ماراغینی داها دا آرتیرمیش‌دیر.
فعالیتی
دَییشدیرروبرت کوخ ۱۸۶۶-جی ایلده تحصیلینی باشا ووروب، خستخانالاردا چالیشمیش‌دیر. همین واختلار او، دئمک اولار کی، علمی آراش‌دیرمالارلا مشغول اولمامیش‌دیر. لاکین ۱۸۷۰-جی ایلده باشلامیش فرانسه -پروسسیا محاربه‌سین‌ده صحرا هوسپیتالین‌دا حکیم کیمی فعالیت گؤستررکن اینفکسیونال خسته‌لیکلرین موالیجه‌سی اوزره چوْخ تجروبه توپلامیش‌دیر. خصوصیله ده، خولرا خسته‌لیگی ایله موباریزه‌ده بیر سیرا موهوم علمی یئنی‌لیکلر قازانمیش‌دیر. اوردودان ترخیص اولوندوق‌دان سوْنرا وولشتین شهر خستخاناسین‌دا حکیم کیمی فعالیت گؤستررکن سیبیر خوراسینین موالیجه‌سی ایله باغلی چوْخ علمی-تجروبی اکسپریمنتلر آپارمیش‌دیر. او بۇ خستلیین ایریبوینوزلو مال-قارا آراسین‌دا یاییلدیغینی آشکارلامیش، نتیجه‌ده آغجیرین کسکین فورمادا ایلتیهاب کئچیردیی قناعتینه گلمیش‌دیر. عالیم میکروسکوپون کمکیله بۇ خستلیین باجیلوس آنتهراجیس آدلی باکتریا اولدوغونو معین لش‌دیره‌رک، سیبیر خوراسینین یاییلما آرئالینین بۇ باکتریانین حیات مرحله‌سین‌دن آصیلی اولدوغو فیکرینی ایرلی سورموش‌دور. اونون بۇ ساحه ایله باغلی یازدیغی علمی مقاله‌لرین اهمیتی همین واختلار چوْخ اوْلموش‌دور. ۱۸۸۰-جی ایلده آلمان صحیّه نازیرلیین‌ده مسئول وظیفه‌یه تعیین ائدیله‌ن روبرت کوخ داها سوْنرا "پاتوگن اورقانیزملرین اؤیرنیلمه متودلاری" آدلی علمی ایش نشر ائتدیرمیش‌دیر. بۇ اثرده باکتریالارین یئتیشدیریلمه‌سی اۆچون بیر سیرا یئنی علمی اۆصوللار تقدیم اولونموش‌دور. ۱۸۸۲-جی ایلده ایسه او، ورم خستلیینی تؤره‌دن باکتریانی (ورم چؤپونو) آشکار ائتمیش‌دیر. اؤز دؤورونون ان دهشت‌لیو خستلیینه قارشی یئنی‌لیک اوْلان بۇ علمی کشف اونون شؤهرتینی داها دا آرتیرمیش‌دیر. محض بۇ سبب‌دن آلمان حکومتی اونو خولرا خستلیینین سببلرینی اؤیره‌نمک اۆچون هیندوستان و مصره اعزامیته یوللامیش‌دیر؛ کوخ بۇ خسته‌لیگی تؤره‌دن باکتریانی تاپمیش‌دیر. روبرت کوخ ۱۸۸۵-جی ایلده برلین اونیورسیتتینین پروْفسورو و گیگینا اینستیتوتونون ایسه مسئولو تعیین ائدیلمیش‌دیر. ایشینین چوخ‌لوغونا باخمایاراق او، ورمین موالیجه‌سیله باغلی آراشتیرمالارینی داوام ائتدیرمیش، بئله‌لیکله توبرکولین آدلی یئنی ماده آشکارلامیش‌دیر. بۇ ماده ورم میکروبلارین‌دان آلینیردی و ورم خستلیینین موالیجه‌سین‌ده ایستیفاده زامانی موثبت نتیجه‌لره گتیریب چیخاریردی. روبرت کوخ ۱۹۰۵-جی ایلده "ورم خستلیینین اؤیرنیلمه‌سی و موالیجه‌سین‌ده الده ائتدیی نایلیتلره گؤره" طیب ساحه‌سی اوزره نوبل اؤدولینا لایق گؤرولموش‌دو. عالیم پروس‌سیانین شؤهرت اوردئنی ایله تلتیف ائدیلمیش، هیدلبرق و بولونیا اونیورسیتتلرینین فخری پروْفسورو و بیر سیرا علمی جمعیتلرین عضوو اوْلموش‌دور. روبرت کوخ ۱۹۱۰-جو ایلده بادن-بادن شهرین‌ده اورک خستلیین‌دن وفات ائتمیش‌دیر.