شور
شور – 1) آذربایجان موسیقی یئددی لادلاریندان (مقاملاریندان) بیری، 2) اساس آذربایجان موغام دستگاهلاریندان بیری.[۱]
ائتیمولوژی
دَییشدیرشور سؤزونون فارسجا بیر معناسی "عشق، سئوگی"دیر، دیگر معناسی "قالماقال"دیر [۲]. بو کئیفیته گؤره ده همین دستگاه دینله‌ییجینی شورا گتیره‌رک، خیالا دالدیریر، اونو دوشونمگه سؤوق ائدیر. عئینی زاماندا شور دینله‌ییجیده، شن، لیریک، احوال–روحیه اویادیر.
تاریخچه‌سی
دَییشدیرشور آدلی موغاما نه عرب، نه تورک، نه ده اورتا آسیا شیفاهی – پئشه‌کار موسیقیسینده تصادوف ائدیلمیر. بو آدا همچنین اورتا عصرلر جدوللرینده ده راست ائدیلمیر. شور تکجه ایران و آذربایجاندا شیفاهی-پئشه‌کار موسیقی‌سی‌‌نین بیر دستگاهیدیر. شور آذربایجاندا اساس موغام دستگاهلاریندان ایکینجیسیدیر. موغام دستگاهلاری ایچریسینده شور ان سانباللی، ایری حجملی دستگاهدیر.
تدقیقاتچیلارین فیکرینجه، "شور" موغامینین اؤزولونو اورتا عصرلرده 12 کلاسیک موغامدان بیری اولان "نوا" موغامی تشکیل ائدیر. دوغرودان دا "نوا"نین سس سیراسی "شور" مقامینین سس سیراسینا چوخ اویغوندور. بونونلا بئله، دیگر بیر فیکیر ده وار. بو باخیمدان، پروفسور محمدصالح ایسماییلووون بعضی منبعلره اساسلانان فیکیرلری ده ماراقلیدیر. او، "شور" آدی‌نین اون آلتی عصردن سونرا یارانماسینی گؤستره‌رک، بئله احتیمال ائدیر کی، "شور" موغامی موعیّن دؤورده "دوگاه" آدینی داشیمیشدیر و تصادوفی دئییل کی، "شور" مقامینین سس سیراسی "دوگاه"این سس سیراسینا اوخشاردیر. اوزئییر حاجی‌بیگلی زامان کئچدیکجه هم موغاملارین، هم ده اونلارین شؤعبه وگوشه‌لری‌نین دَییشیکلیگه اوغراماسینی گؤستره‌رک، "بایاتی-شیراز" و "شور" کیمی یئنی آدلارین مئیدانا گلمه‌سینی بونونلا ایضاح ائتمیشدیر [۳].
شور موغام دستگاهی کیمی
دَییشدیردستگاهلار ایچریسینده شور ان بؤیوک حجملی، ان سانباللی دستگاه ساییلیر. بئله کی، اؤزلوگونده موستقیل بیر دستگاه ماهیتی کسب ائتمیش شور-شهناز، ابوعطا، دشتی، بایاتی-تورک کیمی کیچیک دستگاهلار دا اصلینده شورا منسوب موغاملاردیر. باشقا دستگاهلارا نیسبتاً شورون ضربلی موغاملاری دا چوخدور (سماعی-شمس، اووشاری، عوثمانلی (مانی)، آرازباری و س.).
ان لاکونیک شکیلده وئریلمیش اولسا، شور دستگاهی ترکیبینه آشاغیداکی شؤعبه و گوشه‌لر داخیلدیر: مایه، سلمک، حاجی یونی، شور-شهناز، بوسه‌لیک، بایاتی-قاجار (بایاتی-تورک)، شیکسته‌یی-فارس، عشیران، سماعی-شمس، زمین-خارا، حیجاز، سارنج، نشیب-فراز.[۴]
موغام شؤعبه‌لری آراسیندا ایفا اولونان رنگلر ده اساس موغامین آدینی داشیییر.[۵]
اؤرنکلر
احسن داداشوو آدینا "خاطیره" خالق چالغی آلتلری آنسامبلی - شور رنگی
فیکرت امیروو - شور (سیمفونیک موغام)
شور موغامی ایران موسیقیسینده
ایران موسیقیسینده 7 اساس (دستگاه) موغامدان (ماکامدان) بیریدیر.[۶]
شور موسیقی لادی (مقامی) کیمی
دَییشدیرآذربایجان خالق موسیقیسینده اساس مقاملاردان بیریدیر. شور موغامینین کؤکو آشیق موسیقی یارادیجیلیغیندا دا گؤرکملی یئر توتور – آشیق ماهنیلاری‌نین چوخو محض شور کؤکونده اولور. آذربایجان خالق ماهنیلاری، اویون هاوالاری و باشقا اینسترومئنتال فورمالار (جنگی، قهرمانی، کوراوغلولار و س.) دا چوخ واخت شور موغامی کؤکونده یارادیلیر. قورولوشو: 1 - 1/2 - 1 تون فورموللو اوچ تئتراخوردون قوووشوق اوصوللا (x1- اینتئروالی مسافه‌سینده) بیرلشمه‌سیندن عیبارتدیر؛ سس سیراسی 10 پیلله‌لیدیر، دؤرد پیلله مایه (تونیکا) پیلله‌سیدیر. مقامین سس‌سیراسی‌نین اوچ، دؤرد، آلتی، یئددی، سککیز پیلله‌لری ایستیناد-دایاق پیلله‌سی کیمی "شور" موغامینین شؤعبه‌لری‌نین اساسینی تشکیل ائدیر؛ بو مقامدا قورولان موسیقی نومونه‌لری همین پیلله‌لره اساسلانیر. رئ شور مقامینین سس‌سیراسی:
شور مقامیندا بسته‌لر
دَییشدیرخالق ماهنیلاری
"آغاجدان آلما دررم، ساتارام"
"گول آچدی"
رقصلر
قیزیل گول [۷]
بسته‌کار ماهنیلاری، اینسترومئنتال پارچالاری
- اوزئییر حاجی‌بیگوو- آشیق‌سایاغی تریوْسو ُ
- اوزئییر حاجی‌بیگوو- "کوراوغلو" اوپئراسیندان "چنلی بئل" کوْرو
- اوزئییر حاجی‌بیگوو- "آرشین مال آلان" اوپئرئتتاسیندان گول‌چؤهره‌‌نین آرییاسی "عاشیق اولدوم"
- اوزئییر حاجی‌بیگوو- "شفقت باجی سی" ماهنیسی
- اوزئییر حاجی‌بیگوو- "یاخشی یول" ماهنیسی
- جاوانشیر قولییئو - سکریپکا و ساز اۆچون سوناتا [۸]
- گولاره علی‌یئوا - شور فانتازیاسی
قایناق
دَییشدیر- ^ افراسیاب بدل بیلی‌نین "ایضاحلی مونوقرافیک موسیقی لوغتی - شور
- ^ ائلدار منصوروو - موغامین تاریخی. موغام آدلاری‌نین یارانماسی حاقیندا. قوبوستان ژورنالی.. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-05. یوْخلانیلیب2019-07-02.
- ^ ائلنور احمدوو. "شور" موغامی. "کونسئرواتوریا" ژورنالی، №:2، 2011.. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-05. یوْخلانیلیب2019-07-02.
- ^ موغام ائنسیکلوپدیاسی - شور
- ^ موغام ائنسیکلوپدیاسی - رنگ
- ^ ENCYCLOPÆDIA IRANICA
- ^ Эльнара Дадашева. Некоторые особенности мелодических отклонений в азербайджанских народных танцах. Международный музыкальный культурологический журнал "Harmony".
- ^ اوزئییر حاجی‌بیگوو. آذربایجان خالق موسیقیسی اساسلاری. - دیداکتیک ماتئریال. شور.
ائشیک باغلانتیلار
دَییشدیر"اوستاد درسی" وئریلیشی - شور موغامی (ویدئو)
موغام فئستیوالی Archived 2016-03-13 at the Wayback Machine.