لیلی و مجنون (فضولی)

ليلی و مجنون عئینی آدلی افسانه اساسیندا گؤرکملی اوْرتا عصر آذربایجان شاعیری و مۆتفکیری، غزل اۇستادی فۆضولی طرفیندن ۱۵۳۷جی ایلده قلمه آلینمیش پوْئما. ليلی و مجنون افسانه‌سی حاقیندا چوْخ شعرلر يازیلمیشدیر. لاکین فۆضولی‌نین «ليلی و مجنون» پوْئماسی اؤزونه مخصوصلوغو ایله سئچیلیر. فۆضولی ایرثی آذربایجاندا ادبی، اجتماعی و فلسفی فیکرین اینکیشافیندا اؤزل بیر مرحله تشکیل ائدیر. «ليلی و مجنون» منظومه‌سی فۆضولی‌نین چوْخ‌جهتلری يارادیجیلیغیندا مستثنا اهمیته مالیک بیر اثردیر.

Təbriz əlyazması

"لیلی و مجنون "

اوْن آلتی عصر الیازماسینا مینیاتور

یالقیز مجنون، اوْن بئش عصرده نامعلوم رسام طرفیندن ایشلنمیشدیر.

مجنون صحرادا

لیلی و مجنون موضوع سوندا مینیاتور

یازیلیش سببی

فضولی لیلی مجنون مثنویسی 963 هجری ایلینده قوتارمیشدیر. یازیلیش سببی،اوندان تورک لرین بو منظومه نی تورکجه میزه قازاندیرماغینی طلب ائتمه لری حساب ائدیلیر. اونلار فضولی یه دئییرلر: لیلی مجنون عجمده چوخدور اتراک دا بو فسانه یوخدور تقریره گتیر بو داستانی قیل تازه بو اسکی بوستانی

فضولی ایسه اونلارا جواب اولاراق ، بو منظومه نی ،حقیقی عشقی آچیقلاماغا بیر بهانه سایا بیله رک،یازاجاغینی بیر رباعی ایله دیله گتیریر:

توتسام طلب حقیقته راه مجاز فسانه بهاسیله عرض ائتسم راز لیلی سببیله عرض ائتسه م آغاز مجنون دیلی ایله ائتسه م اظهار نیاز

مجنون کیمدیر

مجنونون اصلی آدی قیس بن الملوح دیر. قیس سوزجوگونون معناسی :1_ییرتیجی آسلان ،2-شدت و صلابت دیر بیرده عربلرین بوتلاری نین بیریسی نین آدیدیر. اونون تاریخی شخصیت اولماسی مساًله سینده، ترجمان البلاغه کتابینی یازان دئییر:«هجری 80 نجی ایلده مجنونون جسدینی داشلار آراسیندا تاپدیلار» آوروپا تدقیقاتچیلاریندان بروکلمان دئییر:«مجنون افسانه وی بیر شخصیتدیر ،افسانه یه گوره گویا هجری 70 نجی ایلده اولموشدور» ولاکن هر حالدا الدخ اولان سندلره گوره،مجنون تاریخی و واقعی بیر شخصیت اولمالیدیر ،همده کی بیلیریک عرب دیلینده دیوان قیس آدلی کتاب اونا منسوبدور.

لیلی کیمدیر

ابن ندیم یازیر کی جاهلیه دورو اسلامی عرب ادبیاتیندا ،عاشقانه کتابلار آراسیندا ،لیلی ایله علاقه دار ،بئش کتاب واردیر:1_لیلی و مجنون 2_لیلی و توبی 3_لیلی و اسعد 4_لیلی و عمروبن زید 5_مره ولیلی لیلی ومجنون ناغیلی ،قوندورمابیر ناغیل بیلنلرده واردیر،او جمله دن عرب شعری بیلگین ریاشی دئییر:تاریخی واقعیتی اولمایان ایکی نفر :مجنون بن عامر و ابن القریه یالنیز آدلاری واردیر و اونلارین عشق ماجرالارینی ناغیلچیلار قوشموشلار. یان ریپکا دئییر لیلی و مجنون ناغیلی،اصلینده کوهنلمیش بیر عامیانه ناغیلدیر و کوکو بابل ادبیاتیندان قایناقلانیر.بابل روایتینده ایسه ناغیل یاخشی و خوش بیر سونلوق ایله قورتارماقدادیر.

نظامی و فضولی اثر لری نین اساس فرقلری

نظامی گنجوی نین ،لیلی ومجنون مثنویسی 5600 بیتده ،فضولی نین کی ایسه 3149 بیتده دیر . نظامی شرق حیکایه چیلیک شیوه سیندن تبعیت ائده رک مجنون ماجراسی ایچینده فرعی و کیچیک حیکایه لر و ماجرالاردان سوزائدیر لاکین فضولی اساس ماجرالاری دوشونور و فرعی حیکایه لر یئرینه ،اصلی قهرمانلارین دللریجه حادثه لر ایله علاقه دار غزل ویا رباعی پارچالاری گتیریر بو شیوه فضولی یه مخصوص دور نطامی و فضولی نین مثنوی لری آراسیندا اساس فرق بودور کی نطامی مجازی و دنیوی عشقی ترنم ائدر کن فضولی الاهی بیر عشق آردینجادیر وکسگین بیر دیل ایله بئله بیر عشقی مدافعه ائدیر.

فضولی نظامی قده ر عربجه حیکایه نین اصلینه دایانمایبدیر و ایسته دیگی کیمی شخصیتلری اوز دذهنی تصویرلری ایله فورمالاشدیرمیشدیر مجازی عشقی عارفانه عشقه ساری چکمیشدیر.

اثردن اؤرنک

مجنونون مکتبه گئتمه سی و اوردا لیلی-یه مبتلا اولماسی:

مکتب ده اونونلا اولدو همدم
بیر نئچه ملک مثال قیز هم

بیر صف قیز اوتوردو بیر صف اوغلان
جمع اولدو بهشته حور و قیلمان

اوغلانلارا قیزلار اولسالار یار
عشقه بولونور رواج بازار

قیز نرگس مست ائدیب فسونساز
اوغلانا ساتاندا عشوه و ناز

اوغلان نئجه صبر پیشه قیلسین
ور صبری وار ایسه نئجه قیلسن؟

اول قیزلار ایچینده بیر پریزاد
قیس ایله محبت ائتدی بنیاد