میگرن
میگرن — باشین بیر (نادیر حاللاردا هر ایکی) حیصّه‌سینی ایحاطه ائدن گوج‌لو و ازابوئریجی ائپیزودیک و یا دایمی آغریلارلا مۆشایعت اولونان نئورولوژی خسته‌لیک‌دیر. بو حال‌دا باش‌دا هر هان‌سی تراوما، اینسولت، بئیین شیشی اولمور. میگرن زامانی باش آغریلاری آرتئریال تضییقین آرتماسی و یا کسکین آزالماسی، قلاوکوما توتمالاری و یا کله داخیلی تضییقین آرتماسی ایله الاقدار دئییل. میگرن آغیر فورمالی بیرینجی‌لی باش آغری‌سینین ان گئنیش یاییلمیش نؤع دور. یاییلما درجه‌سینه گؤره ۱۰% کیشیلرده، ۲۲% قادینلارداموشاهی‌ده اولونور. "میگرن" سؤزو فرانسه منشألی اولوب، اؤز نؤوبه‌سین‌ده یونان دیلینده "باشین یاری‌سی" معناسینی وئره‌ن ἡμικρανία (همیکرانیا) سؤزون‌دن گؤتورولموش‌دور.
سینیفلان‌دیرماسی دَییشدیر
تۆره لری دَییشدیر
میگرن خستلیینین ۲ نؤوو واردیر:
- اورالی میگرن؛
- اوراسیز میگرن
میگرن خستلیینین ان گئنیش یاییلمیش نؤوو اوراسیز میگرن تیپی‌دیر. اوراسیز میگرن ۴ ساعت‌دان ۷۲ ساعتا قدر داوام ائده بیلر. اوراسیز میگرن زامانی آغری فیزیکی و ذهنی فعالیّت زامانی، ایشیغا و سسه حسّاس‌لیق زامانی داها دا آرتیر. اۆرک بولانما، قۇسما ایله مۆشایعت اولونور.
میگرن اوراسی دَییشدیر
میگرن اوراسی – میگرن باش آغریلارینین اوّلین‌ده و یا اوندان اؤنجه باش وئره‌ن نیشانلارین کومپلکسی‌دیر. تیپیک اورا ویزوال و/و یا سئنسور هیسسیاتین موقتی پوزولماسین‌دان و/و یا دانیشیق دیسفازییاسی نیشانلارین‌دان عبارت‌دیر. نیشانلار موثبت (مثلاً: ایشیقلانما، لکه‌لر، ایری خط لر، اینه باتماسی) و منفی (گؤرمه‌نین ایتمه‌سی، دیلین توتولماسی) اولا بیلر. نیشانلار ۵ دقیقه عرضینده تام فورمالاشیر و ۶۰ دقیقه عرضینده کئچیر. اورانین موختلیف علامتلری آردیجیل اولاراق باش وئره بیلر.
آچیغا چیکمامیش سببلر دَییشدیر
معین عامللر میگرن توتماسینا قیجیق اولا بیلر (قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، ساده بیر قیجیق میگرن توتماسینین باشلانماسینا سبب اولا بیلر، هالبوکی بیر نئچه عاملین کومبیناسییاسی توتمایا چوخ نادیر حاللاردا سبب اولور): ایستی، سویوق، موختلیف قوخولار، پارلاق ایشیق، سسکوی، فیزیکی گرگین‌لیک حرکت، کرونیک ایسترس، یوخو پوزغون‌لوغو، واخت‌سیز/پیس ییئجئکلانما، توتونچکمه، сاینسی یئتکین‌لیک دؤورو، مئنسترواسییا و یا اووولیاسییا، مئنوپاوزا، هامیله‌لیک، درمان عاملی (نیتروقلیسئرین، اورال کونتراسئپتیولر، هورمونال تئراپییا، اوپیات و باربیتوراتلار، نیفئدیپین و س.)، ییئجئک محصوللاری (سیتروس مئیوه‌لری، ترکیبین‌ده کوفئین، نیتریتلر و آسپارتام اولان ییئجئک محصوللاری، یئتیشمیش پئن‌دیر، شوکولاد، آلکوقول، مونوسودیوم قلوتامات‌لی ییئجئک محصوللاری و س.).[۱]
کلینیک علامتلری دَییشدیر
میگرن تئز-تئز راست گلینه‌ن اۆرک بولانماسی، قۇسما ایله مۆشاهیده اولونان، ایشیغین و سسین تأثیرین‌دن گوج‌لنه‌ن اوزونموددت‌لی باش آغری‌سی‌دیر. همچینین میگرن نئورولوژی خسته‌لیک‌دیر. میگرن آغریلاری ساعتلار و یا گونلرله داوام ائدیر. اوزون مدت داوام ائدن میگرن آغریلاری میگرن دۇروم آدلانیر. میگرن زامانی باش آغریلارینین سببی قان دامارلارینین اطرافین‌داکی اعصاب لیفلرینین کیمیوی پرئپاراتلارین تأثیری، قان دامارلارینین گئنیشله‌نمه‌سی نتیجه‌سین‌ده سیخیلماسی‌دیر. بو خسته‌لیک اساساً قادینلاردا گئنیش یاییلیب. میگرن باش آغری‌سی اۆرک بولانما، دیارئیا، ایشیغا، سسه حسّاس‌لیق، قان دؤورانینین ضعیفله‌مه‌سینه سبب اولور. میگرن‌دن اذیت چکه‌نلر باش آغریلارینین سببینی موختلیف فاکتورلا علاقه‌له‌ن‌دیریرلر. میگرنین علامتلری باش آغری‌سین‌دان بیر مدت اوّل، فوری باش آغری‌سینا کئچه‌ن واخت، باش آغری‌سی ایله عئینی زامان‌دا و باش آغری‌سین‌دان سونرا عمله گله بیلر. میگرنین اساس خۆصوصی نیشانلارینا عاییددیر:
- پولساسیائدیجی و نبضین وۇرماسی ائتمه‌یه‌ن بیرطرفلی آغری؛
- ۴ ساعت‌دان ۷۲ ساعتا(۳ گونه) قدر داوام ائدن آغری؛
- اۆرک بولانما، قۇسما؛
- ایشیغا،قوخویا،سسه حسّاس‌لیق.
- امک قابیلیتینین ایتیریلمه‌سی
- عادی فیزیکی یوک‌دن آغرینین گوجله‌نمه‌سی
اۆرک بولانما و ایشیغا قارشی آرتمیش حسّاس‌لیق ایله مۆشاهیده اولونان، امک قابیلیتینین محدودلاشدیریلماسینا گتیره‌ن تکرارلانان کسکین باش آغریلاری ایله نئورولوژی مۆعاینه‌لرین نتیجه‌لری نورمال اولان مریض لر میگرن خسته‌لیگی اولان خسته‌لر کیمی قبول اولونمالیدیرلار
مۆالیجه اۆصوللاری دَییشدیر
آمریکا بیرلشمیش ایالتلری آراشتیرماچیلاری آراشدیرمیشلار کی، کسکین باش آغری‌سینا سبب اولان میگرن هاوا دییشیک‌لیگی ایله سیخ علاقه‌لی‌دیر. آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-دا تخمیناً ۱۸% قادینلار و ۶% کیشیلر میگرن‌دن اذیت چکیر. خصوصیله گنج و اورتا یاش‌لی نسیللرده بو اؤزونو داها دا قاباریق شکیل‌ده گؤستریر. قیسا مدت‌لی بیر آراش‌دیرما نتیجه‌سین‌ده معلوم اولموش‌دور کی، هاوانین تئز-تئز دییشمه‌سی و عئینی زامان‌دا هاوا چیرکله‌نمه‌سی باش آغریلارینا سبب اولور. اینسانلارین تئز-تئز قارشیلاشدیغی و شدت‌لی باش آغریلاری ایله مۆشاهیده اولونان میگرن خسته‌لیگی اۆچون الکتریک‌لی و ماقنیت‌لی مۆالیجه اۆصولو اینکیشاف ائتدیریلیر. سوئدده‌کی «ایللوسترئراد وئتئنسکاپ» علمی ژورنالینین خبرینه گؤره بئیینه و ساچ کؤکلرینه الکتریک یایان مغناطیس جیهازلار و ماقنیتلر توتولاراق میگرن خستلیینی مۆالیجه ائتمک اۆصولون‌دان ایستیفاده اولونور. آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-دا بو ایستیقامت‌ده آراشتیرمالار سۆرعتله داوام ائدرکه‌ن آوروپادا، خصوصیله سوئدده بو یوْل اوزرین‌ده جدی دورولور. ماقنیت‌لی اۆصول سایه‌سین‌ده باش آغریلاری آزالیب. ۲۰۰۶-جی ایلده‌ن بری بو ساحه‌ده تئستلر آپاریلیر. تک و یا ایکیترف‌لی باش آغریلاری مۆشاهیده اولونان میگرن، خصوصیله ۲۵-۴۵ یاش‌لی اینسانلار آراسین‌دا قئی‌ده آلینیر.
خاریجی کئچیدلر دَییشدیر
==ایستینادلار==
- ^ باش آغریلارینین دیفئرئنسیال دیاقنوستیکاسی اوزره کلینیک پروتوکول باکی - ۲۰۱۲. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-04. یوْخلانیلیب2016-09-01.
- ^ Pringsheim T, Davenport W, Mackie G, et al. (Mar 2012). "Canadian Headache Society guideline for migraine prophylaxis". Can J Neurol Sci. 39 (2 Suppl 2): S1–59. PMID 22683887.