نئولیبرالیزم
نئولیبرالیزم ( اینگیلیسجهNeoliberalism)— سیاسی ایقتیصاد و فلسفه علملری‌نین بیرگه یئنی ایستیقامتی. 1930-جو ایللرده آمریکا بیرلشمیش ایالت‌لری بؤیوک دپرسیون آدلاندیریلان چوخ جیدی بیر بؤهران کئچیردی. چوخ اینسان‌لار بو دپرسیونو مصرف پروبلمی کیمی، پوللا اساسلاندیریلمیش طلب چاتیشمازلیغی پروبلمی کیمی باشا دوشوردولر. کالا تولید ائتمک ایمکانی مؤوجود ایدی، لاکین بو کالا‌لاری ساتین آلماق ایمکانی یوخ ایدی. 30-جو ایللرین اوّلینده روزولت پرزیدنت سئچیلنده دؤولت حاکیمیتیندن، ایقتیصادیاتی دیرچلتمک اوچون ایستیفاده ائتمگه چالیشیردی. بو ایشه یارامادی: دپرسیون داوام ائدیردی، لاکین موووقّتی اولاراق او، ایکینجی دونیا ساواشی ایله دفع اولونموشدو. ایکینجی دونیا ساواشی درحال بازار، حربی تولید یاراتدی. بو، آرتیق امک پروبلمینی ده درحال حل ائدیردی، بئله کی، چوخ سایدا اینسانی ساده‌جه اولاراق ساواشا چاغیردیلار. بو، ایشسیزلیک، تولید پروبلم‌لرینی حل ائدیردی. لاکین ساواشین سونوندا پارادوکسال وضعیت یارانیر. ساواش یاخشی واخت ایدی، لاکین ساواشدان سونرا دپرسیونون قاییتماسی تهلوکه‌سی وار ایدی. بو پروبلمی نئجه حل ائتمه‌لی؟ نؤوبتی دفعه کاپیتالیست صینیف‌لر اؤزلرینی تله ده حیس ائدیرلر. ایقتیصادی جهتدن اونلار بو حیسی 30-جو ایللرده یاشامیشدیلار. ایندی دؤولت حاکیمیتی اونلاری دیرچلتمگه مووفّق اولدو.
مضمونو
دَییشدیرنئولیبرالیزم لیبرالیزمدن فرقلی اولاراق ایقتیصادیاتین دؤولت طرفیندن تنظیملنمه‌سینه اعتیراض ائتمیر. او دا لیبرالیزم کیمی بازار موناسیبت‌لرینه و آزاد رقابته ایقتیصادی اینکیشافین و سوسیال عدالتین اساس واسیطه‌سی کیمی باخیر.
نئولیبرالیزم قلوباللاشمانین ایکینجی دؤورونون باشلانماسی ایله یاراندی. او20. عصرده بیزنس‌له امک آراسیندا امکداشلیغی و رقابتله دؤولت تنظیملنمه‌سی‌نین وحدتی نظرده توتان سوسیال-لیبرالیزم ایدئیاسینا اعتیراض کیمی یاراندی.
نظری اساس‌لاری
دَییشدیرنئولیبرالیزمین نظری اساس‌لاری مونِتاریزم پراکتیکی و روبرت ماندل، مارکوس فلمینق و دیگری‌لری‌نین اثرلرینده کی فیکیرلره سؤیکه‌نیر. او آشاغیداکی پینسیپ‌لرله ایضاح ائدیله بیلر:
آزاد بازارین هرطرفلی اینکیشافی؛
- اونون بین الخالق سرحدلردن و مهدودیت‌لردن آزاد ائدیلمه‌سی؛
- آزاد بازارین حیاتین بوتون ساحه‌لرینه سربست تاثیری.
- نئولیبرالیزم قلوباللاشما ایله بیر چوخ ساحه‌لرده، خوصوصیله ده ایقتیصادیاتدا چوخ یاخیندیر.
ایقتیصادی سیاست
دَییشدیرنئولیبرالیزمین ایقتیصادی سیاستی ایقتیصادیاتا هر هانسی دستگی تام اینکار ائدیر. اونلارین فیکرینجه بازار هم داخیلده، هم ده خاریجدن تام آچیق اولمالی و اکسپورتا ایستیقامتلنمه‌لی‌دیر. بو اونونلا ایضاح ائدیلیر کی، قاباقجیل تکنولوژی سربست یاییلمالی‌دیر، همچنین میلّی حؤکومت‌لر ایری میلّی و ترانس‌میلّی شیرکت‌لرین فعالیتینی تنظیمله‌یه بیلمیر.
نئولیبرالیزمین ایقتیصادی سیاستی بین الخالق والیوتا فوندونون، عوموم دونیا بانکی‌نین و عوموم‌دونیا تیجارت تشکیلاتی‌نین فعالیت پرینسیپ‌لرینده عکس ائتدیریلیبدیر.
سوسیال ماهیتی
دَییشدیرنئولیبرالیزمین سوسیال ماهیتی بوتون ایجتیماعی موناسیبت‌لری بازار پرینسیپ‌لری ایله باغلاماغیندادیر.هر بیر کسه اؤز حیاتینی آلیش-وئریش موسیسه‌سی کیمی اورتایا قویان صاحیبکار کیمی باخیلیر.هر بیر سوسیال علاقه ایسه کونتراکت آکتی کیمی قییمتلندیریلیر.
حتّی عاییله داخیلینده کی موناسیبت‌لر بئله بازار رقابتی نؤوعو حساب ائدیلیر.نئولیبرالیزم نظریه‌سینه گؤره میلت و دؤولت بئله بین الخالق عالمده موسسیسه کیمی چیخیش ائدیرلر.نظریه‌نین دوشونجه سینه گؤره بازار قانون‌لاری اخلاقین بازا پرینسیپ‌لری حساب ائدیلمه‌لی دیر. نئولیبرالیزمه گؤربازار ایقتیصادیاتی ایله بازار جمعیتی عئینی آنلاییش‌لاردیر.
نئولیبرالیزمین قوصورلاری
دَییشدیرنئولیبرالیزمین تنقیدچی‌لری بیلدیریرلر کی، نظریه‌نین ایقتیصادی پروقرامی و اونا یاخین اولان قلوبالیزم ایقتیصادی بؤهران وضعیتینی حلّ ائتمیر. سوسیال عدالت یاددان چیخیر، امک بؤلگوسونده مرکانتیلیزمه یول وئریلیر.اطراف موحیط افکتیولی قورونمور. نئولیبرالیزم طرفدارلاری‌نین آرژانتین‌ده کئچیردیکلری سیاست اوغورسوزلوغا معروض قالدیقدان سونرا، اونلارین تنقیدی داها دا گوجله‌نیب.
قایناق
دَییشدیر- Харви Дэвид.Краткая история неолиберализма.( A Brief History of Neoliberalism ).М.изд.Поколение,2007.
- http://www.scepsis.ru/library/id_738.html.
- [Ankerl, Guy]. Beyond Monopoly Capitalism and Monopoly Socialism. Schenkman, Cambridge, 1978, ISBN 0-87073-938-7
- Bowles, Samuel, David M. Gordon, and Thomas E. Weisskopf. 1989. "Business Ascendancy and economic Impasse: A Structural Retrospective on Conservative Economics, 1979-87." Journal of Economic Perspectives 3(1):107-134.
- Brown, Wendy. "Neoloberalism and the End of Liberal Democracy" in Edgework: critical essays on knowledge and politics Princeton University Press, 2005, ch 3.
- Campbell, John L., and Ove K. Pedersen, eds. The Rise of Neoliberalism and Institutional Analysis Princeton University Press, 2001. 288 pp.
- Ferris, Timothy. The Science of Liberty (2010) HarperCollins 384 pages
- Foucault, Michel. The Birth of Biopolitics Lectures at the College de France, 1978-1979. London: Palgrave, 2008.
- Griffiths, Simon, and Kevin Hickson, eds. British Party Politics and Ideology after New Labour (2009) Palgrave Macmillan 256 pages
- Hayek, Friedrich August Von. The Constitution of Liberty (1960)
- Larner, Wendy. "Neo-liberalism: policy, ideology, governmentality," Studies in political economy 63 (2000) online
- Prasad, Monica. The Politics of Free Markets: The Rise of Neoliberal Economic Policies in Britain, France, Germany and the United States. University of Chicago Press. 2006. 328 pages
- Steger, Manfred B., and Ravi K. Roy, Neoliberalism: A Very Short Introduction (2010)
- Wang, Hui, and Karl, Rebecca E. "1989 and the Historical Roots of Neoliberalism in China," positions: east Asia cultures critique, Volume 12, Number 1, Spring 2004, pp. 7–70