پولیمر
بۇ صفحهده تاپیلان بعضی یازیلار تۆرک دیلی یازی قۇراللارینا اۇیغون دئییلدیر. |
پولیمرلر (یونان دیلی «پولی» – هیسسجیک دئمک‌دیر) — چوخ‌لو سای‌دا تکرارلانان هیسسجیکلردن عبارت اوْلان یوکسکمولئکول‌لو بیرلشمه‌لردیر. پولیمرلری تشکیل ائدن بۇ هیسسجیکلر ائلئمئنتار قورولوش واحیدلری آدلاندیریلیر. بۇ المنتلر قورولوش واحیدلرینه موافیق گلن، پولیمرلرین سینتز ائدیلمه‌سی اۆچون صرف ائدیله‌ن ان آزی بیفونکسیونال مادده‌لره مونومرلر دئییلیر. پولیمرلر اؤز خاصه‌لرینه گؤره آلیندیقلاری مونومرلردن کسکین فرق‌لنیر. بۇ ایسه پولیمرلره موستقیل مادده‌لر کیمی باخماغا ایمکان وئریر.
پولیمرلر حاقین‌دا عمومی معلومات
دَییشدیر
پولیمرلر چوخ اهمیت‌لی بیرلشمه‌لر اوْلوب اساساً جان‌لی اورقانیزملرین حیاتین‌دا موهوم رول اویناییر. آغاجلارا، اوتلارا مؤهکه‌م‌لیک وئره‌ن سئللولوزا پولیمردیر. بیزیم گئییمیمیزین هازیرلاندیغی یون، پامبیق و س. محض پولیمر لیفلردن عبارت‌دیر. هؤرومچک تورو، ایپکقوردو باراماسی اؤزو ده پولیمردیر. گئنئتیک کودون داشیییجی‌سی اوْلان دنت ده پولیمردیر.
مۆعاصیر دونیا پولیمرسیز تسووور ائتمک غیری-مومکون‌دور. گئییم، ییئجئک، قابلاش‌دیرما، تیکینتی، نقلیات، طیب و بیر چوخ باشقا ساحه‌لرده تطبیق اولونان پولیمرلر بیزیم حیاتیمیزین اوزولونماز بیر پارچاسی‌دیر. اونلار دی الکتریک، یاریمکئچیریجی و ناقیلدیرلر. اونلار هریئرده‌دیر.
پولیمرلرین تصنیفاتیی
دَییشدیر
پولیمرلر – چوخ‌لو سای‌دا تکرارلانان هیسجیکلردن عبارت اوْلان یوکسک مولکول‌لو بیرلشمه‌لردیر. بۇ تکرارلانان هیسسجیکلر المنتلر قورولوش واحیدلری آدلانیر. المنتلر قورولوش واحیدلرینین عئینی، یاخود موختلیف اولماسین‌دان آسی‌لی اولاراق پولیمرلر هوموپولیمئرلر (آ بن‌دی) و بیرگه پولیمرلره (قالان بندلر) بؤلونور. بیرگه پولیمرلر تشکیل اولوندوقلاری المنتلر قورولوش واحیدلرینین بیرلشمه آردیجیل‌لیغینا موافیق اولاراق، مونتزه‌م (ب)، غیری-مونتزه‌م (ج)، بلوک بیرگه پولیمرلر (د) و جالاق بیرگه پولیمرلره (ائ) بؤلونورلر.
پولیمر مولئکولو مونومر مولئکوللارینین بیر-بیری ایله بیرلشه‌رک عمله گتیردیی بؤیوک مولئکول کوتله‌لی ماکرومولئکول‌دور. ماکرومولئکولیار زنجیری تشکیل ائدن مونومر زنجیرلرینین کاربون آتومون‌دان و یا کاربونلا یاناشی دیگر ائلئمئنت آتوملارین‌دان عبارت اولماسینا اساساً پولیمرلر هوموزنجیرلی و هئتئروزنجیرلی اولورلار.
ماکرومولکولار زنجیرین ترکیبی کیمی قورولوشو دا پولیمرین خاصه‌لرینه تأثیر گؤستریر اودور کی، پولیمرلر زنجیر قورولوشلارینا گؤره ختتی (سول‌داکی شکیل)، شاخه‌لی (اورتاداکی شکیل)، تورواری اولورلار (ساغ‌داکی شکیل). البته، بۇ دا پولیمرلری تام اولاراق تصویر ائتمیر. بئله کی، شاخه‌لی پولیمرلر بوداقشکیل‌لی، داراقشکیل‌لی، اولدوزشکیل‌لی و هیپئر شاخه‌لی اولدوقلاری کیمی، تورواری پولیمرلر ده نردیوانشکیل‌لی، تورشکیل‌لی و اوچؤل‌چولو اولورلار.
پولیمرلر عئینی زامان‌دا تشکیل اولوندوقلاری ائلئمئنتار قورولوش واحیدلرینین طبیعتینه موافیق اولاراق دا فرقلندیریلیر. بئله کی، اورقانیک بیرلشمه اوْلان مونومرلردن عمله گلمیش پولیمرلر اورقانیک، غیری-اورقانیک مونومرلردن تشکیل اولونموش پولیمرلر ایسه غیری-اورقانیک پولیمرلر آدلاندیریلیر. بۇ باخیم‌دام پولیمرلرین اورقانومئتال‌لیک نؤوو ده معلوم‌دور.
طبیعت‌ده مؤوجود اولماسینا یاخود صنایع‌ده آلینماسینا گؤره ده پولیمرلری موختلیف قروپلاردا جملش‌دیریرلر. بۇ باخیم‌دان پولیمرلر طبیعی، صونعی و سینتئتیک اولورلار. طبیعت‌ده مؤوجود اوْلان پولیمرلر طبیعی، طبیعی پولیمرلره دیگر مادده‌لرین تأثیری ایله آلینان پولیمرلره صونعی، صنایع‌ده بیرباشا مونومرلرده سینتئز اولونان پولیمرلره ایسه سینتئتیک پولیمرلر دئییلیر.
پولیمرلر، بون‌دان علاوه، عمله گلمه مکانیزمملرینه و تشکیل اولوندوقلاری ائلئمئنتار قورولوش واحیدلرینین پولیمئرلشمه رئاک‌سییاسینا داخیل اوْلان مادده‌لردن فرق‌لی اولماسینا و یا فرقله‌نمه‌مه‌سینه گؤره ده تسنیف اولونورلار.
پولیمرلرین آدلاندیریلماسی
دَییشدیرپولیمرلر اونلارین تشکیل اولوندوقلاری مونومرلرین آدلارینا اساساً آدلاندیریلیر. بورادا یئگانه فرق هوموپولیمئرلرله بیرگه پولیمرلرین آدلاندیریلماسین‌دادیر. بئله کی، هوموپولیمئری آدلان‌دیرماق اۆچون موافیق مونومرین آدینین قارشی‌سینا «پولی» سؤزؤنو علاوه اولونور. مثلاً، ائتیلئنین عمله گتیردیی پولیمر پولیئتیلئن‌دیر. بیرگه پولیمرلرین آدلاندیریلماسی زامانی ایسه موافیق مونومرلرین آدلاری و اونلاردان سوْنرا ایسه بیرگه پولیمر سؤزو ایشلدیلیر.
پولیمرلرین سینتزی
دَییشدیرپولیمرلری سینتز ائتمک اۆچون چوخ‌لو سای‌دا اصوللار مؤوجوددور. بۇ اصوللاری عمومی اولاراق بیر نئچه قروپ‌دا تصنیف ائدیرلر. ایلک اؤنجه، پولیمرلرین سینتزی اونلارین آلیندیغی مادده‌یه گؤره تصنیف اولونور. بئله کی، پولیمرلر هم بیرباشا اولاراق مونومرلردن، هم ده دیگر پولیمرلردن سینتئز ائدیله بیلر. مونومرلردن پولیمر سینتزی ایکی مکانیزمم اوزره گئدیر: زنجیرواری پولیمئرلشمه و پیله‌لی پولیمرلشمه.