چاکو ساواشی
چاکو ساواشی ۱۹۳۲-۱۹۳۵ -نجی ایللرده پاراگوئه و بولیوی آراسیندا قران-چاکو (هانسی کی اوْرادا بؤیوک نفت احتیاطی اوْلماسی وار ایدی) ویلایتینه صاحیبلنمه اۇغرون‌دا باش وئریب. بۇ لاتین آمریکاسی تاریخینه ان قان‌لی مۆحاریبه کیمی دوشوب.
مۆحاریبه‌نین تاریخی
دَییشدیراراضی مۆباحیثه‌سی بولیوی و پاراگوئه قوزئی چانکو اراضی‌سینه صاحیبلنمه هله دؤولتلرین موستقیل‌لیک اعلان ائدیلمه‌سیندن باشلاییر. بئله کی پاراگوئه ۱۸۱۱، بولیوی ایسه ۱۸۲۵ -نجی ایللرده قورتولوشونو اعلان ائتدیلر. پاراگوئه داها تئز قورتولوشو اعلان ائتمه‌سی اوْنا بیر چوْخ اۆستونلوکلر وئردی. پاراگوئه بؤلگه‌ده اؤز قوشونلارینی یئرله‌شدیریر و اینضیباطی حاکمیّتینی قورور. بۇ اراضییه برزیل‌ده ادعا ائدیردی. بۇ چتین‌لیکلرین سببی ایسپانیانین حاکمیّتی زامانین‌دا بورادا دقیق سرحدینی معیّن‌لشدیرمه‌مه‌سی ایدی. بۇنا ایسه اراضی‌نین قوراق اوْلماسی، ایقلیمی و اهالی طرفین‌دن آز مسکونلاشماسی تأثیر ائدیردی. سرحدین موعینلشدیریلمه‌سی اۆچون ۱۹-نجو عصردن باشلانیلسا دا بیر نتیجه الده اوْلونمادی. ۱۹۰۵-نجی ایلده بولیوی بؤلگه‌یه قوشونلارینی یئرله‌شدیریر و ایستحکاملار سالیر. بۇنا پاراگوئه‌نین جوابی ۱۹۰۴-نجو ایلده‌کی چئوریلیش و پاراگوئه وطنداش ساواشی (۱۹۲۲-۱۹۲۳) سببین‌دن گجیکدیردی. بؤلگه اهالی‌سی گئتدیکجه آرتیردی. پاراگوئه ایسه بؤلگه‌نی ایقتیصادی جهت‌دن اؤزونه بیرلشدیرمک اۆچون پورتو-کاسادایا ۲۰۰کم-لیک دمیر یولو خطی چکیر. بۇ پاراگوئه اۆچون عۆموم‌میلی مسئله اوْلماسینین اساس سببی پاراگوئه ساواشیندا دئمک اوْلار کی اراضی‌سی‌نین یارییا قدرینی ایتیرمه‌سی ایدی. پاراگوئه بولیوییه بیر قدر تورپاق تکلیف ائدیردی. بولیوی ایسه یا هامی‌سی، یا دا هئچ نه شوعارینی دئمه‌سی مۆحاریبه‌نی قاچیلماز ائدیردی. ۱۹۲۸-نجی ایلده پاراگوئه کاوالرلری کانقواردییا بولیوی دوشرگه‌سینه هوجوم تشکیل ائدیر و ۶ عسگر اؤلور. بولیوی جواب اوْلاراق بوکرون بؤلگه‌سینی ایشغال ائدیر. میللتلر لیقاسی بۇ مۆناقیشه‌نی یومشالدا بیلیر. ۱۹۲۹-نجو ایلین ۱۶ سپتامبرین‌دا پاراگوئه‌لیلر بولیوی دوشرگه‌سینی یئنی‌دن تعمیر ائده‌جه‌یینی و بوکرون ایسه گئری قایتاریلماسی ایله نتیجه‌لندی. ۱۹۳۰-نجو ایلین ۱ مئیین‌ده ایکی دؤولت آراسیندا دانیشیقلار باشلادی. بۇ زامان بولیوی ۲۱۵۰ مین، پاراگوئه ایسه ۸۰۰ مین نفر تشکیل ائدیردی.
مۆحاریبه اؤنجکی وضعیت
دَییشدیراراضیده نفت اوْلماسی احتیمالی بۇ بؤلگه‌یه ماراغی داها دا آرتیردی. بولیوی ایستاندار اوْیل، پاراگوئه ایسه شلف اوْیل شیرکتلری دستکلییردی. ۱۹۳۱-نجی ایلدن هر ایکی اؤلکه سیلاحلانمایا باشلاییر. ۱۹۲۲-۱۹۲۳ ایلدن پاراگوئه ساواش رفورمو حیاتا کئچیریر. بونون نتیجه‌سینده ۴ مین‌لیک دایمی اوْردو و ۲۰ مین‌لیک علاوه قوه یارادیلدی. حتی ساواش کادرلاری حاضیرلایان ۲ ساواش آکادمی‌سی یارادیلدی. ۱۰ ایل مدتین‌ده ۱۰۰۰ عدد سوْنرا ۷۰۰۰ ماوزر، دانیمارکادان خیردا چاپ‌لی مادسن پلمیوتو، آمریکا بیرلشمیش ایالتلریندن ایسه ایری چاپ‌لی پولمیوت آلیر. مۆحاریبه عرفه‌سین‌ده ایسه ۲۴ عدد ۸۱ مم کالیبرلی سهون‌سا -براندتا مینامیوت سیستمی آلیر. سیلاحلانمایا صرف ائدیلن یاردیم کاسیب اؤلکه‌یه چوْخ پیس تأثیر ائدیردی. بولیویده ایسه وضعیت تاماماً فرق‌لی ایدی . بئله کی ایقتیصادی و اهالی سایی باخیمین‌دان گۆج‌لو اوْلماسی آچیق آیدین گؤرسنیردی. ۱۹۲۶ -نجی ایلده بولیوی اینگیلیس <Bikkers> شیرکتین‌دن ۳۶ مین توفنگ ۲۵۰ آغیر و ۵۰۰ یونگول پولمیوت آلیر. ۱۹۲۹-نجو ایلده اینگیلیس‌لر ایمضالانان مۆقاویله‌نی لغو ائدیر. بۇنا قدر ۶ مین‌لیک اوْردویا ۳۹ مین ماوزر،۷۵۰ پولمیوت، ۵ تانک و بیر قدر ساواش طیّاره مالیک ایدی. مۆحاریبه دؤنمین‌ده سیلاحلانمانی آرتیرماسی قونشو دؤولتلرین اعتراضینا سبب اوْلوردو. حتی پرو اؤز اراضی‌سیندن بولیوییه سیلاح تداروکونه قاداغا قویور.
مۆحاریبه‌نین باشلاماسی
دَییشدیر
۱۹۳۲-نجی ایلین ۱۵ ژوئنین‌ده بولیوی پاراگوئه‌نین نظارتین‌ده اوْلان پیتیانتوتا شهرینی تۇتور. بۇنا باخمایاراق پاراگوئه شهری بیر نئچه گونه گئری قایتاریر. ۲۷-۲۸ جۇلای‌دا بولیوی گئنیش میقیاس‌‌لی هۆجوما کئچه‌رک تول‌دا، بوکرون، کوپپالس بؤلگه‌سینی ایشغال ائدیر. بۇ هۆجوم نتیجه‌سینده پاراگوئه اوْردوسو مقاومت گؤسترمه‌دن داها تهلوکه‌سیز و گوجلندیریلمیش شهرلره گئری چکیلیر. گۆج‌لو دؤیوشلر ۱۹۳۲ ایلین آقوست آیین‌دا باش وئریر. بولیوی ۴۰۰۰ قوشونلا جنوب-شرق‌دن، علاوه ۲۰۰۰ و سپه‌لنمیش ۲ دیویزییا شیمال-شرق‌دن بؤلگه‌یه یئرله‌شدیریلمیش‌دی . ۶۰۰۰ علاوه قوه ایسه یولون اۇزون‌لوغو و قۇرو ایستی ایقلیم سببین‌دن گئجیکیردی. پاراگوئه ایسه ایسلا-پای ۸ مین‌لیک کورپوس و باشکند‌دن علاوه ۴ مین‌لیک قوه‌سی وار ایدی. بولیوی آرتیق مۆحاریبه‌نین اوّللرین‌ده پاراگوئه اراضیلرینه قدر گلیب چیخمیش‌دی. بۇنونلا بئله یئرلی هیندو قبیله‌لری پاراگوئه‌نی دستکله‌ییردی. ۱ سپتامبر ۱۹۳۲-نجی ایلده پاراگوئه اوْردوسو باکرون اۆزرینه هۆجوما کچیر. هر ایکی طرف ساواش طیّاره‌لریندن ایستیفاده ائدیردی. ۸ سپتامبردا پاراگوئه اوْردوسونون ۲ تابورونون گیزلی هوجومو قاباقجادان موعینلش‌دیریله‌رک بولیوی اوْردوسو طرفین‌دن اوْنلارا آغیر ضربه وورولور. ۹ سپتامبرداکی هۆجوم دا بیر نتیجه وئرمیر ۱۴-نجو تابور محاصیره‌یه دۆشه‌رک تاماماً دارماداغین ائدیلیر. ۸-۹ سپتامبر اۇغورسوزلوقلاری پاراگوئه‌لیلره بیر درس اوْلور. نؤوبتی دؤیوشلرده بولیوی اوْردوسو دئمک اوْلار کی بۆتون ساواش طیّاره‌لرینی ایتیریر و بۇ پاراگوئه اوْردوسونا بللی اۆستونلوک وئریر. ۱۷ سپتامبردا بولیوی کومان‌دان‌لیغی محاصره‌یه دوشن قوه‌لره علاوه عسگرلر گلنه قدر دؤزمه‌یی و محاصره‌نی یارماغی امر ائدیرلر. محاصره‌نی یارماق بیر نتیجه وئرمه‌سه ده بورادا اوْلان ۶۱۹ عسگر ۳ هفته دیرنیش گؤستردی. محاصره‌ده‌کی قوه‌لری محو ائتمک ایسته‌ین ۷۵۰۰ پاراگوئه‌لی ۵۰۰ ایتکی، بۇنا قارشی‌لیق بولیوی ایسه ۱۵۰ ایتگی وئردی. بۇ دؤیوشلردن سوْنرا مۆحاریبه بللی قدر سنگی‌ییر. بولیوی ایسه بۇندان ایستیفاده ائده‌رک آمریکا بیرلشمیش ایالتلریندن ۲۰ عدد یئنی Wright ج۱۴ر <<Osprey >> طیّاره آلیر. ۱۹۳۳ ژانویه‌ده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-ندن ۹ قیریجی و آلماندان ۳ ترنس Ю ۵۲ آلیر. پاراگوئه ده ۲۵ یونگول بومباردیمانجی (پوتز-۲۵)فرانسه دن ،ایتالیادان ایسه ۵ فیات سی آلیر. ۱۹۳۲-نجی ایلده پاراگوئه‌لیلر بولیوینین هوجومونون قارشی‌سینی آلیر و عکس هۆجوما کئچیر. ناناوا شهری اۇغرون‌دا گئدن دؤیوشلرده بولیوی آغیر ایتگیلر وئریر. ۱۹۳۳-نجو ایل فوْریه آیین‌دا بولیوی تولدو شهری اطرافین‌دا پاراگوئه‌لی اوْردویا هۆجوم ائدیر. ۶-۷ جۇلای ناناوایا ایکینجی هوجوم‌دا بیر نتیجه وئرمیر و ۲۰۰۰ ایتگی وئریر. حالبو کی پاراگوئه طرفی ۱۴۹ نفر ایتگی وئریر. ۱۹۳۳-نجو ایلین اۇکتوبر -نوْامبر آیلارین‌دا پاراگوئه‌لیلرین هاوا کشفیاتی بولیوی طرف‌ده بوشلوقلار آشکارلانیر. ۳ دسامبر هۆجوملاری بولیوینین ۴-۹ دیویزییالاری موحاصیره‌یه دۆشور. آرتیق ۱۱ دسامبردا بولیویلیلر ۲۶۰۰ اؤلور، ۷۵۰۰ اسیر دۆشور. بۇندان سوْنرا بۆتون جبهه بویو گئری چکیلن بولیوی اوْردوسو ۸۰۰۰ توفنگ، ۵۳۶ پولمیوت ،۴۵ دیگر تعلیم‌لی سیلاح-سورسات قویاراق قاچیر. بۇ پاراگوئه اوْردوسونا گئنیش ایمکانلار یارادیر. لاکین هۆجومون لنگیمه‌سی بولیوی طرفینه ایکینجی مۆدافیعه خطینی چکه‌رک مۆدافیعه‌نی گوجلندیریر. ۱۹۳۴ مئی‌دا ۲ بولیوی دیویزییاسی پاراگوئه‌لیلره آغیر ضربه ائندیریرلر. پاراگوئه طرفی ۵۰۰ اؤلو و ۱۵۰۰ اسیر وئریر. ۱۹۳۴-نجو ایلین جۇلای آیین‌دا ایسه بولیوینین هۆجوملارینین قارشی‌سی آلینیر. سوْنرادان بولیویلیلر ال-کامن بؤلگه‌سین‌ده آغیر ایتگی وئره‌رک (۲۰۰۰ اؤلو،۴۰۰۰ اسیر، یالنیز ۲۰۰۰ نفر محاصره‌نی یاریر)گئری چکیلیر. ۱۹۳۵ ایلیندن مۆحاریبه آرتیق بولیوینین اراضی‌سینه کئچیر. مارس آیین‌دان ایسه فعال عملیّاتلار سنگی‌ییر چونکو هر ایکی طرف آرتیق بۆتون قوه‌لرینی دئمک اوْلار کی ایتیریر.[۱]
باریشیق سازیشی
دَییشدیرصۆلح دانیشیقلاری ۱۹۳۵-نجی ایلین ۱۲ ژۇئنین‌ده آرژانتیننین باشچی‌لیغی ایله باش تۇتور. رسمی مۆقاویله ۱۹۳۸-نجی ایلین ۲۱ جۇلایین‌دا ایمضالانیر. بۇ سنده اساساً بولیوی یالنیز مۆباحیثه‌لی اراضی‌نین ¾ قالیر علاوه چای ساحیلینه چیخیش و بورادا اؤزونه لیمان تیکمه‌سی اۆچون چای ساحیلین‌ده بللی قدر تورپاق وئریلیر. بۇ سرحد بۇ گونه قدر دییشیلمه‌دن داوام ائدیر.
مۆحاریبه‌یه یاردیمچی قوه‌لر
دَییشدیربولیوی طرف‌دن ۱۵۰ یاخین آلمانلی ساواش تعلیم‌چی‌سی ایشتیراک ائدیردی‌سه، پاراگوئه طرف‌دن ده آغ قواردییالیلار یاردیم ائدیردیلر (ایمپریاپرست روس میقرانتلاری).
سوْن دوروم
دَییشدیر۲۰۰۹-ایلین آوریلین ۲۷-ده ایکی اؤلکه آراسیندا سوْن سرحد آنلاشماسی ایمضالانماسی ایله بؤلگه اۆزره بۆتون آنلاشیلمازلیقلار آرادان قالخیر.
قالری
دَییشدیر
.jpg)
قایناقلار
دَییشدیر- The White Russian contribution in the Chaco War Archived 2009-05-23 at the Wayback Machine.
- Tamaño, Gustavo Adolfo (2008). Historias Olvidadas: Tanques en la Guerra del Chaco Archived 2012-01-12 at the Wayback Machine.—The surviving Bolivian Vickers A tank on display at La Paz Military College (ایسپانجا)
- Photographs of the Paraguayan gunboats Humaitá and Paraguay as of 2005 (ایسپانجا)
- Bolivian armed launch Tahuamanu on display Archived 2012-03-30 at the Wayback Machine.—Riberalta, Beni Department, Bolivia (ایسپانجا)