چنگیزخان

چنگیز خان ـ بؤیوک موغول ایمپراتورلوغونون قوروجوسو.

چنگیزخان
1st خاقان of the موغول ایمپیراتورلوغو (Supreme Khan of the Mongols) King of Kings
Genghis Khan as portrayed in a 14th-century Yuan era album; the original version was in black and white. Original size is 47 cm wide and 59.4 cm high. Paint and ink on silk. Now located in the National Palace Museum, تایپه، تایوان.
1st خاقان of the موغول ایمپیراتورلوغو
شاه‌لیق	Spring 1206 – ۱۸ اوت ۱۲۲۷
تاج قویما	Spring 1206 in a kurultai at the اونون چایی، موغولیستان
سوْنراکی	Ögedei Khan
دوغوم	Temüjin likely 1162 Khentii Mountains, Mongolia
اولوم	August 18, 1227 (aged حدود 65)
حیات یولداشی	Börte Üjin Khatun Yisui Kunju Khatun Khulan Khatun Yesugen Khatun Yesulun Khatun Isukhan Khatun Gunju Khatun Abika Khatun Gurbasu Khatun Chaga Khatun Moge Khatun
اوشاقلار	Jochi Chagatai Ögedei Tolui others
کامیل آدی Genghis Khan Mongol: Чингис хаан Chinggis Khaan Mongol script (right): Chinggis Khagan
ائو	Borjigin
آتا	Yesügei
آنا	Hoelun

آنادان اولماسی

اونون دونیایا گلمه‌سینی ودونیادان گئتمه‌ینی بیرکیمسه بیلمیر آمّا نئچه ایل اختلافلا یازیلیب بعضیلری ۱۱۵۵ یا ۱۱۶۲ یا ۱۱۶۷ یازیبلار کی او دونیایا گلدی و بیلینمیر کی نئجه بؤیودو و اوشاقلیغی نئجه ایدی.

اوشاقلیغی

بئله بیلینیر کی اونون آتاسی تورکلر الینده اؤلدو و تورکلر اونون آتاسین اؤلدوروب و ائلین قیردیلار. اونون آتاسی اویغور تورکلری ایله وروشدو و اویغورلار اونلاری اؤلدوردولر. آتاسی یسوگی موغوللارین قیرات ائلینین سرکرده‌سی ایدی. قیرات یا کیناد ائلی یازیلیب کی تورکلرین یوردونا و اؤلکه‌سینه یورودولر و ایسته‌دیلر کاشغری آلسینلار آمّا اویغورلار اونلاری اؤلدوروب و اونلارین ائللرینده قیرغین سالدیلار. موغوللار داغلارا کؤچدولر و یئرلرینی اویغورلار آلدیلار آمّا نئچه ایل سونرا تیموچین موغوللارین باشچیسی اولدو و آتاسی یسوگینین قانین آلماغا کاشغره یوروش ائتدی.

چنگیزین آتاسی اؤلندن سونرا آونگ خان موغوللارین باشچیسی اولدو و چنگیزی بؤیوتدو. چنگیز آونگ خانین قوشونوندا یاخشی وروشدو آمّا قیراتلار ایسته‌دیلر کی آونگ خان باشچیلیغی چنگیزخانا کی یاسوگی‌نین اوغلو ایدی قایتارسین آمّا آونگ خان اونلارین سؤزونه باخمادی و چنگیز آونگ خانی شکست وئردی. آونگ خان کاشغره قاچدی و اوردا اونو اؤلدوردولر. چنگیزخان نئچه دفعه اویغورلارلا وروشدو و اونلاری شکست وئردی. اونا گؤره بوتون موغوللار ۱۲۰۶-نجی میلادی ایلده(۶۰۲) قورولتای‌دا چنگیزخانی موغوللارین بؤیوک خانی ائتدیلر و اونون آدینی چنگیز قویدولار. چنکیز یا دونگیز یا تنگیز دونیا معناسی وئریردی یانی تنگیزخانی (دنیاخانی) تنگیز یا دونگیز موغول دیلینده اؤلکه و دونیا معناسی وئریر.

دونگیزخانی

چنگیز یا تنگیزخان موغوللاری بیر قوشوندا بیرلشدیردی و باشچیلاری ایشدن سالدی و اونلارین یرئینه اؤز باشچیلارینر قویدو و باشچیلارا یوز باشی، مین باشی و اون باشی درجه‌سی وئردی و قوشونون هره‌سینه بیر نیظامدا ایش وئردی. او کاشغری آلدی و چین چؤللرینه گئتدی و قوشونون چین چؤلونده چوْخالتدی. اونون اوغوللاری اونون یولون گئتدیلر و نوه‌سی هلاکوخان آتاسینین دئدیگینه گؤره تورکلری دوشمان بیلدی. باشدا تورکلری قیرماغا باشلادی آندذایچدی کی هاردا بیر تورک گؤرسه اونو اؤلدورسون آمّا سوندا بۇ ایشدن ال چکدی و تکجه تورکلرین قوللوغونو و آوارا اولماغینی ایسته‌دی. او تورکلری کاشغرده اورومچودا و گوبی چؤلونده قیردی و اونلار چین حؤکومتینه گئتدیلر. او چینده، منچوریده و تبتده اولان تورکلری قیردی و سوندا سلجوق تورکلرینین و اوغوز تورکلرینین یوردونا ال آتدی و اوغوز تورکلرینی اؤلدوردو. سوندا اوشارلارین یوردونا گئتدی و نیشابوردا بوتون اوشارلاری قانا بویادی. تورکلرین دالیسیجا خوراساندا و کیرماندا قیرغین سالدی و آراگی تورکلرین آراگ (ری) و قومدا و همداندا اؤلدوردو. سوندا باتی آراگی‌لری اربیلده و بغداددا اؤلدورمک اۆچون گئتدی و آذربایجاندا قوتتی و ماننا تورکلرین اؤلدوردو و کاشاندا کاسان تورکلرین قیرماقا باشلادی. آنادولودا و گوموشقایادا(دمشقده) بوتون تورکلری قیلینجدان گئچیردی و دوغو اوروپادا باشقیر و قیبچاق و هونقاریا تورکلرینه دانوب چایینین بویوندا یورودو. اونلار تورکلرین بوتون یوردلارین آلدیلار آمّا سوندا تورکلر اونلارین اؤلکه‌لرینده قول اولدولار و بئله اولدو کی تورکلر اونلارین حؤکومتینی اله کئچیریب و بوتون باشچیلاری تورکلردن اولدولار.

موغوللار وکاسان (غازان) تورکلری

کاسان تورکلری قبول ائتدیلر کی موغوللار اگر اونلاری اؤلدورمه‌سه اونلارا قول اولسونلار و بئله اولدو کی موغوللار کاساندا (قزوینده) بیر قصرصاحبی اولدولار. کاسان تورکلری موغول باشچیلارین کازوین یا غازوینه گتیردیلر و اورادا وزیرلر و ایش گورنلر کاسان یا غازان تورکلریندن اولدولار. بئله‌لیکله هلاکو اؤلندن سونرا ارخون غازان تورکلرینه باغلی اولدو و ارخون اؤز قارداشلارینین وروشماسیندا غازان تورکلریندن یاردیم ایسته‌دی وحؤکومت غازان یا کاسان تورکلرینین الینه دوشدو.

اؤلومو

تیموچینین اؤلومو تاریخده بللی اولماییب. تاریخ اونا گؤره هئچ زاد بیلمیر اونون ۴ اوغلو وار ایدی: جوجی، جغتای، اوگتای و تولی. هلاکو تولی خانین اوغلو ایدی.

قایناقلار

کیتابلار

• Hildinger, Erik (1997). Warriors Of The Steppe: Military History Of Central Asia, 500 BC To 1700 AD. Cambridge, England: Da Capo Press. ISBN 978-0-7867-3114-5.
• Jacobs, Steven L. (1999). "Genghis Khan". In Charny, Israel W. (ed.). Encyclopedia of Genocide: A-H (in انگلیسی). 1. Santa Barbara: ABC-CLIO. pp. 247–248. ISBN 978-0-87436-928-1.
• Jonassohn, Kurt; Björnson, Karin Solveig (1999). "Genocides During the Middle Ages". In Charny, Israel W. (ed.). Encyclopedia of Genocide: A-H (in انگلیسی). 1. Santa Barbara: ABC-CLIO. pp. 275–277. ISBN 978-0-87436-928-1.
• Lane, George (2004). Genghis Khan and Mongol Rule. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-32528-1.
• Man, John (2004). Genghis Khan: Life, Death and Resurrection. London, England; New York, NY: Bantam Press. ISBN 978-0-593-05044-6.
• Ratchnevsky, Paul (1991). Thomas Nivison Haining (ed.). Genghis Khan: His Life and Legacy [Čingis-Khan: sein Leben und Wirken]. Translated by Thomas Nivison Haining. Oxford, England; Cambridge, Massachusetts: B. Blackwell. ISBN 978-0-631-16785-3.

آرتیق اوخو

• Brent, Peter (1976). The Mongol Empire: Genghis Khan: His Triumph and His Legacy. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-77137-1.
• Bretschneider, Emilii (2002). Mediæval Researches from Eastern Asiatic Sources; Fragments Towards the Knowledge of the Geography & History of Central & Western Asia. This Elibron Classics book is a facsimile reprint of an 1888 edition by Trübner & Co., London. Adamant Media Corporation. ISBN 978-1-4021-9303-3.
• Cable, Mildred; French, Francesca (1943). The Gobi Desert. London, England: Landsborough Publications.
• Chapin, David (2012). Long Lines: Ten of the World's Longest Continuous Family Lineages. VirtualBookWorm.com. College Station, Texas. ISBN 978-1-60264-933-0.
• Charney, Israel W. (1994). Genocide: A Critical Bibliographic Review. New York, NY: Facts on File Publications.
• Farale, Dominique (2002). De Gengis Khan à Qoubilaï Khan : la grande chevauchée mongole. Campagnes & stratégies (in فرانسوی). Paris, France: Economica. ISBN 978-2-7178-4537-2.
• Farale, Dominique (2007). La Russie et les Turco-Mongols : 15 siècles de guerre (in فرانسوی). Paris, France: Economica. ISBN 978-2-7178-5429-9.
• "Genghis Khan". Funk & Wagnalls New Encyclopedia. World Almanac Education Group. 2005. Archived from the original on January 13, 2006. Retrieved May 22, 2008. via the Internet Archive's copy of the History Channel website.
• Smitha, Frank E. Genghis Khan and the Mongols. Macrohistory and World Report.
• Kennedy, Hugh (2002). Mongols, Huns & Vikings. London: Cassell. ISBN 978-0-304-35292-0.
• Kradin, Nikolay; Skrynnikova, Tatiana (2006). Imperiia Chingis-khana (Chinggis Khan Empire) (in روسی). Moscow, Russia: Vostochnaia literatura. ISBN 978-5-02-018521-0. (summary in English)
• (2006) «Why do we call Chinggis Khan's Polity 'an Empire'». Ab Imperio 7 (1): 89–118. DOI:10.1353/imp.2006.0016. 5-89423-110-8.
• Lamb, Harold (1927). Genghis Khan: The Emperor of All Men. New York, NY: R. M. McBride & company.
• Lister, R. P. (2000). Genghis Khan. Lanham, Maryland: Cooper Square Press. ISBN 978-0-8154-1052-2.
• Man, John (1999). Gobi: Tracking the Desert. London, England; New Haven, CT: Weidenfeld & Nicolson; Yale University Press. ISBN 978-0-7538-0161-1.
• Martin, Henry Desmond (1950). The Rise of Chingis Khan and his Conquest of North China. Baltimore: Johns Hopkins Press.
• May, Timothy (2001). Mongol Arms. Explorations in Empire: Pre-Modern Imperialism Tutorial: The Mongols. San Antonio College History Department. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-05-18. یوْخلانیلیب2020-05-03.
• Morgan, David (1986). The Mongols. The Peoples of Europe. Blackwell Publishing. ISBN 978-0-631-17563-6.
• Stevens, Keith. شابلون:PDFWayback Retrieved May 22, 2008.
• Stewart, Stanley (2001). In the Empire of Genghis Khan: A Journey among Nomads. London, England: Harper Collins. ISBN 978-0-00-653027-5.
• Turnbull, Stephen (2003). Genghis Khan & the Mongol Conquests 1190–1400. Oxford, England: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-523-5.
• Valentino, Benjamin A. (2004). Final Solutions: Mass Killing and Genocide in the Twentieth Century. Ithaca, NY: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-3965-0.

Primary sources

• Juvaynī, Alā al-Dīn Atā Malik, 1226–1283 (1997). Genghis Khan: The History of the World-Conqueror [Tarīkh-i jahāngushā]. Translated by John Andrew Boyle. Seattle, WA: University of Washington Press. ISBN 978-0-295-97654-9.
  • Juvaini, 'ala-ad-Din 'Ata-Malik (1958). History of the World-Conqueror. Translated by John Andrew Boyle. Cambridge, MA: Harvard University Press. p. 361. Retrieved April 16, 2012.
• Rashid al-Din Tabib (1995). Sheila S. Blair (ed.). A Compendium of Chronicles: Rashid al-Din's Illustrated History of the World Jami' al-Tawarikh. The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art, Vol. XXVII. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-727627-3.
• Rashid al-Din Tabib (1971). The Successors of Genghis Khan (extracts from Jami' Al-Tawarikh). UNESCO Collection of Representative Works: Persian heritage series. Translated by John Andrew Boyle from the Persian. New York, NY: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-03351-0.
• The Secret History of the Mongols: A Mongolian Epic Chronicle of the Thirteenth Century [Yuan chao bi shi]. Brill's Inner Asian Library vol. 7. Translated by Igor de Rachewiltz. Leiden, South Holland; Boston, MA: Brill. 2004. ISBN 978-90-04-13159-0.

ائشیک باغلانتیلار

• Genghis Khan (Mongol ruler) بریتانیکا بیلیکلیکینده
• Genghis Khan on In Our Time at the BBC
• Welcome to The Realm of the Mongols
• Parts of this biography were taken from the Area Handbook series at the Library of Congress
• Estimates of Mongol warfare casualties
• Genghis Khan on the Web (directory of some 250 resources)
• The History of Genghizcan the Great, First Emperor of the Antient Moguls and Tartars
• Why Genghis Khan was good for the planet. The Guardian. January 26, 2011.
• "Genghis Khan's Secret Weapon Was Rain", National Geographic, Roff Smith, March 10, 2014

چنگیزخان House of Borjigin (1206–1635) دوغوم: حدود 1162 اؤلوم: 1227
Regnal titles
قاباقکی Hotula Khan	Khagan of Khamag Mongol 1189–1206	Khamag Mongol ended, succeeded by موغول ایمپیراتورلوغو
New title Mongol Empire established	خاقان of the موغول ایمپیراتورلوغو 1206–1227	سونراکی تولی خان As regent