کیمین خاقان
کیمین خاقان٬ تولی — چۇلوْهۇ خاقانین اوْغلو٬ شرقی گؤیتۆرک خاقانی (۶۰۹-۶۰۳ میلادی).
| تۇلی | |
|---|---|
| شرقی گؤیتۆرک خاقانی | |
| ایللر | ۶۰۳-۶۰۹ میلادی |
| اؤلوم | ۶۰۹ میلادی |
| سونراکی شاه | شیپی خاقان |
| اؤنجهکی شاه | تاردو خاقان٬ تولان خاقان |
| سولاله | آشینا |
| آتاسی | چولوهو خاقان |
خاقان اوْلماسی دَییشدیر
۵۸۷ ایلینده چۇلوْهو خاقان اؤلونجه٬ ایشبارا خاقانین اوْغلو تۇلان ایله تۇلی خاقانلیق اۆزرینده حاق ایدّیعا ائدهرک قارشی-قارشییا گلدیلر. اؤلکهنین باش بیلنلری٬ تۇلانی خاقانلیغا سئچدی. ۵۹۹ ایلینهجه ساکین قالان تۇلی٬ چینلیلر ایله آنلاشاراق خاقانلیغی اله کئچیرمک اۆچون چیندن کؤمک آلدی. بۇنون اۆزرینه تۇلان خاقان دا غرب خاقانی تاردۇ ایله آنلاشاراق تۇلینی مغلوب ائتدی. تۇلی چینه قاچیب اوْردا کیمین خاقان عۆنوانینی آلاراق تاخت اۆزریندهکی ایدّیعاسینا داوام ائتدی. تۇلان ۵۹۹ ایلینین آخیرلاریندا اؤز آداملاری طرفیندن اؤلدورولدو؛ تاردۇ ایسه «بیلگه خاقان» عۆنوانینی آلاراق٬ اؤزونو فقط غرب دئییل٬ شرقینده خاقانی اوْلاراق تانیتدیردی. چین حؤکومتی گؤیتۆرکلرین یئنیدن بیرلشمهلرینی گؤرونجه٬ بۆتون دۆشمنلیکلرینی تاردۇ اۆزرینه چئویردیلر. ۶۰۳ ایلینده٬ چین اوْردوسونون کؤمگی ایله کیمین خاقان تاردۇ خاقانی مغلوب ائدیب شرق خاقانی اوْلدو.[۱]
خاقانلیق دؤنمی دَییشدیر
کیمین خاقان٬ چین حؤکومتینه تابع وضعیتده قالمیش ایدی. گؤیتۆرکلری چینلیلشدیرمهیه بئله حاضیر گؤرونوردو. چین حؤکومتی اوْنو غربی گؤیتۆرکلر اۆزرینه هۆجۇما مجبور ائدیردیلر. کیمین خاقان دؤنمی بۇ ساواشلار ایچینده باشا چاتدی٬ یئرینه اوْغلو شیپی خاقانلیغا کئچدی.[۲]