گنجه عوصیانی ۱۹۲۰
گنجه عوصیانی — شوروی ایشغالینا قارشی ۱۹۲۰-جی ایل مئی‌ین 26-31-ده گنجه ده باش وئرمیش خالق عوصیانی. عوصیانین مقصدی آذربایجانی شوروی ایشغالیندان آزاد ائتمک، کومونیست‌لرین اؤزباشینالیغینا سون قویماق ایدی. بو عوصیان 20. عصرده آذربایجانین ایشغال ائدیلمه‌سینه قارشی باش وئرمیش ان بؤیوک و ان چوخ ایتکی‌یه سبب اولموش عوصیاندیر. عوصیانین تشکیلاتچی‌لاری و ایستیقامت‌وئریجی قووّه‌سی آذربایجان خالق جومهوریتی اوردوسونون ظابیطلری ایدی.[۱]
عوصیانین تشکیلینده باشلیجا اولاراق، آذربایجان اوردوسونون 1-جی پیادا دیویزیاسی، 3-جو گنجه آلایی‌نین شهرده اولان بؤلمه‌لری، 3-جو شکی سوواری آلایی‌نین تعلیم کومانداسی، بیر توپچو باتارئیاسی، دیویزیا قرارگاهینا تابع اولان کومندانت بؤلمه‌سی‌نین شخصی هئیتی ایشتیراک ائدیردی. قاچاق قمبر، ساری علی اکبر ، قاچاق قاسم کولاخانی، قاچاق مکاییل و باشقالاری دا اؤز سیلاحلی‌لاری ایله بیرلیکده گنجه عوصیانیندا ایشتیراک ائدیردیلر. عوصیان ائتمیش اوردویا اطراف کندلرین ده اوردوسو قوشولدو. اونلارین سایی 10 مین نفردن چوخ ایدی.[۲][۳] عوصیان عرفه‌سینده شهرین داخیلینده و اطرافیندا 11.قیرمیزی اوردونون 20. آتیجی دیویزیاسی‌نین حیصه‌لری مؤوقع توتموشدو. دیویزیانین 178-جی و 180-جی آتیجی آلایلاری شهرین ارمنی محلّه‌سینده، 3-جو بریقادانین رابیطه تابورو و کومندانت بؤلمه‌سی ایسه شهرین آذربایجانلی‌لار یاشایان محلّه‌سینده ایدی. 40-جی سوواری بریقاداسی زورناباد کندی‌نین اطرافیندا دایانمیشدی. مئی‌ین 25-ده تامان سوواری بریقاداسی‌نین ایکی آلایی دا گنجه یه گتیریلدی.[۴]
مئی‌ین 25-دن 26-نا کئچن گئجه باشلانان عوصیاندا عوصیانچی‌لار قیسا مودتده شهرین موهوم اوبیئکت‌لرینی، آذربایجانلی‌لار محلّه سینده کی قیرمیزی قوشون حیصه‌لرینی نظارت آلتینا گؤتوردولر. حربی آنبار، شهر حبسخاناسی، دمیر یولوایستگاهی، فؤوق‌العاده کومیسارلیغین بیناسی دا اله کئچیریلدی. مئی‌ین 28-ده گنجه عوصیانی‌نین رهبرلری و شهر ایجتیماعیتی دایره محکمه‌سی‌نین بیناسینا توپلاشیب، آذربایجانین ایستیقلالیتی‌نین اعلان اولونماسی‌نین ایکی ایللیگینی قئید ائدیرلر. [۵] [۶]
مئی‌ین 29-دا بولشویک‌لرین عوصیانچی‌لار اوزرینه هوجومو اوغورسوزلوقلا باشا چاتدی. بیر نئچه ایستیقامتدن حیاتا کئچیریلن هوجومدا بولشویک قووّه‌لری قارشی‌یا قویدوقلاری وظیفه‌نی یئرینه یئتیره بیلمه‌دیلر. عکسینه، عوصیانچی‌لارین عکس‌هوجوم‌لاری بولشویک قووّه‌‌لرینی آغیر وضعیته سالدی. داها سونرا 11. قیرمیزی اوردو کوماندانلیغی گنجه‌یه علاوه قووّه‌لر گتیردی. مئی‌ین 30-دا نؤوبتی دؤیوش‌لر باشلامازدان اول 11-جی قیرمیزی اوردونون گنجه ده 5 پیادا آلایی، 6 سوواری آلایی، 7 علیحیدده حیصه و دسته‌لری، 57 عدد توپو و 2 زیرهلی آوتوموبیلی وار ایدی. بو قووّه‌لرین چوخو شهرین شیمالیندا یئرلشدیریلدی و مئی‌ین 31-ده اساس هوجوم بورادان باشلادی. شهری ترک ائتمک ایمکان‌لاری اولمایان عوصیانچی‌لار، هابئله دینج اهالی موحاصیره یه آلیناراق کوتلوی شکیلده گوللـه‌لندیلر. عوصیان یاتیریلدیقدان سونرا ژنرال-مایور محمد میرزه قاجار، قاچاق قمبر، حوقوقشوناس اسماعیل خان ضیادخانوف، ادبیاتچی فیریدون بیگ کؤچرلی، موهندیس ابوذر بیگ رضایئف و موعلیم میرزه عباس عباس‌زاده کیمی شخصیت‌لرله یاناشی آذربایجان اوردوسونون 12 ژنرالی، 27 سرهنگ و سرگرد، 46 سروان، ستوان درجه‌دار، 267 دیگر حربی قوللوقچوسو بولشویک‌لر طرفیندن گوللـه‌لندی.[۵][۷][۸]
بیر ده باخ دَییشدیر
اتک‌یازی‌لار دَییشدیر
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası(PDF). I. Bakı: Lider nəşriyyat. 2004. səh. 425.ISBN 9952-417-14-2.
- ^ Mais Əmrahov. XX əsrdə Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatı (PDF). Bakı: ADPU-nun nəşriyyatı. 2009. səh. 154.
- ^ Rəna Bayramova. Azərbaycan rəhbərliyində ixtilaflar və daxili siyasi çəkişmələr: 1920-1925-ci illər(PDF). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2007. səh. 19. ISBN 5-8066-1691-6.
- ^ Kadişev, 1960. səh. 294
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ Mehman Süleymanov. Azərbaycan Ordusu: 1918–1920 (PDF). Bakı: Hərbi Nəşriyyat. 1998. səh. 445.
- ^ Firdovsiyyə Əhmədova. "Major achievements of the Azerbaijan Democratic Republic" (PDF) (ing. ). İrs jurnalı.
- ^ Fəzail İbişov. Azərbaycan kəndində sosial-iqtisadi proseslər (1920-1930-cu illər). Bakı.
- ^ Elşən Mirişli. "Bir daha Gəncə üsyanı haqqında". anl.az. 9–22 avqust 2016.
