آبای قونان‌بای اوغلو

آبای آدی ایله تانینان ایبراهیم قونانبای اوغلو (قازاق تورکجه‌سی: Абай Құнанбайұлы ـ 1907-1845) - قازاخ شاعیری، یازیچیسی، فیلسوف، موعاصیر قازاخ یازیلی ادبیاتی‌نین بانیسی، معاریفچی لیبرال ایسلامین اساسیندا قازاخ مدنیتی نین روس و آوروپا مدنیتلری ایله یاخینلاشماسی طرفداری. 

Абай Құнанбайұлы Abay Qunanbayulı Абай Құнанбаев اباي قۇنانبايۇلى Abai Kunanbaev
دؤغوم‌تاریخی	Abay (Ibrahim) Qunanbayuli ۱۰ اوت ۱۸۴۵ Karauyl, Abay District, East Kazakhstan Region, Kazakhstan
اؤلوم‌تاریخی	۶ جولای ۱۹۰۴ (۵۸ یاش) Karauyl, Abay District, East Kazakhstan Region, Kazakhstan
ایش	Akyn
میللیت	Kazakh
دیرلی‌ایشلری	The Book of Words

ياشاییشی

 اصل آدي ابراهيم اولوب. آما آناسي نين اونا وئرديگي  " آباي "  (ديقّتلي، ائحتياطلي) لقبي عؤمرو بويو اونون آدي کيمي ايشلنميشدير و او بوتون دونيادا بو آدلا تانينميشدير.

آباي قونانباي اوغلو 1845-جي ايلده سئميپالاتينسکي ويلايتينده، آغاسولطان عاييله سينده آنادان اولموشدور. ايلک تحصيليني موللاخانادا آلميش، سونرا روس مکتبينده داوام ائتديرميشدير. آتاسي اونو دؤولت اورقانلاريندا ايشه دوزلتمک ايسته ميشدير، آما قونانباي اوغلونون يولو باشقا ايدي. او قازاخ ادبياتي نين بانيلريندن بيريدير. همچنین روس و قازاخ ديللرينه ترجومه لري ايله ياددا قالميشدير. ياراديجيليغيني موختليف قايناقلارا اساسلاناراق فورمالاشديرميشدير:

1.شرق ادبياتي، او جومله دن آذربايجان ادبياتي

2. روس و آوروپا ادبياتي

3. .قازاخيستان شيفاهي خالق ادبياتي.

ياراديجيليغي

 موعاصيرلري  " عقلييه "  اثريني اونون ياراديجيليغي نين زيروه سي حساب ائديرلر. يازيچي بو اثري جاوانلارا عونوانلاميشدير. او بورادا موقاييسه لر آپاراراق دؤورون چاتيشمامازليقلاريني گؤسترمه يه چاليشميشدير. آباي بو اثرينده خالقا موراجيعت ائده رک:  " ائي منيم خالقيم، بو قدر طبيعي ثروتيميز اولدوغو حالدا نييه يئنه بئله يوخسوللوق ايچينده ياشاييريق؟ خاريجي وارليلار آز دا اولسا دؤولتين اينکيشافي، خالقين گوزاراني نين ياخشيلاشماسي اۆچون نه ايسه ائديرلر، بيزيم قازاخ بيلري ايسه ايکي شئيي باجارير: چوخلو ات يئمگي و چوخلو آرواد آلماغي "  - دئيير.  " عقليييه "  اثرينده روس و تاتار خالقلاري ايله قازاخ خالقي موقاييسه اولونور و يازيچي خالقي نين وضعيتينه آجييير. همچنین اونون روسييايا غئيري-عادي رغبتي ده دويولور. باخماياراق کي، اون دوققوز نجو عصرده روسييا قازاخيستاني ايشغال ائتميشدير. او دوشونور کي، روسييا قانونلارييلا قازاخيستان اينکيشاف ائدير. آما عؤمرونون آهيل چاغلاريندا او روسييانين ايشغالچيليق سيياستيني آنلايير. بونونلا بئله آباي خالقين معاريفلنمه سينده بؤيوک رول اوينايان روس ضياليلارييلا، خالقين قانيني ايچن روس مأمورلاريني عئينيلشديرمير. آباي قونانباي اوغلونون ياراديجيليغي ييرميينجي عصرده خوصوصيله تدقيق ائديلميش، موختليف سندلره اساسن اونون شخصيتي آراشديريلميشدير.

شئعیرلریندن میثال

اؤلونجه، يئريم قارا يئر، نملي اولماز مي؟

کسکين ديل، بير اوتانقاج قيز اولماز مي؟

محبت دوشمانليقلا ساواشير،

حئيرت، منيم اورگيم بوز اولماز مي؟

چاره سيز قدر، بير گون سيرا گلمز مي؟

بيرينه اويغون، بيرينه تئز اولماز مي؟

ياباني اورك، آياغيني اگري باسان،

يئريني بولورسا گئريده کينه سؤز اولماز مي؟

قایناقلار

• حئیدر علییئو. موستقیللیگیمیز ابدیدیر: (چوخ جیلدلیگین 1-9 جیلدلری نین کؤمکچی آپاراتی).- باکی، 2008.- 339 ص.