آذربایجان (درگی)
آذربایجان (لاتین تورکجه: Azərbaycan)، ۱۹۰۶-جی ایلده تبریزده یاییلان تورکجه-فارسجا ساتیریک و طنز درگی ایدی.آذربایجان درگیسی‌نین بیرینجی نؤمره‌سی 1906-جی ایل دسامبرین 6-دا تبریزده چیخمیشدیر. درگی"ملا نصرالدین" عنعنه‌لرینی داوام ائتدیرن مجموعه‌لردن بیری اولوب. م.س.اوردوبادی یازیر:
آذربایجان | ||
|---|---|---|
| ||
| سوروملو مودور | علی‌قولو صفروف | |
| دیل | تورکجه، فارسجا | |
| یاییلان یئر | تبریز | |
| موضوع | طنز، ساتیریک | |
,_No._1.jpg)
ستّارخان "آذربایجان" درگیسی‌نین بیرینجی نؤمره‌سینی گؤردوکده: "بو گون آذربایجان خالقی‌نین میلّی بایرامی‌دیر" دئمیش و آغلامیشدی".
حقیقتاً ده درگی‌نین نشری و فعالیتی بیلاواسیطه ستّارخانین آدی ایله باغلی‌دیر. همین درگی ل1907-جی ایلین سپتامبرینادک داوام ائتمیش و ایران آذربایجانی‌نین "ملا نصرالدین"-ی آدینی قازانمیشدی.
مووضوع‌لاری
دَییشدیرایران آذربایجانیندا کندلی‌لرین مولکدارلار طرفیندن ایستیثمار اولوندوغو درگی‌نین بیرینجی نؤمره‌سینده وئریلمیش بیر کاریکاتوردا آیدین عکس ائتدیریلمیشدیر. "ارباب و رنجبر" آدلانان بو کاریکاتوردا بوینویوغون و شیشمان بیر مولکدار تصویر اولونور. اونون قارشیسیندا جیرجیندیر ایچری‌سینده کندلی اؤز عاییله‌سی ایله دایانمیشدیر. بالاجا اوشاق الینی آغزینا آپاراراق آج اولدوغونو بیلدیریر، مولکدارلا کندلی‌نین آراسیندا بوغدا تپجیک‌لری واردیر. بؤیوگون اوستونه "اربابین پایی" ،کیچیگی‌نین اوستونه "رنجبرین پایی" یازیلمیشدیر. کندلی الی ایله تاخیلا ایشاره ائدیب آز اولدوغونو بیلدیریر. مولکدار ایسه غضبلی باخیش‌لارلا آز قالا کندلینی پارچالاماغا حاضیرلاشیر. کاریکاتور کندلی‌لرین آجیناجاقلی وضعییتینی آیدین گؤستریردی.
صابرین "اؤلکه‌نیزه شومَنده‌فئر یول تاپا بیلدی، گلدیمی؟" میصراعسینا جاواب اولاراق ایران آذربایجانی شاعیری عئینی وزن و اوسلوبلا جاواب وئریردی کی، "بیزلره بو شَمَنده‌فیل، دوغروسو، ایشه گلمه‌دی، سنده کی، یوخدور حؤوصله، دینمه، دانیشما صبر ائله".
ادیتورلاری
دَییشدیردرگینین رداکتورو علی‌قولو صفروف تبریزین قاباقجیل ضیالی‌لاریندان ایدی. محمدعلی تربییت"دانشمندانِ آذربایجان" کیتابیندا ع.صفروفون شخصییتی و فعالییتی حاقّیندا دانیشاراق گؤستریر کی، او، "شبنامه،" "احتیاج" و "ایقبال" قزئت‌لری‌نین رداکتورو و ناشیری اولموشدور. ع.صفروفون میرزه جلیل‌له شخصی دوستلوغو وار ایدی.
درگی‌نین ع. صفروفدان باشقا اساس موحریرلری خازن و صراف ایدی. تبریزین آردینجا "مولا نصرالدین" جبهه‌سینه باکی ضیالی‌لاری قوشولدو.
درگی‌نین باغلانماسی
دَییشدیرستّارخانین رهبرلیگی ایله اینقیلابی حرکات گئنیشلندیکجه "آذربایجان" درگیسی‌نین صحیفه‌لرینده مضمونجا داها دولغون و گئنیش یازی‌لار درج اولونوردو. مثلاً، ایکینجی نؤمره‌نین باش مقاله‌سینده روسیه‌ده باش وئرمیش اینقیلابی حراکاتدان و روس-ژاپون موحاریبه‌سیندن بحث اولونور. درگی اوخوجولاری‌نین نظرینه چاتدیردی کی، ایران موطلقیتیندن داها قووّتلی اولان روس تزاریزمینی زحمتکش کوتله سارسیدا بیلمیشدیر. ایران موطلقییتینی ده سارسیتماق اولار.
"آذربایجان" درگیسی‌نین بئله فعالییتی یئرلی مورتجع‌لرین و ایران حاکیم‌لری‌نین دیقّتینی جلب ائتدی. اونلار درگی‌نین باغلانماسی اۆچون اللریندن گله‌نی ائتدیلر. اینقیلاب 1907-جی ایلین آقوست-سپتامبر آیلاریندا بؤیوک تهلوکه قارشیسیندا قالارکن درگی آغیر وضعیته دوشدو. 1907-جی ایلین سپتامبریندا 21-جی نؤمره‌دن سونرا باغلاندی. عؤمرونون چوخ آز اولماسینا باخمایاراق "آذربایجان" درگیسی ایران آذربایجانی ادبییّاتی و مطبوعاتی تاریخینی اؤیرنمک اۆچون بؤیوک اهمیته مالیکدیر.