آشیق پاشا
آشیق پاشا (1272 – 1333) — آنادولو آشیغی.
| آشیق پاشا | |
|---|---|
 آشیق پاشانین قیرشهرده‌کی توربه‌سی | |
| دوْغوم تاریخی | 1272 قیرشهیر؛ آنادولو |
| اؤلوم تاریخی | 1333 قیرشهیر؛ آنادولو |
| میلیت | تورک |
| مرازلیق | قیرشهیر |
| پئشه | شاعیر،آشیق |
| یازیچیلیق ساحه‌سینین شوهرتی | "غریبنامه" اثری |
| تاثیر قویموش | {{{تاثیر قویموش}}} |
یاشامی
دَییشدیرآشیق پاشا آنادولودا قیرشهیرده دوغولموش و اورادا دا وفات ائتمیشدیر. اثرلرینی تورک دیلینده یازمیشدیر. تصووف فلسفه‌سینی یایماق، درویش‌لیگی اؤیرتمک مقصدیله یازدیغی "غریبنامه"سی اون ایکی مین بئیتدن عیبارتدیر. عروضلا یازیلمیش بو اثر دیداکتیک ماهیتده‌دیر. اثرینده تورک دیلی‌نین اهمیتینی خوصوصی اولاراق وورغولاییر. آشیق پاشا یونس امرهنین تاثیری ایله بعضاً هجا، بعضاً ده عروضلا ایلاهی‌لر و غزل‌لر یازمیشدیر.
آشیق پاشا تورک دیلی‌نین اینکیشافیندا و یاییلماسیندا بؤیوک خیدمت‌لری اولان و تورکجه شعیرلر یازان ایلک شاعیرلردندیر. 1272-جی ایلده قیرشهیرده دونیایا گلن آشیق پاشا تانینمیش موتصووف بابا الیاس‌ین نوه‌سی‌دیر. بابا الیاس 13. عصرین اوّل‌لرینده اورتا آسیااداکی خوراسان بؤلگه‌سیندن آنادولویا کؤچموش، قیرشهیر و اطرافینداکی تورکمن اویماق‌لاری‌نین شئیخی اولموش، اونلارلا بیرلیکده سلجوقلو سولطانی 2. کیخسرووا قارشی تشکیل اولونان بابایی عوصیانیندا ایشتیراک ائتمیشدیر. اوغلو موهلیس پاشا عثمان قاضی‌نین گووندیگی آدام‌لاردان اولموشدور. قیرشهیرده یاشایان موهلیس پاشانین اوچ اوغلوندان ان بؤیوو علاالدین علی ایدی. بونا گؤره ده علاالدین علی باش آغا، یعنی ان بؤیوک قارداش اولاراق تانینمیشدیر. باش آغا آدی زامانلا بئشه، سونرا دا پاشا اولاراق سؤیلنمیش، شعیرلرینده ده پاشا تخلوصوندن ایستیفاده ائتدیگی اوچون اصل آدی اونودولاراق آشیق پاشا کیمی تانینمیشدیر.
آشیق پاشا دین و تصووفو قیرشهیرلی شئیخ سلیماندان اؤیرنمیشدیر. عثمانلی دؤولتی یئنی قورولدوغو ایللرده آتاسی ایله بیرلیکده عثمان غازیین یانیندا خیدمت ائتمیشدیر. سلطان اورخان عثمانلی بیگلیگینده حاکیمیتده اولدوغو ایللرده قیرشهیره گئری قاییداراق آتا-بابا یوردوندا یاشامیشدیر. آشیق پاشا قیرشهیرده اخی‌لیک طریقتی‌نین " مورشید "ی اولموش، اطرافینا توپلانان اوغوز بویلارینا دوستلوق و قارداش‌لیق حیسلرینی آشیلامیش، اونلارلا تورک دیلینده اونسیت قورموش، شعیرلرینی بیرمعنالی اولاراق تورکجه یازمیشدیر. آشیق پاشا اطرافینداکی‌لارلا تورکجه دانیشماق، اثرلرینی تورکجه یازماقلا کیفایت‌لنمه‌میش، عئینی زاماندا او واخت دبده اولان عرب و فارس دیللری قارشیندا تورک دیلی‌نین قیزغین مودافیعه‌چیسی اولموشدور.
آنادولو سلچوقلو سولطان‌لاری تورک اولسالار دا، تورک اوغوز بویلاری‌یلا آنادولودا ایلک تورک دؤولتینی قورسالار دا ایسلامین تاثیرییله عرب، ایران مدنیتی‌نین تاثیری ایله فارس دیلینه رسمی دیل کیمی یاناشمیشلار. بونا قارشی ایلک اعتیراض آنادولو اوغوز بویلاریندان گلمیش، حتی 1277-جی ایلین مئی آییندا قارامان‌اوغلو محمد بیگ، سلجوقلونون پایتاختی قونیه‌نی آلاراق تورک دیلینی دؤولت دیلی اعلان ائتمیش و بونونلا باغلی فرمان چیخارمیشدیر. بو فرماندان سونرا تورکجه یازان شاعیرلرین سایی آرتمیش، مولانا‌نین اوغلو سلطان ولد، شیاد همزه، یونس امره کیمی شاعیرلر تورک دیلی‌نین ان گؤزل شعیر نومونه‌لرینی یاراتمیشلار.
آشیق پاشا دا بو شاعیرلردن بیری اولموشدور. حتّی اؤز " غریبنامه "سینده تورک دیلینه لازیمی قدر اهمیت وئرمه دیکلری اوچون او دؤورون ضیالی‌لاریندان گیلئیلنمیشدیر. آشیق پاشا شعیرلرینده تورکون تانری و یورد سئوگیسینی، صولح‌پرور دونیاگؤروشونو، دوستلوق و قارداش‌لیق حیسلرینی تبلیغ ائتمیشدیر.
آشیق پاشانین ان مشهور اثری تورکجه یازدیغی 12000 بئیت‌لیک " غریبنامه " دیر. مثنوی اولاراق یازیلان اون فصیللی بو اثر دینی نصیحت‌لرله زنگین اخلاق کیتابی‌دیر. ایللر سونرا سلیمان چلبی بو اثری اوخوموش و اوندان تاثیرلنمیشدیر. آشیق پاشانین عروض و هجا وزنینده یازیلمیش شعیرلری، غزل‌لری، ایلاهی‌لری ده واردیر.
آشیق پاشا 3 نوامبر 1333-جو ایلده قیرشهیرده وفات ائتمیش، مزاری اوزرینده ناخیش‌لارلا بزه دیلمیش، آغاپپاق مرمر دؤشنمیش توربه اوجالدیلمیشدیر.
کیتاب‌لاری
دَییشدیر- غریبنامه: 12مین بئیت‌لیک اخلاقی، تصووفی، دیداکتیک بیر اثردیر
- فقیرنامه
- وصف حال
- کیمیا ریساله‌سی
- حکایه
شعیرلریندن اؤرنک
دَییشدیرتورک دیلینه کیمسه باخماز ایدی
تورکلره هرگیز گؤنول آخماز ایدی.
تورک داخی بیلمز ایدی بو دیللری،
اینجه یولو اول اولو منزیل‌لری
بو غریبنامه اگر گؤنول گلدی بیله،
کیم بو دیل اهلی داخی معنا بیله،
یول ایچینده بیربیرینی یئریمه‌یه،
دیله باخیب معنانی خور گؤرمه‌یه،
تاکی محروم قالمایا تورکلر داخی
تورک دیلیندن آنلایالار او حاقی.
قایناق
دَییشدیر- Resimli Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: Erdem Yayınları. 2003. ss. 35, 36. ISBN 975-501-039-4.