آغاباجی رضایئوا
آغاباجی اسماعیل قیزی رضایئوا (15 دسامبر 1912، باکی – 5جولای 1975، باکی) — آذربایجانین ایلک قادین بسته‌کاری، آذربایجانین امکدار اینجه صنعت خادیمی (1960).
| آغاباجی رضایئوا | |
|---|---|
 | |
| آد | آغاباجی رضایئوا |
| دوْغوم تاریخ | 15 دسامبر 1912 باکی -آذربایجان-روسیه ایمپراتورلوغو |
| اؤلوم تاریخ | 5 جولای 1975 (62 یاشیندا) باکی - آذربایجان -شوروی |
| مزارلیغی | فخری خیاباندا |
| میللیت | آذربایجانلی |
| تحصیل | اوزئییر حاجی بیگوو آدینا باکی موسیقی آکادمیسی |
| ایش | بسته‌کار |
یاشاییشی
دَییشدیرآغاباجی اسماعیل قیزی رضایئوا 15 دسامبر 1912-جی ایلده باکیدا موسیقی‌یه درین حؤرمت بسله‌نیلن ضیالی عاییله‌سینده آنادان اولموشدور. آتاسی اسماعیل ایختیصاصجا ایقتیصادچی اولسا دا، موغام‌لارین سیرلرینه یییه‌لنمیش، اونلاری تاردا چالماغی اؤز آتاسی، مشهور تارزن میرزه فرجدن (15 مارس 1847 – 26 مارس 1927) اؤیرنمیشدی.
آغاباجی باباسی نین وفاتیندان سونرا اوّلجه پداقوژی تخنیکومو بیتیریب (1929)، بیر نئچه ایل سارای، کورده‌خانی و ماشتاغا کندلرینده موعلیم‌لیک ائدیر. لاکین او، اوشاق‌لیقدان سئودیگی موسیقیدن هئچ جور آیریلا بیلمیردی. یاخشی سسی اولان قیزلاری باشینا ییغیب کور یارادیر، اؤزو ده اونلاری تاردا موشاییعت ائدیردی. ماشتاغادا یئرلی رادیو قووشاغی یارادیلارکن گنج موعلیمه‌نین تشبّوثو و یاخیندان ایشتیراکی ایله خبرلر آراسیندا موسیقی نؤمره‌لری ده وئریلردی. اونو دا قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، آ. رضایئوا موسیقی-معاریفچی‌لیک ایشینی عؤمرونون سونونا کیمی داوام ائتدیرمیشدی.
1934-جو ایلده اوّلجه کونسرواتوریانین نزدینده خالق موسیقیسی شؤعبه‌سی تشکیل اولونارکن اوزئییر بیگ آغاباجی ایله باجیسی روقیه‌نی اؤز یانینا چاغیرتدیریب، عادتی اوزره بیغلارینی تومارلایا-تومارلایا دئییر: " قوچاق قیزلارسیز، هئچ کس اؤز قیزینی تار چالماغا قویمور، اؤزوموزونکولر گلسه، باشقالاری دا باخیب هوسه دوشرلر " .
آغاباجی خانیم نوت چالغیسی اوزره عالی تحصیللی تارزن و بسته‌کار سعید رستموودان، موغام اوزره میرزه منصور منصوروودان درس آلیر.
آذربایجان دؤولت کونسرواتوریاسیندا اوزئییر حاجی‌بیگووون کومپوزیسیا صینیفینده تحصیل آلمیش، اونون ان سئویملی طلبه‌لریندن بیری اولموشدور. موسیقی-نظری فنلردن ایسه اونا او.حاجی‌بیگوو، ه.بدل‌بیلی و ج.حاجی‌یئو درس دئییرلر. بیر ایل سونرا او، اوزئییر حاجی‌بیگووون یاراتدیغی ایلک نوتلو خالق چالغی آلت‌لری اورکسترینه قبول اولونور، 1938-جی ایلده ایسه موسکودا کئچیریلن آذربایجان اینجه صنعتی دِکاداسیندا ایشتیراک ائدیر. او، هم آذربایجاندا، هم ده بوتون شرقده پئشه‌کار موسیقی تحصیلینی آلمیش ایلک قادین-بسته‌کاردیر.
اونون آردینجا دیگر ایستعدادلی قیزلار دا (عادله حسین‌زاده، حُکمه نجفووا، شفیقه آخوندووا) بسته‌کارلیق ساحه‌سینه گلیرلر.
اونون بسته‌له‌دیگی ایلک اثر " گنج وطنپرورلر مارشی " اولموشدور. ماهنی و رومانس آ.رضایئوا یارادیجی‌لیغی نین آپاریجی ساحه‌سینه چئوریلیر. ایلک قادین بسته‌کاریمیز کلاسیک و موعاصیر شاعیرلریمیزین، آشیق‌لارین و دیگر خالق‌لارا مخصوص شعر اوستالاری نین یارادیجی‌لیغینا موراجیعت ائتمیشدیر. بونلار آراسیندا نظامی، نسیمی، فضولی، م.ش.واضح، م.ع.صابر، آشیق حسین، قاراجا اوغلان، اشرف اوغلو، ن.رفیع‌بیلی، ای.صفرلی، ش.قوربانوو، م.راحیم، ز.جبارزاده، ز.خلیل، م.دیلبازی، ت.ائلچین، م.آراز، ت.مطلبوو و باشقالاری نین شعیرلری اونون بسته‌کار قلبینی ایلهاملاندیرمیشدی. بوندان باشقا، بعضاً آغاباجی رضایئوا اؤزو ده شاعیرلیگه مئیل ائتمیش، بعضی ماهنی‌لاری اؤز سؤزلرینه بسته‌له‌میشدیر – " دورنا قاتارلی قیزلار " .
آ.رضایئوا باشقا همکارلاریندان فرقلی اولاراق، اوزئییر حاجی‌بیگووون اؤلومونون ایل‌دؤنومو ایله علاقه‌دار حسین‌عباس‌زاده نین سؤزلرینه " سنین خاطیره‌ن " آدلی غزل-رومانس یازیر و اونودولماز موعلیمی نین عزیز خاطیره‌سینی عملی یارادیجی‌لیق ایشیله آناراق، اونا قارشی بسله‌دیگی صمیمی حیس‌ّلرینی ایفاده ائدیر.
بؤیوک وطن موحاریبه‌سی ایل‌لرینده صنعتکارین روبابی سوسمامیش، خالقیمیزین قهرمان‌لیق شوجاعتینی و وطنپرورلیک حیس‌ّلرینی ترنّوم ائتمیشدیر؛ " وطن " ، " پارتیزان اوغلو " ، " قهرمان آنانین قهرمان اوغلو " ، " سئوگیلیم عسگر گئدیر " ، " گؤزله‌یه‌جگم، سئوگیلیم " دوغما وطنه درین محبت حیس‌ّلری ایله آشیلانمیشدیر.
بسته‌کارین قهرمان نفتچی‌لریمیزین امک شوجاعتینی ترنّوم ائدن " نفتچی قوربان " ، آتا-آنالارین گؤزلرینی سئوینجدن یاشاردان " ائویمیزه گلین گلیر " ، " اوخوما گؤزل " ، " چوبان قارا " ، بالاجا قیزلارین گؤزلری قارشیسیندا شیرین و مؤعجیزه لی بیر عالم آچان " کوکلا " ، " قارانقوش " ، " آغ گؤیرچینیم " ، " صاباحین اوستالاری " ، " بالاجا کاپیتان " ، " قرنفیلم من " و س. اثرلری میلّی مدنیتیمیزده لاییقلی یئر توتور. ایلک دفعه موسکودا اوخونان " کوکلا " ماهنیسی اونا خالقین رغبتینی قازاندیرمیشدیر.
آغاباجی رضایئوا بیر چوخ ماهنی و رومانس‌لارین، همچنین " هؤجت ائله‌مه " (1965، اسماعیل قولی‌یئوله بیرگه) موسیقیلی کومدی‌سی‌نین، " اؤگئی آنا " درامی، خالق چالغی آلت‌لری اورکستری، سیملی کوارتِت اوچون پیئس‌لرین، سیمفونیک اثرلرین،نسیمی نین سؤزلرینه 7 رومانسین و س. اثرلرین مؤلیفی‌دیر. ایفا اولونمامیش اثرلری اینجه صنعت آرشیوینده ساخلانیلیر.
آ.رضایئوانین کؤنول ترانه‌لرینی ایفا ائتمیش موغنّی‌لری سادالاماقلا بیتمز – بولبول، ر.بهبودوف، ش.علی اکبر اووا، ر.مرادووا، گ.محمدوو، ف.مهرعلی‌یئوا، م.سلمانوو، ت.علی‌یئوا، ت.اسماعیلووا، ل.ایمانوو و ب. او، گئنیش کوتله‌لره عونوانلانان بیر سیرا اثرلرینی کور اوچون بسته‌له‌میشدی ( " چیچکلنن یوردوم " ، " آذربایجان " ، " بختییار ائل‌لر " ، " دیلبریم " ). آذربایجان جاز-موغام صنعتی نین اساسینی قویموش اونودولماز پیانوچو واقف مصطفی‌زاده ده زامان-زامان بسته‌کارین ماهنی‌لارینا موراجیعت ائتمیش، مثلا، " ائی پری " و " ائویمیزه گلین گلیر " کیمی مشهور ماهنی‌لارینا بنزرسیز مؤهور وورموشدور.
آ.رضایئوا اؤز یارادیجی‌لیغی نین ژانر دیاپازونونو گئنیشلندیرمگه ده جان آتمیشدیر. بو معنادا اونون موسیقیلی صحنه اثرلرینی ( " گونش عشقی " ، " هؤجت ائله‌مه " )، واریاسیالارینی، ایکی سوناتاسینی، قابوی، تار و کامانچا آلت‌لری اوچون یازدیغی پیئس‌لری، خالق چالغی آلت‌لری اوچون " شنلیک " سویتاسینی دا قئید ائتمک اولار. خالق چالغی آلت‌لری اورکستری‌نین ترکیبینه کلارنت آلتی‌نین سالینماسی دا آغاباجی رضایئوانین آدی ایله باغلی‌دیر.
آغاباجی رضایئوا جومهوریتین ایجتیماعی حیاتیندا دا فعال ایشتیراک ائتمیشدیر. او، بیر نئچه چاغیریش آذربایجان س‌س‌ر عالی سووئتی نین دپوتاتی اولموش، 2 دفعه " قیرمیزی امک بایراغی " اوردنی، " شرف نیشانی " اوردنی و موختلیف مدال‌لارلا تلطیف اولونموشدو. 1960-جی ایلده اونا امکدار اینجه صنعت خادیمی فخری آدی وئریلمیشدیر. 5 جولای 1975-جی ایلده (63 یاشیندا) باکیدا وفات ائتمیش بسته‌کار 2-جی فخری خیاباندا تورپاغا تاپشیریلمیشدیر.
ماهنی‌لاری
دَییشدیر- آد گونو - سؤزلری: توفیق مطلبوو
- باغچامیز - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- بالاجا کاپیتان- سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- بیزیم باکی مئتروسو - سؤزلری: حکمت ضیا
- بیزیم گمی - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- بوزوو - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- دوست‌لوق قاتاری - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- گل، گل، آ یاز گونلری - سؤزلری: میرزه علی اکبر صابر
- ایینه - سؤزلری: توفیق مطلبوو
- کوکلا - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- قیرمیزی شار - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- میشار - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- ناخیر گلیر - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- قیش ماهنیسی - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- ساری لیمون - سؤزلری: توفیق مطلبوو
- صنعت مکتبی - سؤزلری: توفیق مطلبوو
- صولح اوردوسو - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- سوروجو - سؤزلری: جهانگیر محمدوو
- شن یولکا - سؤزلری: توفیق مطلبوو
- طیاره - سؤزلری: توفیق مطلبوو
- وطنیمیز - سؤزلری: حکمت ضیا
- خوش گلمیسن، تزه ایل - سؤزلری: حکمت ضیا
- آفتی جانسان منه (رومانس، م. فضولی)
- آغ گؤیرچینیم
- آی نغمه سی
- آی یاخاسی گوللو قیز
- باهار اولدو (رومانس، نسیمی)
- بالاجا سوروجو
- چوبان قارا
- دجل بوزوووم
- دیلبریم
- دورنا قاتارلی قیزلار
- دونیانین گؤزل‌لیگی
- ائویمیزه گلین گلیر
- عشقین آدی
- ائی پری
- ائیواندان باخان قیز
- اسیری‌یم بیر دیلبرین (رومانس، م. ف. آخوندوو)
- فرحلی باکیمیز
- گل، نیگاریم! (رومانس، نسیمی)
- گنج ماشینیست‌لر
- گؤزلرین
- گؤزله ییر بیزی
- گؤزله ییرم، سئوگیلیم!..
- گول آچیلدی (رومانس، نسیمی)
- ککلیک
- کیمی گؤزله ییرسن؟
- کؤنلوم (رومانس، ن. گنجوی)
- قارابوغدایی قیز
- قارانقوش
- قرنفیلم من
- قیزیل اولدوزلو اوغلان
- لنکران باغلاریندا
- میل دوزونده (سؤز: ای. صفرلی)
- موغان قیزی
- نفتچی قوربان
- نه لازیم (رومانس، ن. گنجوی)
- پامبیق اوستاسی (سؤز: م. دیلبازی)
- پارتیزان اوغلو
- پیونِر ماهنیسی
- صاباحین اوستالاری
- سئوگیلیم عسگر گئدیر
- سنین خاطیره‌ن (رومانس، ح.عباس زاده)
- سن اولاجاقسان
- صولح ماهنیسی
- تاجیک قیزی
- تئللی سازیم
- تزه آرزو، تزه ایل
- اولدوزلاردان اولدوزلارا
- زولفو پریشان اولماسین (رومانس، م. ع. صابر)
قایناق‌لار
دَییشدیر- اوزئيير حاجي‌بيگوو انسيکلوپدياسي. باکي،2007. ص.181.
- بابايئوا، ه. نغمه لرده ياشايان عؤمور- آغاباجي ريضايئوا – 100: //525-جي قزئت.- 2012.- 26 دسامبر.- ص. 5.
- عسگرووا، ز. نغمه لرده " گلين " کؤچن آرزولار: [گؤرکملي بسته‌کار حاقيندا] //مدنيت.- 2012.- 14 دسامبر.- ص. 10؛ کاسپي.- 2012.- 6 دسامبر.- ص.12.
- خليل‌زاده، ف. صنعت خزينه‌ميزين بزه‌گي //آذربايجان.- 2012.- 13 دسامبر.- ص.7.
- عثمانووا، آ. آذربايجانين ايلک قادين بسته‌کاري نين 100 ايل‌ليک يوبيلئيي قئيد اولوندو //مرکز.- 2012.- 13 دسامبر.- ص.14.
- ترانه. بؤيوک صنعتکارلارا ان بؤيوک قييمتي زامان وئرير: [ر.بهبودوو آدينا دؤولت ماهني تئاتريندا گؤرکملي بسته‌کارين يوبيلئيينه حصر ائديلميش تدبير کئچيريلدي] //مدنيت. - 2012.- 12 دسامبر.- ص. 7.
- واحيد، ت. " بيز سني هئچ واخت اونوتماياجاغيق " //مدنيت.- 2012.- 7 دسامبر.- ص. 12.