آی آتا
آی آتا، آلتایلارین اینانجلاریندا آی ایلاهی اوْلاراق گؤروله بیله‌جک بیر مقدس وارلیقدیر و گؤی عالمی‌نین 6-جێ یانیندا اوْتورور. بۇ اینانجا گؤره آی دده اینسانلارین ایلک باباسی و گۆن آنا ایلک آناسیدیر.
آی، اۇشاقلارا آی دده اوْلاراق تانیدیلیر. یۇخو واختی‌نین سیمووْلودور. اۇشاغا، یاتاغینا یاتارسان، آی دده سنه ناغیل ایضاح ائده‌جک دئییلیر و اۇشاغین یانیندا یا ناغیل کیتابی اوْخونور، یا دا آدام طرفیندن بیلینن بیر ناغیل ایضاح ائدیلر.
مملوکلار (کؤله‌منلر) دؤورونده مصرده یاشامیش تۆرک تاریخچیسی آیبئک-اۆد دئواداری‌نین تۆرکلرین منشأ‌یی اۆزرینه ایضاح ائتدیگی آی آتانین افسانه‌سینده ماغارادا تؤره‌مه موْتیوی ایشتیراک ائدر. بۇ احوالاتا گؤره تۆرکلرین ایلک آتاسی اوْلان آی آتا، بیر ماغارادا اوْرتایا چێخمیشدیر. بۇ ماغارا آی آتانین دوْغومونا (آیبئک-اۆد دئواداری‌نین ایفاده‌سییله) بیر "آنا رحمی" وظیفه‌‌سی ائتمیشدیر. بوْزقورد افسانه‌سینده‌کی قۇردون یارالی تۆرکو قاچیریب بسله‌دیگی ماغارا دا بئله بیر آتا ماغاراسیدیر و هر ایل بۇ ماغارادا مراسیملر ائدیلردی. آتا ماغاراسی اینانجی و عنعنه‌‌سی کؤهنه دؤورلرده تۆرکلر آراسیندا چوْخ گئنیش یاییلمیشدیر. ایشده آی آتا دا بئله بیر ماغارادا یارانمیشدیر.
بیرده باخین
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Ay Ata»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۴ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- Türk Mitolojisi, Murat Uraz
- Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (1, 132)