باغیر: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار)
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار)
replaced: ← (23), چوخ ← چوْخ (4)
خط ۴:
 
'''قاراجییر''' ([[Yunan dili|یون.]] هپار، {{lang-la|jecur}}) اینسان‌دا اۇیونسوو دؤردبوجاق شکلین‌ده، یاستی و توتقون قیرمیزی رنگ‌ده و ۱۵۰۰ قرام آغیرلیغین‌دادیر. قاراجییر آسان کسیلیر و دیدیلیر؛ اوْنا گؤره چوْخ واخت یونگول بیر تضییق‌دن و یا زده‌دن تز پارچالانیر. بدن‌دن چیخاریلمیش قاراجییر یوموشاق اوْلدوغو اۆچون اؤز شکلینی ایتیریر.
قاراجییرین ایکی سطحی: یوخاری چیخیق دیاف‌راقما سطحی – و آشاغی باسیق ویسسرال سطحی – . یوخاری سطحی پریتون‌دان عمله گلمیش واسطه‌سیله ایکی پایا بؤلونور: ساغ پای – و سوْل پای – ؛ ساغ پای سوْل پای‌دان بؤیوک و قالین‌دیر. دیاف‌راقما سطحین‌ده یوخاری حیصّه –، اؤن حیصّه – ، ساغ حیصّه – و دال حیصّه آییرد ادیلیر. آشاغی سطحی بیر آز آرخایا چوریلمیش‌دیر و اۆزرینده اۆچ شیریم واردی: بیری کین‌ده‌له‌ن – قاراجییر قاپی‌سی – و ایکی‌سی بویلامادیر (ساغ و سوْل).بۇ شیریملار هامی‌سی بیر یرده "ه" حرفینه بنزییر. ساغ بویلاما شیریمین اؤن حیصّه ‌سین‌ده اؤدلوک و آرخا حیصّه ‌سین‌ده [[aşağı boş vena|آشاغی بوش ونا]] یرلشمیش‌دیر، اوْنا گؤره این حیصّه ‌یه اؤدلوک چوخوروچوْخورو –، آرخا حیصّه ‌یه – دییلیر.
 
== داخیلی قورلوشو ==
[[File:Gray1085.png|thumb|right|240px]]
[[File:Sobo 1906 389.png|thumb|right|240px]]
قاراجییر مورکّب بورولو وزیلردن اوْلوب، بیر چوْخ پایجیقلاردان – {{لانگ-لا|لوبولی هپاتیس}} عبارت‌دیر. بایجیقلاری تشکیل اد‌ن آتمالار قاراجییر اپیتل سلول‌لرین‌دن عمله گلمیش‌دیر. قاراجییر پایجیقلاری شکیلجه چوخبوجاق‌لیچوْخبوجاق‌لی اوْلوب، بیر-بیری ایله بیرلشدیریجی توْخوما واسطه‌سیله بیرلشمیش‌دیر. پازجیقلارین داخیلین‌ده رتیکولیار لیفلردن تشکیل اوْلونموش تور واردیر؛ بۇ لیفلر، احتیمال کی، قاراجییر کاپیللیارلاری اندوتلینین تؤره‌مه‌لری‌دیر. همین اندوتل فاقوسیتوز وظیفه‌سینه مالیک اۇلدوزابنزر (کوپفر آدلانان) سلول‌لردن عبارت‌دیر.
=== سقمنتار قورولوشو ===
سوْن زامانلار قاراجییرده پایلاردان باشقا سقمنت آدلانان داها کیچیجیک حیصّه ‌لر آییرد ادیلیر. سقمنت (امبریولوژی یوخ) هن‌ده‌سی بیر آنلاییش اوْلوب قاراجییرین قاپی وناسینین بؤیوک بیر شاخه‌سینه و بونو موشاییت اد‌ن قاراجییر آرترییاسی شاخه‌لرینه و اؤد آخاجاقلارینا مۆافیق بیر حیصّه ‌سینه دییلیر. قاراجییر سقمنتلرینین میقداری چوْخ مۆختلیف اوْلور، اوْدور کی، باشقا-باشقا مؤلفلر مۆختلیف رقه‌ملر گؤستریر. اگر مؤلفلر قاراجییرده دؤرد – اؤن، دال، ایچری و باییر سقمنت – {{لانگ-لا|سگمنتوم آنتریوس، پوستریوس، مدیاله ات لاتراله}} قید ادیرلر. اؤن سقمنت قاراجییرین ساغ پایینین دیاف‌راقما سطحینین اؤن و یوخاری حیصّه ‌لرینی، دال سقمنت – همین سطحین دال حیصّه ‌سینی و ساغ پایین ویسسرال سطحینی، ایچری سقمنت – مربّع و قویروق‌لو پایلاری و باییر سقمنت- بۆتون سوْل پایی توتور.
 
=== قاراجییرین دامار و اعصابلری ===
[[File:Gray1087-liver.png|thumb|280px|Impressions of the liver]]
قاراجییره قان ایکی دامار ایله گلیر: قاراجییرین خصوصی آرترییاسی – و [[قاپی وناسی]] – قاراجییرین عمومی آرترییاسین‌دان باشلایاراق ایکی شاخه‌یه بؤلونور: - ساغ شاخه‌دن اؤدلویه مخصوص گدیر. قاراجییرین خصوصی آرترییاسینین ساغ و سوْل شاخه‌لری ساغ و سوْل پایلارا داخیل اوْلاراق، اوْرادا بیر چوْخ شاخه‌لره – بؤلونور؛ بۇ شاخه‌لر قاراجییر پارنخیماسینی، بیرلشدیریجی توْخومانی و سروز قیشانی قیدالاندیریر.
 
== سروز قیشاسی و فیک‌ساسییا آپاراتی ==
قاراجییرین خاریجی، آرخا کنارین‌دان و اۆزرینده اوْلان شیریملاردان باشقا [[سروز قیشا]] – ایله اؤرتولودور. بۇ قیشا آدلانان سرت بیرلشدیریجی توْخوما قاتی واسطه‌سیله قاراجییره بیتیشمیش‌دیر. سروز قیشا اوْلمایان ناهییه‌لرده لیف‌لی قیشا چوْخ قالین‌دیر. و قاراجییر قاپیسیندان [[qapı venası|قاپی وناسی]]نین شاخه‌لری ایله برابر قاراجییره داخیل اوْلوب اوْنلاری مۆشایعت ادیر. قاراجییرین سروز قیشاسی دیاف‌راقمایا و قونشو عضولره کچدیک‌ده بیر نچه باغ عمله گتیریر:
# قاراجییرین اوْراغابنزر باغی –
# ساغ و سوْل تاج باغلار –
خط ۵۱:
 
== قاراجییرین و اؤدلویون اینکیشافی و موختلیفلاری ==
قاراجییر اوْنیکیبارماق باغیرساغین اؤن دیوارین‌دان. انتودرمال اپیتل‌دن اینکیشاف ادیر. اوْنون مئیاسی [[اوْنیکیبارماق باغیرساق|اوْنیکیبارماق باغیرساغین]] ونترال چؤزونون (موساریقه‌سینین) سفهه‌لری آراسینا داخیل اوْلور. قاراجییر اینکیشاف اتدیکجه اوْنیکیبارماق باغیرساق‌دان اۇزاقلاشیر و اوْنونلا یالنیز عمومی اؤد آخاجاغی واسطه‌سیله رابطه‌ده قالیر. ایلک دفعه قاراجییرین مئیاسی اوْنیکیبارماق باغیرساق ایله قارنین اؤن دیواری آراسیندا اینتراپریتونال – پریتون داخیلی وضعیت‌ده یرلشیر. سوْنرادان معده نین هرله‌نمه‌سیله علاقه دار اوْلاراق قاراجییر ساغا و یوخارییا دوغرو یرینی دییشیر. آرخا کنارین‌دا اوْلان سروز قیشاسینی ایتیره‌رک مزوپریتونال وضعیت آلیر. اؤد کیسه‌سی و اوْنون آخاجاغی عمومی اؤد آخاجاغی دیوارین‌دان اینکیشاف ادیر.
=== آنامالییا موختلیفلاری ===
#قاراجییرین پایلارا بؤلونمه‌سی و یا "علاوه قاراجییر"؛
خط ۵۸:
#قوشا اؤد کیسه‌سینین اوْلماسی؛
#اؤد کیسه‌سینین آراکسمه فاسیته‌سیله بؤلونمه‌سی؛
#اؤد کیسه‌سینین قاراجییرین سوْل پایینین ویسسرال سطحین‌ده یرلشمه‌سی (بعضاً اؤد کیسه‌سیین درین‌ده قاراجییر کۆتله‌سین‌ده یا دا اؤن کنارین‌دان چوخچوْخ آرخادا یرلشمه‌سی)؛
#اؤد آخاجاقلارینین میقدارینین آرتماسی؛
 
== یاش و فردی خصوصیتلری ==
=== یاش خصوصیتلری ===
یئنی‌دوغولموشلاردا قاراجییر یتیشمیش شخصلره نیسبتاً چوْخ بؤیوک، نیسبی چکی‌سی ایسه ۳-۴ دفعه آرتیق اوْلور. یتیشمیش شخصلرده بدن چکی‌سینین ۱/۵۰-ا برابر اوْلدوغو حال‌دا یئنی‌دوغولموش‌دا بۇ نیسبت ۱/۲۰ اوْلور. ینی دوغولموشون قاراجییرینین چکی‌سی ۱۵۰ ق-دیر. خصوصاً سوْل پای آرتیق اینکیشاف اتمیش اوْلور. روچیم حیاتینین ایکی آیلیغین‌دا هر ایکی پای برابر اوْلور. توپوقرافیک جهتجه اؤن کناری – ساغ ممه خطی اۆزرینده قابیرغا قؤوسون‌دن ۲.۶-۳،۸ سم آشاغی چیخیر، دلکی قارین بوشلوغونون چوْخ حیصّه ‌سینی توتموش اوْلور. یئنی‌دوغولوش‌دا قاراجییر چوخچوْخ موتهرریک اوْلور؛ کۆتله‌سی یوموشاق و دامارلارلا زنگین‌دیر، قورولوشونون پای‌لی اوْلماسی بیر اوْ قدر ده نظره چارپمیر.
 
قوجالاردا قاراجییرین کۆتله‌سی سرتلشیر، چکی‌سی آزالیر و توپوقرافیک جهتجه بیر قابیرغا آشاغی انیر. ینی دوغولموش‌دا [[اؤد کیسه‌سی]] ایه بنزییر، سانکی اۇزونونا دارتیلمیش اوْلور؛ سوْنرالار آرمود شکلینی آلیر. ۸۰% حاللاردا دیبی قاراجیرینؤن کنارین‌دان خاریجه چیخیر.
خط ۷۲:
 
قاراجییرین پریتون‌دان آزاد اوْلان آرخا کناری یا چوْخ انلی، باغلار قیسا، قاراجییر قارین بوشلوغونون آرخا دیوارینا مؤحکم بیتیشمیش یا دا عکسینه انسیز زولاق شکین‌ده، باغلاق اۇزون و نتیجه‌ده قاراجییر ضعیف فیک‌ساسییا اوْلونموش اوْلور.
ملینیکووا گؤره قاراجییر ایکی جور یۆکسک و آلشاق وضعیت‌ده اوْلور. دؤش قفه‌سینین آشاغی دلیی گنیش و چاناغی دار اوْلان شخصلرده قاراجییر یۆکسک وضعیت‌ده، عکسینه دؤش قفه‌سی دلیی دار و چاناغی گنیش اوْلان شخصلرده ایسه آلچاق وضعیت‌ده یرلشیر. قاراجییر اؤنه اوْلان مایل‌لیگی درجه‌سینه گؤره ایکی: دورزوپتال و ونتروپتال وضعیت‌ده اوْلور. دورزوپتال وضعیت‌ده قاراجییرین آشاغی کناری قابیرغا گؤوسون‌دن یوخاری یرلشیر و عضو دالا چکیلمیش کیمی گؤرسنیر. ونتروپتال وضعیت‌ده قاراجییرین آشاغی کناری آشاغی سال‌لاناراق قابیرغا قؤوسون‌دن خاریجه چیخیر و عضو اؤنه چوْخ مایل‌لی اوْلور.
اؤد کیسه‌سینین فپرماسی اوْقنوه گؤره سیلیندربنزر، کونوسابنزر و اوْوالابنزر اوْلور.
== نوخوشلوقلری ==
«https://azb.wikipedia.org/wiki/باغیر»-دن آلینمیش‌دیر