|
1989-جو ایلین سونو، 1990-جی ایلین ژانویه سینده آذربایجاندا توپلومسال-سیاسی دوروم داها کسکینلشدی، قارشی‌دورما درینلشدی، مؤوجود ایقتیدارین حادیثه‌لره نظارتی سون درجه‌ده گوجسوزلَدی. حاکیمیت بحرانی و جومهوریتدَکی اولایلار نظارتین تام ایتیریلمه‌سی بوندا گؤستریلدی کی، '''داغلیق قاراباغ'''دا و ائرمنیستانلا سینیر دا (مرز ده) ائرمنی یاراق‌لی‌لارینین قانلی ایشلری‌نین آردینجا [[جلیل آباد]] و [[لنکران]] بؤلگه لرینده شوروی و حیزب اورقان‌لاری دئوریلدی، ایرانلا سینیرداکی [[آراز|آراز چایی]]ندا کی [[دونیا آذربایجان‌لی‌لاری‌نین هم‌رای‌لیگی گونو|ایستحکام‌لار داغیدیلدی]].
== حربیساواشجیل موداخیله ==
1990-جی ایل یانوارینژانویه 16-داسینین 16سیندا باکی شهری‌نین گیره‌جک‌لریندهگیرَجک‌لرینده و باکی قارنیزونو حیسه‌لری‌نین(پادیگانی) حیسسه‌لری‌نین اطرافیندا وطنداش‌لار یوک و مینیک آوتوماشین‌لارینی یان-یانا قویا‌راق پیکئت‌لرپیکت‌لر تشکیل ائتدی‌لر (بیلاواسیتهبیلاواسیطه شهرده 60 قوشون حیسه‌سین‌دن 34-نون یولو کسیلمیش‌دیر). پیکئت‌لرینپیکت‌لرین اطرافیندا دایم شهر ساکین‌لری‌نین بؤیوک دسته‌لری اولوردو.
1990-جی ایل یانوارین 18-ده باکیدا و آزربایجانین اون بیر باشقا رایونوندابؤلگه سینده کئچیریلن ایزدیهام‌لیسیخیشمالی میتینق‌لردهمیتینگلرده اومومیعمومی تتیلین باشلاندیغی اعلان اولوندو. طلب ائدیلیردی کی، قونشو رئسپوب‌لیکانینجومهوریتینین اراضی ادعا‌لاریناایددیعا‌لارینا سون قویولسون. باکی اطرافیندا جملشنتوپلانان قوشون‌لار چکیلیب آپاریلسین و داغ‌لیقداغلیق قاراباغا، ائرمنیستانلا سرهدیانیسینیر رایون‌لارایانی بؤلگه لره گؤندریلسین. خبردارلیق ائدیلیردی کی، قاداغان ساعتینینساعاتینین قویولماسی آغیر نتیجه‌لرسونوجلار وئره بیلر. میتینق‌چی‌لرمیتینگچی‌لر آذربایجان کپک.پ. مکم.ک-نین بیناسینی محاصره‌یه آلمیشدی‌لار.
1990-جی ایل یانوارینژانویه نین 19-دا میخایل قورباچووقورباچوف سسریشوروی کونستیتوسیاسینینآنایاساسی نین 119-جو، آذربایجان سسرس.س.ر.ی کونستیتوسیاسینینآنایاساسی نین 71-جی مادده‌لرینی کوبودپیس شکیلده پوزا‌راق، یانوارینژانویه نین 20-دن باکیدا فؤوقه‌لادهاولاغان‌اوستو (فوق العاده) وضعیت اعلان ائدیلمه‌سی حاقینداحاققیندا فرمان ایمضالادی.
1990-جی ایل یانوارینژانویه سی نین 19-او ساعتساعات 19:27 دقیقدسسریدقیقه دتکده س.س.ر.ی د.ت.ک-نین "آلفا" قروپو و رئسپوب‌لیکاجومهوریت دتکد.ت.ک-سینین رهبرلیگی طرفین‌دن تشکیل ائدیلن عملیات نتیجه‌سینده رئسپوب‌لیکاجومهوریت تئلئویزیاسینینتیلویزیونون ائنئرژیانرژی بلوکو پارتلادیلمیشدی کی، باکیدا فؤوقه‌لادهاولاغان‌اوستو وضعیت اعلان ائدیلمه‌سی و قوشونون شهره گیرمه‌سیگیرمه‌سینه باره‌دهگؤره اها‌لییه رسمی معلوماتبیلگیلر چاتدیریلماسین. هالبوکی،حالبوکی، همین واخت 26 یئرده پیکئت‌لر،پیکت‌لر، بارریکادا‌لارباریقادا‌لار قورولموش، شهردکی 60 قوشون حیسه‌سین‌دن 34-نون، او جمله‌دنجومله‌دن سالیان کازارماسینین گیریش-چیخیش یولو کسیلمیشدی. خالق جبهه‌سی‌نین بعضیبیر سایی لیدئرلریلیدرلری اها‌لییه داغیلماغی، بعضی‌لری ایسه مقاومتمقاویمت گؤسترمییگؤسترمَگی مصلحت گؤروردو.
شوروی مدافعه ناظرلیگی‌نین،باخانلیغی دیننین، د.ای.ن و دتکد.ت.ک-نین حاضرلاییب حیاتا کئچیردیگی “اودار” آدلی عملیاتدا اساس رولو خصوصیاؤرل تیینات‌لیتعیینات‌لی “آلفا” و سسریشوروی دتکد.ت.ک-نین “آ” تخریبات قروپ‌لاری اویناییردی.یانوار حادثه‌لریژانویه اولایلاری زامانی باکییاباکی یا یئریدیلن حربیساواش قروپلاشمانین ترکیبینه 76، 104، 106-جی قواردیا هاوا-دئسانت دیویزیا‌لارینین اوچ پولکو، 295-جی موتواتیجیموتو دیویزیا،آتیجی خصوصیبؤلمه، اؤزل تیینات‌لیتعیینات‌لی 22-جی بریقادا،بریقاد، قارا دنیز دونانماسی دنیز پیادا‌لارینین 882-جی باتالیونو، دتکد.ت.ک-نین 7-جی ایداره‌سی‌نین خصوصی تیینات‌لیتعیینات‌لی “آلفا” قروپو و س. حربی حیسه‌لر داخیل ایدی.
یانوارینژانویه نین 19-دا گئجه قوشون فؤوقه‌لادهفوق وضعیتالعاده دوروم اعلان ائدیلمه‌سین‌دن خبرسیز اولان شهره داخیل اولدو و اها‌لییه دیوان توتدو. میخایلمیخاییل قورباچووونقورباچوفون فرمانی قوه‌یهقووَه‌یه میننه مینندکدک (20 یانوار،ژانویه، ساعتساعات 00:00) آرتیق 9 نفر اؤلدورولموشدو.
تانک‌لارتانکلار و بترب.ت.ر-لر باکی کوچه‌لرینده قارشی‌لارینا چیخان هر شئیی ازیر،اَزیر، حرب‌چی‌لرساواشچیلار هر یعنییانی آمان‌سیز آتشه توتوردولار. اینسان‌لار نینکینَیینکی کوچه‌لرده، حتی آوتوبوسدا گئدرکن، اؤز منزیل‌لریندهائولرینده اوتوردوق‌لاری یئرده گولله‌لرهگوللـه‌لره توش گلیردی‌لر. یارا‌لی‌لاری آپارماغا گلن “تجی‌لی“اورژانس یاردیم” ماشین‌لارینی و تیببطیبب ایشچی‌لرینی ده آتشه توتوردولار.
باکیدا فؤوقه‌لادهاولاغان اوستو وضعیتین اعلان اولونماسی حاقیندا معلوماتبیلگی ایسه اها‌لییه یالنیز یانوارینژانویه 20-ده سهرسحر ساعتساعات 7-ده رئسپوب‌لیکاجومهوریت رادیوسو ایله چاتدیریلدی. هالبوکی،حالبوکی، میخایلمیخاییل قورباچووونقورباچوفون آذربایجانا ائزاماعزام ائتدیگی یوکسک وظیفه‌لی ائمیسسارلارمامورلار هیا‌سیزجاسیناحیا‌سیزجاسینا بیان ائدیردی‌لر کی، باکیدا فؤوقه‌لادهاولاغان اوستو وضعیت اعلان اولونمایا‌جاق‌دیر.
بئله‌لیکله، قوشون‌لارین قانون‌سوز یئریدیلمه‌سی نتیجه‌سینده باکیدا و رئسپوب‌لیکانینجومهوریتین رایون‌لاریندابؤلگه لرینده 147 نفر اؤلدورولموش، 744 نفر یارالانمیش، 841 نفر قانون‌سوز هبس اولونموش،توتوقلانمیش، اونلاردان 112 نفری سسریس.س.ر.ی-نین موختلیف شهرلرینه آپاریلا‌راق هبس‌خانا‌لارداحبس‌خانا‌لاردا ساخلانیلمیشدی. حربی قوللوق‌چولار طرفین‌دن 200 ائو و منزیل، 80 آوتوماشین، او جمله‌دن تجی‌لیاورژانس یاردیم ماشین‌لاری داغیدیلمیش، یاندیریجی گولله‌لرینگوللـه‌لرین تؤرتدیگی یانغین‌لار نتیجه‌سینده کول‌لیکوللی میقداردا دؤولت املاکی و شخصی املاک مهومحو ائدیلمیش‌دیر.
== قارا یانوار و مدیا ==
| 