قاراباغ: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۱۸:
عرب ايشغالي نتيجه‌سينده آلبانييانين خريستيان اهاليسينين اکثريتي ايسلامي قبول ائتدي، قالانلاري، خوصوصيله آلبانييانين قاراباغ يوکسکليکلرينده ياشايان اهالي ايسه دؤرد عصرده آلبانييانين دؤولت ديني ائلان اولونموش خريستيانليقدان ايمتيناع ائتمه‌دي. اون دوققوز عصرين اوللرينده شيمالي آذربايجان اراضيلرينين روسييا طرفيندن ايشغاليندان سونرا ائچميدزينين تزييقي و ايصرارلي موراجيعتلري نتيجه‌سينده روس چارينين آلبان کاتاليکوسونون لغوي باره‌ده قراري قاراباغ يوکسکليکلرينين آلبان اهاليسينين گورجولشديرمه و ائرمنيلشديرمه پروسئسينين باشلانغيجيني قويدو. قاراباغ ساجيلر، سالاريلر، شدداديلر، آتابيلر، هولاکيلر (ئلخانيلر)، قاراقويونلو، آغقويونلو کيمي عربلرين ايشغاليندان سونرا آذربايجاندا بيري بيريني عوض ائتميش موختليف موسلمان دؤولتلرينين ترکيبينده اولموشدور. آذربايجان صفويلر دؤولتينين (1501) يارانماسي بوتون آذربايجان تورپاقلارينين مرکزلشديريلمه‌سينين اساسيني قويدو. صفويلر طرفيندن ياراديلميش دؤرد عيالتدن بيرينين آدي قاراباغ و يا گنجه ايدي. صفويلر دؤولتينين مؤوجودلوغونا سون قويموش نادير شاهين اؤلوموندن سونرا آذربايجاندا يئني موستقيل و ياري-موستقيل دؤولتلر، خانليقلار و سولطانليقلار ياراندي. اونلاردان بيري قاراباغ خانليغي ايدي. قاراباغ خانليغي آذربايجانين گؤرکملي دؤولت خاديملريندن بيري اولان پناهه‌لي بي جاوانشير طرفيندن ياراديلميشدير. اونون اوغلو ايبراهيم خانين دؤورونده قاراباغ خانليغي داها دا گوجلندي. 1805-جي ايلده ايبراهيم خان روسييا سيلاهلي قوووه‌لرينين کومانديري پ.د.سيسيانوو ايله کورکچايدا موقاويله ايمضالادي. کورکچاي موقاويله‌سينه اساسن قاراباغ خانليغي موسلمان – آذربايجان تورپاغي کيمي روسييايا بيرلشديريلدي. کورکچاي موقاويله‌سي قاراباغين، اونون داغليق بؤلگه‌سي ده داخيل اولماقلا، تاريخي آذربايجان تورپاغي اولدوغونو ثوبوت ائدن ان موهوم سندلردن بيريدير. شيمالي آذربايجانين ايشغاليندان سونرا بو تورپاقلاردا مؤوقئعييني مؤحکملنديرمک مقصدي ايله چاريزم ائرمنيلشديرمه سيياستيني تطبيق ائتمه‌يه باشلادي. 1828-جي ايل تورکمنچاي موقاويله‌سي و 1829-جو ايل اديرنه موقاويله‌سينه اساسن ايران و تورکييه‌دن کؤچورولموش ائرمنيلر قاراباغ دا داخيل اولماقلا شيمالي آذربايجاندا مسکونلاشديريلديلار. 1918-جي ايل مايين 28-د، تخمينن 100 ايلليک روسييا موستملکه‌سيندن سونرا آذربايجان خالقي شيمالي آذربايجاندا يئني موستقيل دؤولتيني ياراتدي. آذربايجان خالق جومهوريتي قاراباغ اوزرينده ده سياسي حاکيميتي ساخلادي. عئيني زاماندا، يئني يارانميش ائرمنيستان (ارارات) رئسپوبليکاسي دا قاراباغا قارشي اساسسيز اراضي ايديعالاري ايله چيخيش ائتدي. قاراباغي اله کئچيرمک مقصدي ايله بو دؤورده ائرمنيلر اوللر ده حياتا کئچيرديکلري سويقيريم آکتلاريني تؤرتمه‌يه داوام ائتديلر. وزيتله علاقه دار اولاراق، 1919-جو ايلين يانواريندا آذربايجان هؤکومتي شوشا، جاوانشير، جبراييل و زنگزور قزالاريني احاطه ائدن باش قاراباغ عيالتيني ياراتدي. 1920-جي ايل آپرئلين 28-ده آذربايجاندا سووئت دؤولتينين برقرار اولماسيندان بير نئچه ايل سونرا، 1920-1923-جو ايللرده حياتا کئچيريلميش مقصديؤنلو تدبيرلر نتيجه‌سينده کئچميش قاراباغ خانليغينين ترکيبينده اولموش آذربايجان تورپاقلاري اؤزلرينين عنعنه وي تاريخي و گئوجوغرافي بوتؤولوگونو ايتيردي. سووئتلشديريلديکدن سونرا آذربايجان داغليق قاراباغا موختار ويلايت ستاتوسو وئرمه‌يه مجبور ائديلدي. بئله‌ليکل، آذربايجانين آيريلماز حيصه سي اولان قاراباغ صونعي شکيلده آران و داغليق حيصه لره بؤلوندو. بوتون بو تاريخي عدالتسيزليکلره باخماياراق، داغليق قاراباغ موختار ويلايتينين سياسي، سوسيال، ايقتيصادي و مدني اينکيشافيني تمين ائتمک اوچون آذربايجان بو بؤلگه‌ده کومپلئکس ايصلاحاتلار حياتا کئچيردي. آما يئنه ده ائرمني سئپاراتچيلاري اؤز منفور سيياستلريني حياتا کئچيرمه‌يه و بونونلا دا آذربايجانا جيدي زييان وورماغا داوام ائتديلر.سسري-نين سوقوتو عرفه سينده اونلار اؤز فعاليتيني سورعتلنديرديلر. آذربايجانا قارشي تجاووزکار موحاريبهباشلاندي. سسري-نين سوقوتو عرفه سينده اونلار اؤز فعاليتيني سورعتلنديرديلر. ائرمنيستان آذربايجانا قارشي تجاووزکار موحاريبه يه باشلادي. 1992-جي ايلين فئورال آييندا 25-دن 26-سينا کئچن گئجه ائرمني تئررور قروپلاشمالاري 366-جي موتواتيجي آلايين دستگيله خوجاليدا 20-جي عصرين ان دهشتلي قيرغينلاريندان بيري اولان خوجالي سويقيريميني تؤرتدي.
 
==سرحدلريسرحدلری و اراضيسياراضیسی==
 
قاراباغدان بهس ائدرکن قارشيياقارشییا اولجه‌دن بئله بيربیر سوال چيخيرچیخیر: قاراباغ هارادير،هارادیر، آذربايجانينآذربایجانین هانسيهانسی اراضيلرينياراضیلرینی احاطه ائدير؟ائدیر؟ بو سوالينسوالین جاوابيجاوابی بو گون داها آکتوالديرآکتوالدیر و ائرمنيائرمنی سئپاراتچيلاريسئپاراتچیلاری طرفيندنطرفیندن تؤره‌ديلميشتؤره‌دیلمیش "داغليقداغلیق قاراباغ پروبلئميپروبلئمی"نيننین درک ائديلمه‌سيائدیلمه‌سی اوچون موهوم اهميتهاهمیته ماليکديرمالیکدیر. قويولموشقویولموش سوالا جاواب اوچون ايلکایلک منبعيهمنبعیه موراجيعتموراجیعت ائدک. واختيواختی ايلهایله بو اراضينياراضینی احاطه ائدن آذربايجانآذربایجان دؤولتينيندؤولتینین – قاراباغ خانليغينينخانلیغینین وضعيريوضعیری اولموش ميرزهمیرزه جامال جاوانشيرجاوانشیر قاراباغليقاراباغلی اؤزونون "قاراباغ تاريخيتاریخی" (1847) اثريندهاثرینده بو مسله‌دن بهس ائدرکن يازيرديیازیردی: "قديمقدیم تاريختاریخ کيتابلارينينکیتابلارینین يازديغينایازدیغینا گؤره قاراباغ ويلايتينينویلایتینین سرحدلريسرحدلری بئله‌ديربئله‌دیر: جنوب طرفدن خودافرينخودافرین کؤرپوسوندن سينيقسینیق کؤرپويهکؤرپویه قدر – آراز چاييديرچاییدیر. اينديایندی (سينيقسینیق کؤرپو) قازاخ، شمسددينشمسددین و دميرچيدمیرچی-حسنليحسنلی جاماعاتيجاماعاتی آراسينداديرآراسیندادیر و روسيياروسییا دؤولتيدؤولتی مأمورلاريمأمورلاری اونو روس ايصطيلاحيلهایصطیلاحیله کراسنيکراسنی موست، ينيینی قيرميزيقیرمیزی کؤرپو آدلانديريرلارآدلاندیریرلار. شرق طرفدن کور چاييديرچاییدیر کي،کی، جاواد کنديندهکندینده آراز چاييناچایینا قوووشاراق گئديبگئدیب [[خزر 😢دنيزيدنیزی]]نه تؤکولور. شيمالشیمال طرفدن قاراباغينقاراباغین يئليزاوئتپوللایئلیزاوئتپوللا (گنجه قوبئرنيياسيقوبئرنییاسی نظرده توتولور) سرحديسرحدی کور چاييناچایینا قدر – گوران چاييديرچاییدیر و کور چاييچایی چوخ يئردنیئردن (کئچيبکئچیب) آراز چاييناچایینا چاتيرچاتیر. قرب طرفدن کوشبک، سالوارتيسالوارتی و اريکلياریکلی آدلانان اوجا قاراباغ داغلاريديرداغلاریدیر"
 
روسيياروسییا ايشغاليایشغالی و موستملکه‌چيليگينينموستملکه‌چیلیگینین ايلکایلک دؤورونده قاراباغينقاراباغین اراضيسياراضیسی و سرحدلرينينسرحدلرینین بئله دقيقدقیق تصويرتصویر ائديلمه‌سيائدیلمه‌سی اونونلا ايضاحایضاح اولونور کي،کی، 1) بو فاکتيفاکتی بيلاواسيتهبیلاواسیته قاراباغينقاراباغین ايداره‌سيلهایداره‌سیله مشغول اولان دؤولت آداميآدامی يازير،یازیر، باشقا سؤزل، همينهمین فاکت رسميرسمی سندلره اساسلانان رسميرسمی سؤزدور، روسييانينروسییانین خيدمتيندهخیدمتینده اولان دؤولت آدامينينآدامینین رسميرسمی سؤزودور؛ 2) ديگردیگر طرفدن بو فاکت يالنيزیالنیز رئالليغا،رئاللیغا، تجروبه‌يهتجروبه‌یه اساسلانماقلا قالماييبقالماییب ايلکایلک منبعلرله ده ثوبوت اولونور. ميرزهمیرزه جامالينجامالین مؤوقئعيينينمؤوقئعیینین دوغرولوغونو گؤسترمک اوچون قديمقدیم تاريختاریخ کيتابلاريناکیتابلارینا ايستينادایستیناد ائتمه‌سيائتمه‌سی تصادوفيتصادوفی دئييلدئییل. گؤروندويوگؤروندویو کيمي،کیمی، سياسيسیاسی-جوغرافيجوغرافی مکان اولاراق، تاريخدهتاریخده هميشههمیشه "داغليقداغلیق قاراباغ" دئييل،دئییل، بوتؤو حالدا، ينيینی قاراباغينقاراباغین بوتون اراضيسينياراضیسینیداغلاريني،داغلارینی، دوزنلرينيدوزنلرینی احاطه ائدن عوموميعومومی بيربیر "قاراباغ" آنلاييشيآنلاییشی اولموشدور. باشقا سؤزل، "داغليقداغلیق قاراباغ" آنلاييشيآنلاییشی چوخ سونرالارينسونرالارین "محصولودور" ،سئپاراتچيليق،سئپاراتچیلیق نيتينیتی ايلهایله قاراباغينقاراباغین بيربیر حيصهحیصه سينهسینه وئريلميشوئریلمیش آدديرآددیر. عاديجهعادیجه منطيقمنطیق ده بونو ثوبوت ائديرائدیر: اگر داغليقداغلیق قاراباغ وارسا، دئمه‌ليدئمه‌لی دوزن و يایا آران قاراباغ دا وار! رئالليقرئاللیق دا بئله‌ديربئله‌دیر: بو گون آذربايجانداآذربایجاندا هم داغليقداغلیق قاراباغ وار، هم ده آران قاراباغ (ينيینی دوزن قاراباغ)! اؤزو ده هم دوزن (اران)، هم ده داغليقداغلیق قاراباغ هميش،همیش، بوتون تاريخيتاریخی دؤورلرده بيربیر خالقينخالقینآذربايجانآذربایجان خالقينينخالقینین وته‌نيوته‌نی اولموشدور، ديليندهدیلینده "قارا" و "باغ" سؤزلريسؤزلری اولان خالقينخالقین! آذربايجانآذربایجان خالقينينخالقینین يوزلرلهیوزلرله ان قديم،قدیم، ان ناديرنادیر فولکلور نومونه‌لري،نومونه‌لری، موسيقيموسیقی اينجيلرياینجیلری محض قاراباغدا يارانميشدير،یارانمیشدیر، قاراباغلا باغليديرباغلیدیر.
 
==قایناق==
«https://azb.wikipedia.org/wiki/قاراباغ»-دن آلینمیش‌دیر