ابراهیم متفرقه
ابراهیم متفرقه، (دوغوم. 1674/ اؤلوم. 1747 ایستانبول) مجار اصیللی عثمانلی متفرقه، مطبعه‌چی، یایینچی (ناشر)، یازیچی و دیلمانج. عثمانلی دولتینده چاپخانا قوروب تورکجه کیتاپ یاییملایان ایلک کیشی‌دیر.
| ابراهیم متفرقه | |
|---|---|
 | |
| آد | ابراهیم متفرقه |
| قیسا بیلگی | آیدین، چاپخاناچی، حکاک، یازیجی، دیلچی دیر. ابراهیم متفرقه، عثمانلی لاله‌لی دؤورونون یئنی‌چی سیاست آدامی |
| دوْغوم تاریخ | کولوژوار، رومانیا |
| اؤلوم تاریخ | 25 محرم 1160 / 6 شباط 1747م ایستانبول |
| میللیت | مجار |
| آیری آدلار | مهتدی ابراهیم، مؤسس مطبعه عثمانيه، ترجمان ابراهيم افندي و باسماچي ابراهيم افندي |
یاشامی
دَییشدیرعبدالله اوغلو ایستانبوللو مهتدی ابراهیم، مؤسس مطبعه عثمانیه، ترجمان ابراهیم افندی و باسماچی ابراهیم افندی آدلاریلا دا تانینان آیدین، چاپخاناچی، حکاک، یازیجی، دیلچی دیر. ابراهیم متفرقه، عثمانلی لاله‌لی دؤورونون یئنی‌چی سیاست آدامی دیر کی موسلمانلارین ایلک چاپخاناسی‌نی ایستانبولدا قوروب. ابراهیم متفرقه احتمالا 1081-1085هـ/1670-1674م ایللری آراسیندا، ایندی رومانینین غربینده واقع اولان کولوژوار (Cluj) کندینده مسیحی بیر عائله‌ده دونیایا گؤز آچمیش.
اونون اصلی آدی و عائله‌سی بللی دئییل. اونون مسلمان اولماسیندان اؤنجه یاشامی حاقّیندا آز بیلگی‌لر وار. او گنجلیکده الاهیات درسلری اوخوموش. بیر سیرا قایناقلاردا اونو کالوَنیست یازمیشلار. آما نیازی برکسین تحقیقاتینا گؤره، ابراهیم ایسلاما دؤنمه‌دن اؤنجه، تثلیث عقیده‌سیله مخالف ایمیش، و تک‌تانری‌یا اینانان بیریسی اولاراق اونیتارین ایمیش.
ابراهیم 1691 اتریش ـ عثمانلی ساواشلاریندا، عثمانلیلار الینده اسیر اولاندان سونرا مسلمان اولور و ابراهیم آدلانیر. اوندان سونرا ابراهیم، ایستانبولا گئدیر و عثمانلی تابعیتینه گیریر و باب عالی خدمتینده اولور. ایبراهیمین ایسلاما اهتدا تاپدیغینا گؤره، اونا مهتدی دئییلیر، او 1710 ایلینده رساله اسلامیه آدیندا بیر اثر یازمیش و او اثرده، ایسلامین حقانیتینی و اؤزونون وحدانی عقیده‌لرینین ایسلاما یاخینلیغینی مسلمان اولماسی سببی بیلدیریر.
ایبراهیم استانبولدا تورکجه، فارسجا و عربجه‌نی اؤیره‌نیر. آیریجا او لاتینجا، یونانیجه و مجار دیللرینی یاخشی بیلیر و فرانسه‌جه و ایتالیانجادان دا آز چوخ باش چیخاریردی.
متفرقه لقبی
دَییشدیرایبراهیم 25 ربیع الآخر 1128/18 نیسان 1716 تاریخینده متفرقه‌لیگه منصوب ائدیلیر و دیپلماتیک ایشلره باخیر. متفرقه لقبی سولطان خیدمتینده اولان و وزیرلره خدمت ائدن آداملارا وئریلیردی کی اونون متفرقه وظیفه‌لریندن بیریسی ده سلطان وریند ائلچی‌لیگه (سفارته) گئتمک ایدی. احتمالن 1731 ایلینده متفرقه ابراهیم، عثمانلی‌یا سیغینان و سلانیکده اقامت ائدن ایران شاهزاده‌سی صفی میرزانین خوناخاسی ایمیش. متفرقه، 2 شباط 1738 تاریخینده ساواش آرابالاری‌نین کاتیبی اولاراق، دیوان همایونون خواجه‌لری سیراسینا کئچیر. متفرقه داغستان ساواش سفریندن قاییداندان سونرا، 14 قاسم 1744 ده دیوان همایونون تاریخچی‌سی کیمی چالیشماغا باشلاییر.
ابراهیمین وفات تاریخی
دَییشدیرمتفرقه ابراهیم 25 محرم 1160 / 6 شباط 1747م وفات ائدیر و ایستانبولون آینالی‌کاواک‌ِ محله‌سینده تورپاغا تاپشیریلیر. سونرالار رشید صفوت آتابیننین همتیله، 1942 تاریخینده مزاری غلطه (گالاتا)ده اولان مولویخانه حظیره‌سینه داشینیر.
ایبراهیمین مزار داشیندا وفات تاریخی 1160 قئید ائدیلیب. اونون آیلیق مقرری و حقوق دفترینده ده، «متوفا» عبارتی قیراغیندا 25 محرم 1160 تاریخی یازیلیب. و او گوندن اونون «یومیه»سی باشقاسینا وئریلیب. قئید ائدک کی بیر سیرا قایناقلاردا نورسین نظم ائتدیگی «بصدی ابراهیم افندی صحن فردوسه قدم» ماده تاریخیندن دولایی، اونون اؤلدوگو ایل 1158 ظن ائدیلیب و 1160 اونون مزاری‌نین تیکیلدیگی ایل کیمی تلقی اولوب. هر حالدا ماده تاریخده و یا محاسبه‌سینده بیر یالنیش اوز وئریب، و بو یالنیش بیر چوخ قایناقلارا یول تاپیب، بو قایناقلاردان ابراهیم متفرقه و جهوده فی إنشاء المطبعة العربیة و مطبوعاته[۱] و دایرة المعارف بزرگ اسلامی[۲] آد چکمک اولار. بو قایناقلاردا 1158 ایلی ابراهیم متفرقه وفات تاریخی کیمی قئید ائدیلیب کی دوز دئییل.[۳]
ابراهیم صنعتچی آیدین
دَییشدیرابراهیم یالنیز بیر چاپخاناچی دئییل. او چاپ ائتدیگی اثرلری اؤزو سئچیب، چئویریب، توپلاییب یوخسا یازیب چاپ ائدردی. او بیر سیرا اثرلره ضمیمه و فهرست دوزنله‌ییب اؤن‌سوز یازدی. خریطه‌لری اؤزو چیزدی. مطبعه‌چیلیگین تکنیکی ایشلرینه اؤزو باخدی. عربجه ـ لاتینجا قورشون حرفلر تؤکدو. یال‌اووا دا کاغذ کارخاناسی ایشله‌مک اۆچون آوروپادان اوستادلار گتیردی.
جغرافیا اؤنمی
دَییشدیرمتفرقه جغرافیایی اطلاعاتین دولتلره اولان اهمیتینی گؤرستمک اۆچون، آمریکانین آوروپالیلار طرفیندن کشف ائدیلمه‌سینه اشاره ائده‌رک خاطیرلادیر کی آوروپالیلار جغرافیایی کشفیاتین سونوجوندا، ایسلام دونیاسینی محاصره ائده بیلمیشدیلر.
ابراهیم متفرقه مطبعه‌سی
دَییشدیرابراهیم متفرقه‌نین مطبعه‌سی 16/12/1727 میلادی تاریخینده ایستانبولدا اولان اؤز ائوینده تأسیس ائدیلیر. بو مطبعه دارالطباعة العامرة، دارالطباعة المعمورة، دارالطباعه ابراهیم متفرقه، ابراهیم متفرقه مطبعه‌سی و باشقا آدلارلا دا تانینیر.
بو مطبعه‌نین چالیشمالاری یالنیز بیر ایل پاترونادا خلیل پاشا طغیانیندا ساخلانیلیر. اونون سفرلری‌نین ده مطبعه ایشینده منفی تأثیرلری وار ایدی. ابراهیم متفرقه مطبعه‌سی اونون اؤلوموندن سونرا بیر مدت تعطیل ائدیلیر، سونرالار اۆچونجو سولطان سلیم دؤورونده واصف افندی و راشد افندی همتیله یئنه ایشه باشلاییر.
دارالطباعه‌ده چاپ اولان اثرلرین تیراژی
دَییشدیرابراهیم متفرقه مطبعه‌سینده چاپ ائدیلن ایلک اثرلرین تیراژی 1200 تیراژینا کیمی چاتیرمیش، سون زامانلاردا ایسه بو سای 500 نسخه‌یه ائنیر.
چاپ ائتدیگی کیتابلار
دَییشدیر| ابراهیم متفرقه | |
|---|---|
 | |
| آد | فیوضات مغناطیسیه، ابراهیم متفرقه‌نین یازدیغی و چاپ ائتدیگی اثر |
- لغت وانقولی، 1141هـ/1728م تاریخینده، 2 مجلدده؛
- تحفة الکبار فی أسفار البحار، 1141هـ/1729م تاریخینده؛
- تاریخ سیّاح، 1142هـ/1730م تاریخینده؛
- حدیث نو، 1142هـ/1729 یا 1730م تاریخینده؛
- تاریخ تیمور گورکان، 1142هـ/1730-1729م تاریخینده؛
- الدرّة الیتیمة فی اوصاف مصر القدیمة، 1142هـ/1729-1730م تاریخینده؛
- تاریخ مصر الجدید، 1142هـ/1729-1730م تاریخینده؛
- گلشن خلفاء 1143هـ/1731م،
- گرامر ترکی = Grammaire Turque، احتمالا 1731م تاریخینده؛
- أصول الحِکَم فی نظام الأمم، 1144هـ/1732م تاریخینده؛
- فیوضات مغناطیسیه، 1144هـ/1732م تاریخینده؛
- جهان‌نما، 10 محرم الحرام 1145هـ/1733م تاریخینده؛
- تقویم التواریخ، 1146هـ/1734م تاریخینده؛
- روضة الحسین فی خلاصة اخبار الخافقین، 1147هـ/(1735)م تاریخینده، (6ج، 2 مجلدده)؛
- تاریخ راشد، 1153هـ/1740م تاریخینده؛
- ذیل تاریخ راشد، 1153هـ/1740 یا 1741م تاریخینده؛
- احوال غزوات در دیار بوسنه، 1154هـ/1741م تاریخینده؛
- لسان العجم، 1155هـ/1742م تاریخینده.
اثرلری
دَییشدیر- رسالهء اسلامیه
- أصول الحِکَم فی نظام الأمم
- رساله وسیلة الطباعة
- رسالة فی الانجیل و التورات و القرآن
- مجموعة الهیئة القدیمه و الجدیدة
- الفیوضات المغناطیسیه
- ترجمه تاریخ سیّاح در بیان ظهور اغوانیان و انهدام بناء دولت شاهان صفویان
- ذیل تاریخ سیّاح = اجمال احوال نادرشاه = اجمال تاریخ نادرشاه
ابراهیم متفرقه خریطه‌لریندن، آسیانین گونئی‌دوغوسو (اندونزی و غیره) - چکدیگی خریطه‌لر (5 خریطه)
- I. مرمره دنیزی خریطه‌سی، اوزرینده «بنم دولتلو افندیم، اگر فرمانینیز اولورسا داها بیوکلری یاپیلیر. سنه 1132» یازمیش؛
- II. بحریه قره دنیز، تاریخ: 1724م؛
- III. ممالک ایران 1729م؛
- IV. مصر خریطه‌سی؛
- V. اؤن آسیا خریطه‌سی.
.png)
ابراهیم متفرقه حقینده یازیلان اثرلر
دَییشدیر- سهیل صابان، ابراهیم متفرقه و جهوده فی إنشاء المطبعة العربیة و مطبوعاته؛ مراجعه: عباس صالح طاشکندی، ریاض: مطبوعات مکتبة ملک فهد الوطنیة، السلسلة الثانیة (23)، 1416هـ/1995م، 168ص.
- Hüseyin Gazi Topdemir, İbrahim Müteferrika ve Türk Matbaacılığı, Kültür Bakanlığı yayınları. 2002.
- Giambatista Toderini: İbrahim Müteferrika matbaası ve Türk matbaacılığı. çev: Rikkat Kunt; kitabı yayına hazırlayan: Şevket Rado. İstanbul: 1990.
- İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni 1726-1746. Orlin Sabev. İstanbul, Yeditere Yayıevi, 2006, 1. Basım, 470 s. ISBN : 9789756480427
- Niyazi Berkes, İlk Türk matbaası kurucusunun dini ve fikri kimligi, Belleten derfisi, sayı: 104 (Ekim 1962): 26/715-737.
- Hilal Necatioğlu: İbrahim Müteferrika ve Risale- İslamiye. Ankara: 1982.
- Matbabcı İbrahim-i Müteferrika Risale-i İslamiye, Halil Necatoğlu, Ankara, 1982.
- Franz Babinger, Müteferrika ve Osmanlı Matbaası, Çev: Nedret Kuran Burçoğlu. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Mart 2004.
چیزدیگی خریطه‌لر
دَییشدیر-
حجاز و عربستان یاریم‌آداسی -
ممالک ایران، بصره کؤرفزی و بحر فارس و بحر خزر -
ژاپن -
ائشیک باغلانتی‌لار
دَییشدیراتکیازیلار
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ابراهیم متفرقه و جهوده فی إنشاء المطبعة العربیة و مطبوعاته؛ سهیل صابان، مراجعه: عباس صالح طاشکندی، ریاض: مطبوعات مکتبة ملک فهد الوطنیة، السلسلة الثانیة (23)، 1416هـ/1995م، 168ص.
- موسوی بجنوردی، کاظم (زیر نظر)، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1370ش، ج2، صص534-537؛ مدخل «ابراهیم متفرقه»، مجدالدین کیوانی.
- ایسلام انسایکلوپئدیاسی، (Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi)، ابراهیم متفرقه مدخلی، ج21، صص324-327:
İslam Ansiklopedisi, sahibi. Türkiye Diyanet Vakfı, cilt 21, İstanbul 2000, s. 324-7.
- بروسوی، محمدطاهر؛ عثمانلی مؤلفلری: استانبول: مطبعه عامره، 1333-1342هـ.، 3ج. چاپ اول.
- فهرس المطبوعات الترکیة العثمانیة التی اقتنتها دارالکتب القومیة منذ انشائها عام 1870 حتی نهایة عام 1969م، القاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1982-1983م، (3ج).
- فهرس المخطوطات الترکیة العثمانیة التی اقتنتها دارالکتب القومیة منذ عام 1870 حتی نهایة 1980م، 5ج؛ الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1987-1997م.
- سامی بیگ، شمس‌الدین؛ قاموس الأعلام: استانبول: مهران مطبعه‌سی، 1306-1316هـ، (6ج).
- معجم التاریخ التراث الاسلامی فی مکتبات العالم؛ علی رضا قره بلوط و احمد طوران قره بلوط، قیصری، 2002، (6 مجلد).
- کمبریجین تورکجه کیتابلار لیستی (براون):
Cambridge University Library Handlist of Turkish Books (A Hand-list of the Gibb Collection of Turkish and other Books in the Library of The University of Cambridge), E. Brown, Cambridge: at ghe University Press, 1906, Pp87.