ایستانبول

ایستانبول

*İstanbul*
ایستانبول İstanbul
بویوک شهر
	سؽرا ایله اوستدن: لونت ایش مرکزی؛ آیاصوفیا؛ قیز بورجو؛ روم‌ائلی حیصاری؛ سولطان احمد مسجیدی؛ قالاتا بورجو؛ دولماباغچا سارایی و ایستانبول بوغازی اۆزه‌رینده ۱۵ جولای شهیدلر کؤرپوسو.
	ایستانبول بؤیوک‌شهر بلدیه‌سی سیمگه‌سی
	ایستانبول تورکیه‌ده یئری ایستانبول آوروپادا یئری ایستانبول آسیادا یئری
	موختصاتلار: 41°00′49″N 28°57′18″E / 41.01361°N 28.95500°Eموختصات: 41°00′49″N 28°57′18″E / 41.01361°N 28.95500°E
اؤلکه	تورکیه
بؤلگه	مرمره بؤلگه‌سی
ایل	ایستانبول
ایداره
• نووع	بلدیه باشچی‌سی-مجلیس ایداره‌سی
• اورقانی	ایستانبول بؤیوک‌شهر بلدیه مجلیسی; عدالت و اینکیشاف (۱۷۶); جومهوریت خالق (۱۱۹); اییی (۱۲); میلیتچی حرکت (۴)
• بلدیه باشچی‌سی	اکرم ایمام اوغلو
اراضی
• شهرلی	۲٬۵۷۶٫۸۵ km2 (۹۹۴٫۹۳ sq mi)
• متروپولیتن	۵٬۳۴۳٫۲۲ km2 (۲٬۰۶۳٫۰۳ sq mi)
لاپ اوجا یئری	۵۳۷ m (۱٬۷۶۲ ft)
جمعیت (۲۰۲۲)
• بویوک شهر	۱۶٬۲۱۴٬۰۰۰
• درجه‌سی	۱
• شهر	۱۵٬۵۱۴٬۱۲۸
• شهر سیخلیغی	۵٬۸۷۹/km2 (۱۵٬۲۳۰/sq mi)
• متروپولیتن سیخلیغی	۲٬۸۹۴/km2 (۷٬۵۰۰/sq mi)
دمونیم	ایستانبوللو; (تورکیه تورکجه‌سی: İstanbullu)
ساعات قورشاغی	یوتی‌سی ۳:۰۰+
پوْست کوْدو	۳۴٫۰۰۰ – ۳۴٫۹۹۰
تیلفون کودلاری	+۹۰ ۲۱۲ (آوروپا بؤلومو) ; +۹۰ ۲۱۶ (آسیا بؤلومو)
ماشین کودو	۳۴
GDP (Nominal)	۲۰۱۹
جمعی	۲۳۷ میلیارد دولار
HDI (۲۰۱۹)	۰٫۸۴۶ (چوْخ یوخاری)
اینترنت آلان آدی	.tr; .istanbul یا .ist
وئب سایت	ibb.istanbul ; www.istanbul.gov.tr
دونیا میراثی
رسمی آدی	ایستانبولون تاریخی منطقه‌لری
نوْوعو	کۆلتۆرل
عیار	i, ii, iii, vi
تصدیقلندی	۱۹۸۵
ایسناد نومره‌سی	356bis

ایستانبول (تورکیه تورکجه‌سی: İstanbul) قدیم آدی ایله قوسطنطنیه، تورکیه‌نین ان بؤیوک و ان جمعیتلی شهری دیر. آیریجا ایستانبول، تورکیه‌نین ۸۱ اوستانیندان (ایلیندن) بیری اوْلان ایستانبول اوستانی‌نین مرکزی دیر. دنیز بندری اوْلان بۇ شهر، اؤلکه‌نین صنایع، تیجارت، مدنیت و توریسم مرکزی دیر. ایستانبول، روم، بیزانس و عثمانلی ایمپیراتورلوغلارینا باشکندلیک یاپمیش دیر. شهرین ایچیندن کئچن ایستانبول بوغازی، آسیا و آوروپا قاره‌لری‌نی بیربیریندن آیریر و ایستانبول ایکی قاره‌نی باغلایان نوقطه روْلونو اوْیناییر. ایستانبول شهری یاخلاشیق ۱۶٫۰۰۰٫۰۰۰ نوفوسو ایله آوروپانین ان بؤیوک و جمعیتلی شهری‌دیر.

اتیموْلوْژی و آدی دَییشدیر

موْدرن تۆرکجه‌ده شهر اۆچۆن ان یایقین ایستیفاده اوْلونان آد شهرین رسمی آدی اوْلان ایستانبول آدی‌دیر شهر آیریجا خالق آراسیندا بعضاً ایستامبول اوْلاراق دا سؤیله‌نیر.^[۷]

تاریخی اوْلاراق شهر م.ق ۶۶۷ تاریخینده بیر قدیم خالق اوْلان مقارا خالقی طرفیندن بیزانتیوم آدی ایله اینشا ائدیلدی. سوْنرالار روم ایمپیراتورلوغو ایمپیراتورو بیرینجی کونستانتین ۳۳۰ تاریخینده ایمپیراتورلوغون باشکندین روما دان بۇرایا داشیمیشدیر و شهر اوْنون شرفینه کوْنستانتینوپول یوْخسا کوْنستانتینوپولیس (یونانجا: Κωνσταντινούπολις) اوْلاراق دییشیلمیش دیر؛ آیریجا کوْنستانتینوپول شهری، موسلمانلار طرفیندن قسطنطنیه اوْلاراق سؤیله‌نیردی. شهر ۱۴۵۳ تاریخینده فاتیح سولطان محمد طرفیندن فتح ائدیلدیکدن سوْنرا اوْنا ایسلامبول آدی وئریلدی کی سوْنرالار آد ایستانبولا چئوریلدی و حالا ایستانبول اوْلاراق سؤیله‌نیر.^[۸]^[۹]

تاریخی دَییشدیر

عومومی تاریخی دَییشدیر

ایستانبول، یئنی‌قاپیدا آپاریلان قازینتیلار زامانی تاپیلان لیمانا اویغون اولاراق ۸٬۵۰۰ ایللیک مسکونلاشما تاریخی اولان، شهرسالما تاریخی تخمیناً ۳٬۰۰۰ ایللیک، پایتخت اولماق تاریخی ایسه ۱٬۶۰۰ ایللیک پایتخت اولان، اوروپا و آسیا قاره‌لری‌نین کسیشمه‌سینده یئرلشن دونیا شهری‌دیر.^[۱۰]

اهالیسی دَییشدیر

ایستانبول تورکیه‌نین ان بؤیوک شهری دی.

نوتلار دَییشدیر

قایناقلار دَییشدیر

^ YETKİ ALANI. Istanbul Buyuksehir Belediyesi. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-04-06. یوْخلانیلیب2021-09-08.
^ İstanbul Province = 5,460.85 km²
Land area = 5,343.22 km²
Lake/Dam = 117.63 km²
Europe (25 districts) = 3,474.35 km²
Asia (14 districts) = 1,868.87 km²
Urban (36 districts) = 2,576.85 km² [Metro (39 districts) – (Çatalca+Silivri+Şile)]
^ İstanbul'un En Yüksek Tepeleri. Hava Durumu Forumu (15 April 2020).
^ The Results of Address Based Population Registration System, 2020. Turkish Statistical Institute (31 December 2020).
^ Kişi başına GSYH ($) (2019). Turkish Statistical Institute.
^ Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab.
^ Kelimebaz: İstanbul. Sevan Nişanyan. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-06-19. یوْخلانیلیب2023-02-05.()
^ Grosvenor, Edwin Augustus (1895). Constantinople. Vol. 1. Roberts Brothers. p. 69. 15 March 2021-ده یوخلانیب.
^ Keyder 1999, p. 95.
^ 3sat HD, Ein Film von Albrecht Knechtel & Tuğrul Artunkal, Kamera Frank-Peter Lehmann, Produktion Albert Knechtel/Rilana Film im Auftrag des 2DF in Zusammenarbeit mit arte, 2010

ʻAner, Nadav (2005). Pergola, Sergio Della; Gilboa, Amos; Ṭal, Rami (eds.). The Jewish People Policy Planning Institute Planning Assessment, 2004–2005: The Jewish People Between Thriving and Decline. Jerusalem: Gefen Publishing House Ltd. ISBN 978-965-229-346-6.
Athanasopulos, Haralambos (2001). Greece, Turkey, and the Aegean Sea: A Case Study in International Law. Jefferson, NC: McFarland & Company, Inc. ISBN 978-0-7864-0943-3.
Barnes, Timothy David (1981). Constantine and Eusebius. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-16531-1.
Baynes, Norman H. (1949). Baynes, Norman H.; Moss, Henry S.L.B (eds.). Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-674-16531-1.
Béhar, Pierre (1999). Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique. Paris: Éditions Desjonquères. ISBN 978-2-84321-015-0.
Bideleux, Robert; Jeffries, Ian (1998). A History of Eastern Europe: Crisis and Change. New York and London: Routledge. ISBN 978-0-415-16111-4.
Boyar, Ebru; Fleet, Kate (2010). A Social History of Ottoman Istanbul. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-13623-5.
Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila (2009). The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Delhi to Mosque. Oxford University Press. p. 1. ISBN 978-0-19-530991-1. 11 April 2013-ده یوخلانیب. Whatever the prehistoric antecedents of Istanbul, the continuous historical development of the site began with the foundation of a Greek colony from Megara in the mid-7th century BCE...
Brink-Danan, Marcy (2011). Jewish Life in Twenty-First-Century Turkey: The Other Side of Tolerance. New Anthropologies of Europe. Bloomington, IN: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35690-1.
Brummett, Palmira Johnson (2000). Image and Imperialism in the Ottoman Revolutionary Press, 1908–1911. Albany, NY: SUNY Press. ISBN 978-0-7914-4463-4.
Cantor, Norman F. (1994). Civilization of the Middle Ages. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-092553-6.
Çelik, Zeynep (1993). The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 978-0-520-08239-7.
Chamber of Architects of Turkey (2006). Architectural Guide to Istanbul: Historic Peninsula. Vol. 1. Istanbul: Chamber of Architects of Turkey, Istanbul Metropolitan Branch. ISBN 978-975-395-899-8.
Chandler, Tertius (1987). Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census. Lewiston, NY: St. David's University Press. ISBN 978-0-88946-207-6.
Connell, John (2010). Medical Tourism. CAB Books. Wallingford, Eng.: CABI. ISBN 978-1-84593-660-0.
Dahmus, Joseph (1995). A History of the Middle Ages. New York: Barnes & Noble Publishing. ISBN 978-0-7607-0036-5.
De Sélincourt, Aubery (2003). Marincola, John M. (ed.). The Histories. Penguin Classics. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-044908-2.
De Souza, Philip (2003). The Greek and Persian Wars, 499–386 B.C. London: Routledge. ISBN 978-0-415-96854-6.
Dumper, Michael; Stanley, Bruce E., eds. (2007). Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-919-5.
Efe, Recep; Cürebal, Isa (2011). "Impacts of the "Marmaray" Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels, and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul". In Brunn, Stanley D (ed.). Engineering Earth: The Impacts of Megaengineering Projects. London & New York: Springer. pp. 715–34. ISBN 978-90-481-9919-8.
El-Cheikh, Nadia Maria (2004). Byzantium Viewed by the Arabs. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-932885-30-2.
Finkel, Caroline (2005). Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-02396-7.
Freely, John (1996). Istanbul: The Imperial City. New York: Viking. ISBN 978-0-670-85972-6.
Freely, John (2000). The Companion Guide to Istanbul and Around the Marmara. Woodbridge, Eng.: Companion Guides. ISBN 978-1-900639-31-6.
Freely, John (2011). A History of Ottoman Architecture. Southampton, Eng.: WIT Press. ISBN 978-1-84564-506-9.
Georgacas, Demetrius John (1947). "The Names of Constantinople". Transactions and Proceedings of the American Philological Association. 78: 347–67. doi:10.2307/283503. JSTOR 283503.
Göksel, Aslı; Kerslake, Celia (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. Comprehensive Grammars. Abingdon, Eng.: Routledge. ISBN 978-0-415-21761-3.
Göktürk, Deniz; Soysal, Levent; Türeli, İpek, eds. (2010). Orienting Istanbul: Cultural Capital of Europe?. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-58011-3.
Grant, Michael (1996). The Severans: The Changed Roman Empire. London: Routledge. ISBN 978-0-415-12772-1.
Gregory, Timothy E. (2010). A History of Byzantium. Oxford: John Wiley and Sons. ISBN 978-1-4051-8471-7.
Gül, Murat (2012). The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City (Revised Paperback ed.). London: IB.Tauris. ISBN 978-1-78076-374-3.
Harter, Jim (2005). World Railways of the Nineteenth Century: A Pictorial History in Victorian Engravings (illustrated ed.). Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8089-6.
Holt, Peter M.; Lambton, Ann K.S.; Lewis, Bernard, eds. (1977). The Cambridge History of Islam. Vol. 1A (illustrated, reprint ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29135-4.
Isaac, Benjamin H. (1986). The Greek Settlements in Thrace Until the Macedonian Conquest (illustrated ed.). Leiden, the Neth.: BRILL. ISBN 978-90-04-06921-3.
Kapucu, Naim; Palabiyik, Hamit (2008). Turkish Public Administration: From Tradition to the Modern Age. USAK Publications. Vol. 17. Ankara: USAK. ISBN 978-605-4030-01-9.
Karpat, Kemal H. (1976). The Gecekondu: Rural Migration and Urbanization (illustrated ed.). Cambridge, Eng.: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20954-0.
Keyder, Çağlar, ed. (1999). Istanbul: Between the Global and the Local. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8476-9495-2.
King, Charles (2014). Midnight at the Pera Palace, The birth of modern Istanbul. Norton & Cy. ISBN 978-0-393-08914-1.
Klimczuk, Stephen; Warner, Gerald (2009). Secret Places, Hidden Sanctuaries: Uncovering Mysterious Sights, Symbols, and Societies. New York: Sterling Publishing Company, Inc. ISBN 978-1-4027-6207-9.
Knieling, Jörg; Othengrafen, Frank (2009). Planning Cultures in Europe: Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning. Urban and Regional Planning and Development. Surrey, Eng.: Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-0-7546-7565-5.
Köksal, Özlem, ed. (2012). World Film Locations: Istanbul. Bristol, Eng.: Intellect Books. ISBN 978-1-84150-567-1.
Köse, Yavuz (2009). "Vertical Bazaars of Modernity: Western Department Stores and Their Staff in Istanbul (1889–1921)". In Atabaki, Touraj; Brockett, Gavin (eds.). Ottoman and Republican Turkish Labour History. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 91–114. ISBN 978-0-521-12805-6.
Landau, Jacob M. (1984). Atatürk and the Modernization of Turkey. Leiden, the Neth.: E.J. Brill. ISBN 978-90-04-07070-7.
Limberis, Vasiliki (1994). Divine Heiress: The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople. London: Routledge. ISBN 978-0-415-09677-5.
Lister, Richard P. (1979). The Travels of Herodotus. London: Gordon & Cremonesi. ISBN 978-0-86033-081-3.
Mansel, Philip. Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924 (2011)
Masters, Bruce Alan; Ágoston, Gábor (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-1025-7.
Morris, Ian (October 2010). Social Development (PDF). Stanford, Calif.: Stanford University. 15 September 2012-ده اوریجنال (PDF)-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 5 July 2012-ده یوخلانیب. {{cite book}}: |archive-date= / |archive-url= وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک)
Necipoğlu, Gülru (1991). Architecture, Ceremonial, and Power: The Topkapi Palace in the Fifteenth and Sixteenth Centuries. Cambridge, MA: The MIT Press. ISBN 978-0-262-14050-8.
Necipoğlu, Gülru (2010). "From Byzantine Constantinople to Ottoman Kostantiniyye". In ölcer, Nazan (ed.). From Byzantion to Istanbul. Istanbul: SSM. ISBN 978-605-4348-04-6.
Norris, Pippa (2010). Public Sentinel: News Media & Governance Reform. Washington, DC: World Bank Publications. ISBN 978-0-8213-8200-4.
Organisation for Economic Co-operation and Development (2008). Istanbul, Turkey. OECD Territorial Reviews. Paris: OECD Publishing. ISBN 978-92-64-04371-8.
Oxford Business Group (2009). The Report: Turkey 2009. Oxford: Oxford Business Group. ISBN 978-1-902339-13-9. {{cite book}}: |author= has generic name (کؤمک)
Papathanassis, Alexis (2011). The Long Tail of Tourism: Holiday Niches and Their Impact on Mainstream Tourism. Berlin: Springer. ISBN 978-3-8349-3062-0.
Quantic, Roy (2008). Climatology for Airline Pilots. Oxford: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-69847-1.
Reinert, Stephen W. (2002). "Fragmentation (1204–1453)". In Mango, Cyril (ed.). The Oxford History of Byzantium. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-814098-6.
Reisman, Arnold (2006). Turkey's Modernization: Refugees from Nazism and Atatürk's Vision. Washington, DC: New Academia Publishing, LLC. ISBN 978-0-9777908-8-3.
Roebuck, Carl (1959). Ionian Trade and Colonization. Monographs on Archaeology and Fine Arts. New York: Archaeological Institute of America. ISBN 978-0-89005-528-1.
Room, Adrian (2006). Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites (2nd ed.). Jefferson, NC: McFarland & Company. ISBN 978-0-7864-2248-7.
Rôzen, Mînnā (2002). A History of the Jewish Community in Istanbul: The Formative Years, 1453–1566 (illustrated ed.). Leiden, the Neth.: BRILL. ISBN 978-90-04-12530-8.
Sanal, Aslihan (2011). Fischer, Michael M.J.; Dumit, Joseph (eds.). New Organs Within Us: Transplants and the Moral Economy. Experimental Futures (illustrated ed.). Chapel Hill, NC: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-4912-9.
Schmitt, Oliver Jens (2005). Levantiner: Lebenswelten und Identitäten einer ethnokonfessionellen Gruppe im osmanischen Reich im "langen 19. Jahrhundert" (in آلمانی). Munich: Oldenbourg. ISBN 978-3-486-57713-6.
Shaw, Stanford J.; Shaw, Ezel K. (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. 2. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29166-8.
Tarasov, Oleg; Milner-Gulland, R.R. (2004). Icon and Devotion: Sacred Spaces in Imperial Russia. London: Reaktion. ISBN 978-1-86189-118-1.
Taşan-Kok, Tuna (2004). Budapest, Istanbul, and Warsaw: Institutional and Spatial Change. Delft, the Neth.: Eburon Uitgeverij B.V. ISBN 978-90-5972-041-1.
Taylor, Jane (2007). Imperial Istanbul: A Traveller's Guide: Includes Iznik, Bursa and Edirne. New York: Tauris Parke Paperbacks. ISBN 978-1-84511-334-6.
Tigrek, Sahnaz; Kibaroğlu, Ayșegül (2011). "Strategic Role of Water Resources for Turkey". In Kibaroğlu, Ayșegül; Scheumann, Waltina; Kramer, Annika (eds.). Turkey's Water Policy: National Frameworks and International Cooperation. London & New York: Springer. ISBN 978-3-642-19635-5.
Time Out Guides, ed. (2010). Time Out Istanbul. London: Time Out Guides. ISBN 978-1-84670-115-3.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
Turan, Neyran (2010). "Towards an Ecological Urbanism for Istanbul". In Sorensen, André; Okata, Junichiro (eds.). Megacities: Urban Form, Governance, and Sustainability. Library for Sustainable Urban Regeneration. London & New York: Springer. pp. 223–42. ISBN 978-4-431-99266-0.
WCTR Society; Unʼyu Seisaku Kenkyū Kikō (2004). Urban Transport and the Environment: An International Perspective. Amsterdam: Elsevier. ISBN 978-0-08-044512-0.
Wedel, Heidi (2000). Ibrahim, Ferhad; Gürbey, Gülistan (eds.). The Kurdish Conflict in Turkey. Berlin: LIT Verlag Münster. pp. 181–93. ISBN 978-3-8258-4744-9.
Wynn, Martin (1984). Planning and Urban Growth in Southern Europe. Studies in History, Planning, and the Environment. Los Altos, CA: Mansell. ISBN 978-0-7201-1608-3.