اورمیه بؤلگه‌سی
اورمیه بؤلگه‌سی غربی آذربایجان اوستانی‌نین بؤلگه‌لریندن بیری‌دیر. بۇ بؤلگه‌نین مرکزی اورمیه شهری‌دیر. اورمیه بؤلگه‌سی غربی آذربایجان اوستانی‌نین اوْرتاسی اورمیه آدلانان دوزلوقده و گؤل یاخینلیغیندا یئرلشیب . اونون گوجلو و ثمرلری یئرلری و گوزل هاوا و سویو هابئله قافقاز ، ارمنیستان ، بالا آسیا و بین‌النهرین یولون اوستونده یئرلشین و اونملی اورمیه آدلانان گؤلون یاخینلیغیندا یئرلشمه‌سی اۆچون بیر دییرلی اونم اونا وئریب. بئله دئمک کی بۇ شهریستان ایران مملکتین اوبیری یئرلریندن آرتیق تاریخ‌دن اونجه کی میلت‌لر آراسیندا گؤز اونوندیمیش و چوخلو اسکی تپه‌لری گورمک اولار اونلاردان بیری گوی‌تپه اورمونون گونئی دوغوسوندا بین‌النهرین ، بالا آسیانین و ایران فلاتیندا اوْلان اسکی تپه‌لرله اسکیلیک باخیمیندان رقابت ائدیر.
اورمیه بؤلگه‌سی
شهرستان ارومیه | |
|---|---|
 غربی آذربایجان اوستانی‌نین بؤلگه‌لری | |
 غربی آذربایجان اوستانی ایران نقشه‌سی اوستونده | |
| موختصاتلار: 37°33′N 45°00′E / 37.550°N 45.000°Eموختصات: 37°33′N 45°00′E / 37.550°N 45.000°E | |
| اؤلکه |  ایران |
| اوْستان | غربی آذربایجان |
| مرکز | اورمیه |
| بؤلوم‌لری | مرکزی، انزل، سیلوانا، صومای برادوست، نازلو |
| جمعیت (2016) | |
| • جمع | ۱٬۰۴۰٬۵۶۵ |
| ساعات قورشاغی | یوتی‌سی ۳:۳۰+ (ایران) |
| • یای (DST) | یوتی‌سی ۴:۳۰+ (ایران) |
اورمیه بؤلگه‌سی-نی جئونِت نِیمز سِروِرده آختارماق اولار. بو باغلانتیدا پیشرفته آختاریش قوتوسوندا، بو کودو "9205903" یازین و آختارین. | |
ایسلام گلندن سوْنرا اورمیه شهری مراغا دان سوْنرا ایکینجی شهر آذربایجاندا تانیمیش اولاراق ۱۵-جی قرن ده عثمانی تورکلری روم امپراتولوغون یئرین آلاراق اورمیه شهری بیر سرحدی شهر اولاراق آرتیق اونم و دییر تاپیب و بئله‌لیکله اونملی بورجلار و حصار صاحابی اوْلدو؛ اوچ گونبز ، جمعه مسجید هر ایکی‌سی اسلامی تمدّونون عظمت و بویوکلوغون سیمگه‌لری سایلاراق هله‌ده قالیرلار، بۇ شهریستان دفعه‌لرجه تاریخی حادیثه‌لر اساسیندا داغیلیب یئنی‌دن اؤز عظمتین یئنیلییب.
خالق
دَییشدیربو بؤلگه‌سی‌نین نوفوسو ۱۳۸۵-جی هیجری گونشلی ایلین آمارلار اساسیندا ۸۵۶٬۹۱۴ نفریمیش بۇنلار ۴۳۳٬۹۷۶ نفری کیشی و ۴۲۲۹۳۸ نفر خانیم‌ایدی خالقین ایش‌لری منطقه‌ده قدیم‌دن و ایندیلیکده کندلرده چوْخ اکینچیلیق و دام ساخلاماق دیر.
اورمیه بؤلگه‌سی‌نین اهالی‌سی‌نین چوخونلوغون تورکلر تشکیل ائدیرلر. تورکلردن سوْنرا، کوردلر، ائرمنیلر و آشوری‌لار دا آز سایی‌دا بو بؤلگه‌ده یاشاییرلار.
كوردلرين كوچمه‌سی
دَییشدیراورمو شهری ياخشی و دَيَرلی جغرافيايی و سياسی موقعيتی اوْلماغينا گؤره هر بير زامان باشقا قوميت‌لرين تهاجمی‌ايله اوز به اوزه اوْلوب، چوخلو خيسارتلر گؤروب. بونون اۆچون اورمو شهری كوردلر و ارمنی‌لره چوخلو اهميت تاپیب و اونلار هر زامان و اللرینده اوْلان هر ايمنكانات‌ايله بۇ شهره یوگوروب سوچسوز توركلری شهيد ائدیب شهری داغيلتمیشلار.
۱۸۶۹-نجو ایلده اورمیه‌نین جمعیت ترکیبی
دَییشدیرمسیحی مسیونئرلر و سیاسی هیأت‌لرین ۱۸۶۹-نجو میلادی ایلده اورمیه جمعیتی‌نین ترکیبیندن وئردیگی آمار[۱]:
اورمیه شهری‌نین جمعیتی:٣١٬۵٠٠، اورمیه اطرافی‌نین جمعیتی: ٩٣٬۵٠٠، بوتون اورمیه بؤلگه‌سی‌نین جمعیتی: ١٢۵٬٠٠٠
| تورک | آشوری | ائرمنی | کورد | یهودی | کل | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| اورمو جمعیتی | ۷۵۰+۲۸٬۲۰۰ | ۸۰۰ | - | +۷۵۰ | ۱٬۰۰۰ | ۳۱٬۵۰۰ |
| اورمو % | ۹۱٫۹% | ۲٫۵% | - | ۲٫۴% | ۳٫۲% | |
| اورمو اطرافی جمعیتی | ۱۵۰۰+۵۹٬۰۰۰ | ۱٬۵۰۰+۲۰٬۰۰۰ | ۱٬۰۰۰+۱٬۵۰۰ | ۷٬۵۰۰+۱٬۵۰۰ | - | ۹۳٬۵۰۰ |
| اورمو اطرافی % | ۶۴٫۷% | ۲۳% | ۲٫۷% | ۹٫۶% | - | |
| بوتون بؤلگه جمعیتی | ۸۹٬۴۵۰ | ۲۲٬۳۰۰ | ۲٬۵۰۰ | ۹٬۷۵۰ | ۱۲۵٬۰۰۰ | |
| بوتون بؤلگه % | ۷۱٫۶% | ۱۷٫۸% | ۲% | ۷٫۸% | ۰٫۸% |
تورک کندلری: ۲۱۵، ائرمنی کندلری: ۴، نسطوری کندلری: ۹۰، کورد کندلری: ۳۰
اورمیه کندلرین ایندیکی خالق ترکیبی دورومو
دَییشدیراورمیه بؤلگه‌سی‌نین ۵۹۹ پارچا کندی اولاراق مرکزی بؤلوموندن ۳۵ کند گونئی نازلو قصبه‌سی‌نده ۳۴ کند باش قلا قصبه‌سی‌نده ۳۳ کند روضه چای قصبه‌سی‌نده ۴۹ کند برکیشلوچای قصبه‌سی‌نده ۷۴ کند باراندوز قصبه‌سی‌نده و هابئله ۴۰ کند تورکمان قصبه سینده و ۲۳ کند دول قصبه سینده یئرلشیب.[۲]
۳۵ کند دن:
- ۳۵ کند آذربایجان تورکلری[۳]
- باش قالا قصبه‌سی:
۳۴ دن کند دن:
- ۳۲ کند آذربایجان تورکلری
- ۱ کند آذربایجان تورکلری و کورد قاریشق
- ۱ کند ده آذربایجان تورکلری و ائرمنی قاریشیق دی[۴]
- روضه چای قصبه‌سی:
۳۳ کند دن
- ۲۰ کند آذربایجان تورکلری
- ۶ کند کورد
- ۵ کند آذربایجان تورکلری و کورد قاریشیق
- ۱ کند آذربایجان تورکلری و آسوری قاریشیق
- ۱ کند آذربایجان تورکلری و کورد و آسوری قاریشیق دیر.[۵]
- بکیشلو چای قصبه‌سی:
۴۹ کند دن
- ۴۷ کند آذربایجان تورکلری
- ۱ کند آذربایجان تورکلری و آسوری
- ۱ کند آذربایجان تورکلری و آسوری و ائرمنی [۶]
- قوزئی باراندوزچای قصبه‌سی:
- ۱۳ کند
- ۱۳ کند آذربایجان تورکلری دیر.
- باراندوز قصبه سی:
- ۱۲ کند آذربایجان تورکلری
- ۱۱ کند کورد
- ۳ کند آذربایجان تورکلری و کورد قاریشیق
- ۱ کند آسوری و ائرمنی قاریشیق دیر.
- ۳۴ کند دن:
- ۲۲ کند آذربایجان تورکلری
- ۶ کند آذربایجان تورکلری و کورد قاریشیق
- ۵ کند کورد هابئله
- ۱ کند ده آسوری و ائرمنی دیر [۷]
- تورکمان قصبه‌سی:
۴۰ کند
- ۳۷ کند آذربایجان تورکلری
- ۱ کند آذربایجان تورکلری و آسوری قاریشیق
- ۲ کند آذربایجان تورکلری ، آسوری ، کورد قاریشیق دیر.[۸]
- دول قصبه‌سی:
۲۳ کند دن
- ۱۳ کند آذربایجان تورکلری
- ۱۰ کند کورد دور.[۹]
اؤلکه بولوشمه لری
دَییشدیراورمیه بؤلگه‌سی‌نین اؤلکه تقسیماتی ۱۳۸۵-جی آمالاری اساسیندا "بخش (بولوم)، شهر، دهستان ( قصبه) و روستا (کند)" بئله گلیب:
| اورمو بؤلگه‌سی‌نین بؤلوم‌لری |
|---|
بؤلوم‌لر
دَییشدیرشهرلر
دَییشدیرقصبه لر
دَییشدیرمرکزی بولومون قصبه لری
- باراندوز قصبه‌سی
- گونئی باراندوزچای قصبه‌سی
- قوزئی باراندوزچای قصبه‌سی
- باش قالا قصبه‌سی
- بکیشلو چای قصبه‌سی
- تورکمان قصبه‌سی
- دول قصبه‌سی
- روضه چای قصبه‌سی
- گونئی نازلی قصبه‌سی
انزل بولومون قصبه لری
سیلوانا بولومون قصبه لری
صومای برادوست بولومون قصبه لری
نازلو بولومون قصبه لری
اورمیه بؤلگه‌سیندن ۴۶۰ پارچا اهالیسی اولان کندی وار. هابئله بۇ بؤلگه‌نین اورتالاما اوجالیغی آزاد دنیز سولاریندان ۱۳۵۰ مئتر دیر.
قایناقلار
دَییشدیر- ^ ترکیب جمعیتی – ائتنیکی اورمیه در ۱۵۰ سال پیش + سند معتبر (فارسجا). یول پرس. یوخلانیلیب ۲۶ خرداد ۱۳۹۶.
- ^ دایره المعارف آبادی های بخش مرکزی شهرستان اورمیه ،از صفحه 48 تا 100،علی بابایی، انتشارات آینا ،1395
- ^ دایره المعارف آبادی های بخش مرکزی شهرستان اورمیه ،صفحه 50 الی 51،علی بابایی، انتشارات آینا ،1395
- ^ همن صفحه 56 الی 57
- ^ همن صفحه :63 الی 65
- ^ همن صفحه :71 الی 72
- ^ همن صفحه :80 الی 90
- ^ همن صفحه :95 الی 96
- ^ همان صفحه:102
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران [Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran] (Gitashenasi Province Atlas of Iran)