بدر دؤیوشو
بدر غزوه سی یوخسا بدر دؤیوشو. پیغمبر اؤزو باشچی اولان دؤیوشلر عربلر ایچره غزوه آدلانیر. عربجه :غزوة البدر یا بدر الکبری ایکینجی هیجری ایلده رمضان آینین ۱۷سینده مدینه موسلمانلاری و مکه موشرکلری‌نین آراسیندا اوز وئردی.
سببلری
موسلمانلار باخیمیندان دؤیوشون ان اهمیت‌لی سببی، قورئیش‌لیلرین.
اؤزلرینی هیجرته مجبور ائتمه‌لر و هیجرت‌دن سوْنرا گئری‌ده بوراخدیقلاری ماللارینی یاغمالامالاریی‌دی.
مکّه لی قورئیش‌لیلر باخیمیندان باخیلدیغیندا، موسلمانلارین، مکّه لی قورئیش‌لیلرین کاروانلارینی یاغمالامالاریی‌دی، چونکی مکّه ده‌کی هر عائله‌نین کاروانلاردا بیر پایی وار ایدی. بۇ دا مکّه لی قورئیش‌لیلر آراسیندا دؤیوش اۆچون سبب مئیدانا گتیرمه‌یه کیفایت ایدی.
ساواش
هیجرت‌دن سوْنرا موسلمانلار، گئری‌ده بوراخدیقلاری ماللارینین یاغما ائدیلمه‌سینه جواب اوْلارق قورئیش کاروانلارینا هۆجوملار تشکیل ائتدیلر. بۇ هۆجوملارین بیرینده موسلمانلار، ایچینده مین دوه و بئش یوز مین دیرهم دَیَرینده مال اوْلان بیر کاروانی هدف آلماق ایسته‌دیلر. ایسلام پیغمبری محمد بن عبداللّه، بۇ سفر اۆچون اوْردونو توْپلادی. بدره گئدرکن راوها قصبه‌سینده بیر قویو یانیندا ناماز قیلدی. توپلانان ۳۱۳ نفر پیغمبر امرینده بدر یاخینلارینا گله‌رک کاروانی گؤزلمه‌یه باشلادی. آنجاق کاروانین باشچی‌سی ابو سفیان، موسلمانلارین کاروانی گؤزلدیینی اؤیرندی و مکهیه خبر گؤندردی. آیریجا کاروانین یوْلونو دا دییشدیردی. موسلمانلارین کاروانا هۆجوم حازیرلادیغی خبرینی ائشیدن مکّه لیلر، ابو سفیانین تهلوکه‌نین آتلاتیلدیغینی خبر وئرن ایکینجی مکتوبونا باخمایاراق موسلمانلارین اۆزرینه گئتمه‌یه قرار وئردیلر. مکّه لیلر، مئیدانا گتیردیکلری ۹۵۰ نفرلیک قوشونلا بدره دۇغرو یوْلا چیخدیلار.
ایکی اوْردو قارشی-قارشییا گلینجه، عربلر دؤیوشلرینده عنعنه حالینا گلن "اردیلمه" (موباریزه) حادیثه‌سی اۆچون طرفلر ایچلرین‌دن اۆچ آدام سئچدیلر. بۇنا گؤره، ایسلام اوْردوسون‌دا حمزه، شیبة و ایمام علی (ع) ایله؛ عتبة، عبیدة بن الحریث و عتبة ایله قارشی-قارشییا گلدی. هر اۆچ قارشیلاشمانی موسلمانلار قازاندی.
ار دیلمه حادیثه‌سیندن سوْنرا دؤیوش باشلادی. پیغمبرین دؤیوشو ایداره ائتمه‌سی اۆچون بدر 'ا حاکم بیر تپه‌ده کؤلگه‌لیک قۇرولدو، بۇرادا مسجی‌دی-i آری‌سی اینشا ائدیلمیشدیر. توققوشمالارین ایرلیلین مرحله‌لرینده مکّه لی قورئیش‌لیلر داغیلما علامتلری گؤستردی؛ کومان‌دیرلری ابو جهل، عبدالله ابن مسعود طرفیندن اؤلدورولونجه ده یاخشیجا داغیل‌دیلار.
ایتکیلر
دؤیوش موسلمانلارین غلبه‌سی ایله نتیجه لندی. مکّه موشریکلری ابو جهیل داخیل ۷۰ اؤلو ۷۰ اسیر بوراخیب قاچ‌دیلار. موسلمانلار ۱۴ ایتکی وئردیلر.
قوران‌دا بدر دؤیوشو
قورآن 'دا بدر دؤیوشوی‌له علاقه دار اوْلان آی‌لر بئله‌دیر:
"ظلمه مه’روز قالدیقلارینا گؤره ووروشانلارا (کافیرلره قارشی الله یوْلون‌دا دؤیوشمه‌یه) ایزین وئریلمیش‌دیر. الله اوْنلارا کؤمک ائتمه‌یه، البته، قادیردیر!." [۱]
"(یا رسولوم!) حقیقتاً، سیز بدرده (دۆشمنه نیسبتاً آز و) ضعیف اوْلدوغونوز حال‌دا، الله سیزه یاردیم ائتدی. (اللها) شوکور ائدن اوْلماق اۆچون الله‌دان قورخون!." [۲]
" ای ایمان گتیرنلر! احتیاطی الدن وئرمه‌ییب سیلاحینیزی گؤتورون و (دۆشمنه قارشی جیهادا) یا دسته-دسته، یا دا هامینیز بیر یئرده چیخین!" [۳]
"اگر سیز (اُحد ساواش‌سینده) یارا آلدینیزسا، اوْ بیری (کافیر) دسته ده (بدر ساواش‌سینده) اوْ جور یارا آلدی. بیز بۇ گۆنلری (بۇ حادیثه‌لری) اینسانلار آراسیندا نؤوبه ایله دییش‌دیریریک کی، الله ایمان گتیرن شخصلری (باشقالاریندان) آییرد ائتسین و ایچرینیزدن شهیدلر (شاهیدلر) سئچ‌سین. الله ظولمکارلاری سئومز! " [۴]
" گؤزلری باخا-باخا اؤلومه سوروکلنیرلرمیش کیمی، حاق (بدر ووروشونون واجیب اوْلماسی) بللی اوْلدوق‌دان سوْنرا بئله، اوْنلار یئنه ده بۇ باره‌ده سنین‌له مۆباحیثه ائدیردیلر." [۵]
" اوْ زامان الله سیزه ایکی دسته‌دن بیری‌نین (شام‌دان قایی‌دان کاروانین و یا مکّه دن چیخیب اوْنلارین کمکینه گلن قورئیش عسگرلری‌نین) سیزین اوْلماسینی و’د ائدیردی. سیز سیلاح‌سیز (قوت‌سیز) کاروانین سیزین اوْلماسینی آرزو ائدیردینیز. الله ایسه اؤز سؤزلری (بۇ باره‌ده نازیل ائتدیی آیه) ایله حاقی (ایسلامی) برقرار ائتمک و کافیرلرین کؤکونو کسمک ایستییردی." [۶]
" (الله بۇنونلا) گوناهکارلارین خوشونا گلمه‌سه ده، حاقی (ایسلامی) برقرار ائتمک و باتی‌لی (کوفرو) یوْخ ائتمک ایستییردی." [۷]
" اوْ زامان سیز (دعا ائده‌رک) رببینیزدن کؤمک دیلییردینیز. (الله: ) "من سیزین ایمدادینیزا بیر-بیری‌نین آردینجا گلن مین ملک‌له چاتارام!" - دئیه دعانیزی قبول بویورموش‌دو. " [۸]
" الله بۇ کمکی سیزه یالنیز سیزین اۆچون بیر موش‌ده و اۆرکلرینیز ساکیت اوْلسون دئیه ائتمیش دی. غلبه یالنیز الله‌دان‌دیر. الله یئنی‌لمز قوت صاحیبی، حیکمت صاحیبی‌دیر! " [۹]
"چاپ و شدت قالخانا قدر و دین تماماً یالنیز اللها حصر ائدیلندک اوْنلارلا ووروشون. اگر (کوفردن) ال چک‌سه‌لر شوبهه‌سیز کی، الله اوْنلارین نه ائتدیکلرینی گؤرن‌دیر." [۱۰]
بیرده باخ
ایستینادلار
- ^ حج سوره‌سی ۳۹-جو آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2021-02-25. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ عالی-عمران سوره‌سی ۱۲۳-جو آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2021-02-25. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ نیسا سوره‌سی ۷۱-جی آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-09-18. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ عالی-عمران سوره‌سی ۱۴۰-جی آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-03-12. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ انفال سوره‌سی ۶-جی آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-10-18. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ انفال سوره‌سی ۷-جی آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2021-02-25. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ انفال سوره‌سی ۸-جی آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-10-18. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ انفال سوره‌سی ۹-جو آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-10-18. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ انفال سوره‌سی ۱۰-جو آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-10-18. یوْخلانیلیب2017-03-28.
- ^ انفال سوره‌سی ۳۹-جو آیه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-10-18. یوْخلانیلیب2017-03-28.