کايرا خان
کايرا خان - تۆرک میفوْلوْژیسینده يارادیجی و باش تانری. کايیر خان (کايیر هان) دا دئيیلیر. تانریلارین ان بؤيويو و ان قاباقدا گلنیدیر. هر شئيین يارادیجیسیدیر. مۆطلق اۆستونلويو واردیر. گؤيون 17. قاتیندا اوْتورار. دیگر تانریلاری دا اوْ ياراتمیشدیر. بۇ معنادا دیگر تانریلارین اؤزويله مۆقايیسهده، امرلرینی يئرینه يئتیرن و يا وئردیگی وظیفهلری تکرارلايان بیر ملک موْقعینده اوْلدوغو ياناشماسی فیکری سهو اوْلماياجاق. آنجاق ایسلامدان اولکی تۆرک مدنیتینده ملک و يا بنزری بیر آنلايیش ایشتیراک ائتمز. بۇ نتیجهيه يالنیز مۆقايیسه ائدیلهرک چاتیلا بیلر. کایناتین طالعيینی تعیین ائدر. ياخشیلیق ایستیقامتی آغیرلیق تشکیل ائدر. يئر اۆزونو ياراتدیقدان سوْنرا دوْققوز بۇداقلی بیر آغاج (شام و يا قايین) تیکمیشدیر. بۇ آغاج يئرله گؤيو بیر-بیرینه باغلايان حیات آغاجی "اۇلو قايین" دێر. اینسانلارین آتاسی اوْلان دوْققوز آدام بۇ آغاجین بۇداقلاریندان تؤرهمیش و دوْققوز بوْی (دوْققوز ایرق) بۇ کسلرین سوْيوندان اوْرتايا چێخمیشدیر. اۆلگن، مئرگئن و قێزاغان آدلی اۆچ اوْغلو واردیر. اۆلگن، ياخشیلیق و باغیشلايیجیلیغینی یعنی مرحمتینی؛ قێزاغان، اینتیقامینی و جزاسینی یعنی حیرصینی؛ مئرگئن ایسه مۆدریکلیک و حیکمتینی یعنی سۇوئرئنلیگینی تمثیل ائدیرلر. گؤرکملی بیر وارلیغا مالیکدیر. کوْنکرئت نوْع چوْخ تصویرائدیلمهمیش آنجاق مجرد ایستیقامتی اۆزرینده داها چوْخ دايانیلمیشدیر. آنا و آتا اوْلاراق معين قايناقلار مؤوجوددور. اینسان فوْرمالی اوْلاراق چوْخ چوْخ تصویر ائدیلمز. کێشی يئر اۆزونده يازی سمادا کئچیریر. ديَیشیک رنگلرده ایلدیریم چاقدیریر. اوْنون يێلدیریمینا چارپیلان آدام شامان اوْلار. بعضی غربلی قايناقلاردا کۇارا (کۇغارا) اوْلاراق کئچر. بۇ تقدیرده اۇرارتولارداکی کۇئرا ایله علاقهلی گؤرونمکدهدیر. بۇلقارلاردان دا بۇ آدلا راست گلینیر. کۇغارا (کوْغارا)نێن کايرا خان ایله فرقلی تانریلار اوْلدوغونو قارشیيا قوْيان گؤروشلرده واردیر. قارا خان ایله قاریشدیریلمامالیدیر. کايرا خان ایله قارا خان عئینی آدام اوْلاراق نیت ائدیلسهده بۇ وضعیت مشهور بیر يانلیشلیقدیر. چۆنکی قارا سؤزو ایچریسینده داها چوْخ منفی معنالار ساخلايار. قارا خان فرقلی بیر میفوْلوْژی شخصیتدیر (اوْغوز خانین آتاسیدیر).
ائتیموْلوْژی
دَییشدیر(کای) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. لطف، احسان دئمکدیر. کايیرما ،کايراماک ایسه قوْروماق حمایه ائتمک، لۆطف ائتمک دئمکدیر. مغول خئيیره سؤزو محبت معناسینی وئرر.
قایناقلار
دَییشدیر- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجهسی ویکیپدیاسینین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Kayra xan»، مقالهسیندن گؤتورولوبدور. (۲۱ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Archived 2022-03-21 at the Wayback Machine.
- Türk Mitolojisi Sözlüğü, Pınar Karaca Archived 2012-11-30 at the Wayback Machine. (Kayrakan)