رومانتیزم

رومانتیزم ،(fr. romantisme) 1800 و 1850 ایللر آراسیندا اوروپا"دا ادبیاتی،موزیکی،فلسفه نی و اینجه صنعتی ائتکیلی یَن انتئلئکتوال (آیدین) بیر آخیمدیر.دویقو و بیرئیسه لیک تئملریله مشخص اولان رومانتیزم آخیمینا  قاتیلانلار،اورتا چاغ دوورهه سینین گوزللیکلرینه تاپینارمیش. بیر اؤلچوده صنایع اینقیلابی ،آیدینلانما چاغین آریستوکراتیک سوسیال و سیاسی دوزه نینه، دوغانین علمی راسیونالیزیونونا و کلاسیسمه تپکی اولاراق دوغان بیر آخیمدیر.اورتا چیخیشیندا ایسه 1789 بؤیوک فرانسه اینقیلابی سونراسینداکی توپلومسال ،سیاسی و دوشونسل یاپینین ائتکیلری واردیر..

John William Waterhouse, Lady of Shalott 1888

رومانتیزم

اینگلیس

اینگیلیز رومانتیکلری يالنیزجا اويقارلیغین ياپماجیلیغینا(تصنعی اولماغینا)، تاریخین آجیماسیزلیغینا گؤره دئییل، عئینی زاماندا فرانسه اینقیلابچیلارین يانیندا يئر آلمیشلار. ایلک اینگیلیز رومانتیزمی، دوغويا، قادینلیک، جوجوکلوک دونياسینا جهتبیریدی.

آلمان

فریدریش شیلر ،(آلمان رومانتیزم آخیمینین ائتکیسینده اولان اینجه صنعتچیدیر.)

آلمان رومانتیزمینین قایناقلاری 18. یوز ایله قدر اوزانیر. کلپ استوک و لئسینگ یئنیلنمه نین اؤنجولریندندیرلر."Sturm und Drang" حرکاتینین کؤکه نینده ده اونلارین ائتکیله ری حیس ائدیلیر.هئردئری"ن یانیسیرا قوته و شیلری ده بو حرکاتین ایچینده دیرلر. رومانتیزم، هولدئرلین و ژان پو کیمی سونراکی نسلین تمثیلجیلرینده داها بلیرگیندیر.سون رومانتیکلر آراسیندا آیشندورف ،لودویگ اوهلنگ ،موریکه ایله رومانتیزمدن ائتکیلنمک له قالماییب بو حرکتین توم اؤزلملرینی پایلاشمایان هاینه ساییلا بیلیر.

فرانسه

گئچمیشتن دئورالینان هر شئيین سؤز قونوسو ائدیلمه سینه دايانان وآنلاشیلماسی گوج بیر مودئرنلیک وئریلهرینه گؤره شکیلله نن بو يئنی دويارلیلیغین(حسیاتی) اورتايا چیکیش فورمالاری فرانسیز دئوریمی نین همن اؤنجه سیندن باشلاياراق فرانسادا هر دؤنمده وارلیغینی سوردوردو. فرانسادا رومانتیزم روسسئاو و Mme de Stael"ی اوخويان و شاتوبئرییانی"ی اوستالاری سايان نسلی تمثیل ائدر. رومانتیزم لامارتین، اینجه صنعتده اؤزگورلوغو ساوونان هوگو، ویگني، موسه اؤزونو قبول ائتدیردی و نئروال، قاوتئر، پ. بورئل کیمی صنعتناتچیلری ائتکیله دی. استاندال، دوما کیمی گئچمیشه دوغرو گئتمک ورینه  ایچینده ياشادیغی توپلومو توصیف ائتمه یی اوستونله دی.

ایتالیا و ایسپانیا

ایتاليا و ایسپانيادان چیخان رومانتیکلر گؤزلندیغی قدر گئنیش بیر چئوره یه يايیلانمادیلار. تاریخسل قوشوللارین ائتکیسیيله، ادبی حرکت بو ایکی اؤلکه ده سیخی سیخیيا سیياسته باغلی قالدی. ایتاليادا لیبئراللار و يوردسئورلر اؤنجه لیکله، رومانتیکلردی. گ. برئشت و س. پئللیکو  ایله مانزونی (نیشانلیلار) اؤنملی تمثیلجیلر آراسیندادیر. بويوک بیر شاعر اولان لئوپاردی دؤنمه دامقاسینی وورورکن کاردوکی ده ریسورگیمئنتو"نون باغیملی ادبیياتینا قارشی چیخار.

عثمانلی دوولتی

تنظیمات فرمانینین اعلانیندان سونرا باشلایان و باتی ادبیاتی اؤرنک توتولاراق مئيدانا گتیریلن تنظیمات ادبیياتی‌نین (1859-1896) ایلک ایللرینده رومانتیزم آخیمی‌نین باشلیجا کیشیلری‌نین باشلیجا ياپیتلاری وئریلدی. هوگو، شاتوبریان، دوماس؛ تیياترو آلانیندا اؤزللیکله قوته شیلر آنیلابیلیر. تنظیمات ادبیياتی‌نین لاب چوخ يازار و شاعری (احمد میتهات، نامیک کمال، شمس الدین سامی، عبدول حق حمید، رجائی زاده محمود اکرم) رومانتیزم آخیمی‌نین ائتکیسینده دیرلر. نامیک کمالین اینتیباه رومانی کامئليالی قادینین؛ Vatan yahut Silistre اويونو دا رومئو و ژولییتین ائتکیسینده دیر. ادبیات-ای جدیده دؤنمینده حالیت ضیا اوشاقلیگیل"نین  Mai ve Siyah آدلی رومانینداکی احمد جمیل کاراکتئری رومانتیک يازارلاری اوخوماق ایچین اؤزلم دويار.ایکی .مشروطیت دؤنمیندن سونرا میلّی ادبیيات دؤنمینده يوسوف ضیا اورتاچین "بینناز" آدلی اويونوندا هوگونون ائتکیسی واردیر.فرانسه ادبیياتی‌نین ائتکیسی تورکیه ادبیاتیندا حیس ائدیلمیشدیر.

رومانتیک ادبیات

رومانتیزم بیر ادبیيات آخیمی اولمانین اؤتسینده، 18. يوز ایل سونو ایله 19. يوز ایل باشلاریندا اوروپادا يئر ائتمیش بللی بیر دويارلیلیغی معین ائدیر. فرانسادا دوغان بو حرکت گونئي اوروپا اؤلکه لرینه (ایتاليا و ایسپانيا) بیراز داها گئج گیرمیشتیر. کلاسیک ادبیيات آخیمینا تپکی اولاراق 18. يوز ایلین سونلاریندا دوغان و ویکتور هوگويلا بیرلیکته بويوک ایفتیخار قازانان رومانتیزم، اینسانین ياراتما اؤزگورلوغو اؤنونده کی هر شئيه قارشی دورور. "ان ایيی قورال، قورالسیزلیکتیر" دیيه ن رومانتیکلر، اینسانین دويقولارینی، دوش گوجونو حیاتا گئچیرمه سینی و اینسانی دوزلتمه نین توپلومو دوزلتمکله اولابیله_جه_یینی ساوونورلار.  رومانتیزم ادبیياتتان گلن بعضی موتیفلرین اوستونده دورور: گئچمیشین روح جاغریسینی يا دا قینانماسینی، جوجوکلار و قادینلارلا ایلگیلی حساسیته وئریلن اؤنم، اینجه صنعتجینین و آنلاتیجی‌نین يالنیزلیغی، و دوغا سايقیسی کیمی موتیفلر رومانتیک ادبیياتیندا سیخجا قوللانیلیر. آيریجا، ائدقار آلئن پو و ناتانیل هاوثورن کیمی بعضی رومانتیک يازارلارین يازیلاری دوغا اوستو و اینسان پسیکولوژیسی ایله ایلگیلی تاسیساتلار اوستونه قورولموش.

فلسفه و رومانتیزم

18. يوز ایلده آلمان دوشونورلر فلسفه يی بیر دوغا فلسفه سی و اینجه صنعت فلسفه سی اولاراق تانیملار. رومانتیزم، عقیلجی ائلئشتیریدن چوخ، جانلی خطده بیلینج-دیشی ياراتما آدی وئریلن اؤنجه لیکله دیقت چکن فلسفی بیر اويارلیلیغی(conformity-انطباق) دیله گتیریر. اؤنملی يا دا اؤنمسیز بیرچوخ دوشونور رومانتیک اولاراق قبول ائدیله بیلیر؛ آما فلسفهده رومانتیک اولگويو ان يئتکین بیچیمده نووالیس و شئلینگ دیله گتیرمیشدیر؛ شاعیر يانی داها آغیر باسان نووالیس، اثرلرینی تاماملییانمادان گنج ياشدا اؤلموشدور؛ شئلینگ ایسه  مئتافیزیکچی و سیستماتیکتیر.

رومانتیک موزیک

آیریجا باخ: آلمان رومانتیزم

موزیکین اؤنجه لیکله اینسانین دويوم(احساس) و دويقولارینا سسلنمه سی اؤلچوسونده، عقلین اؤنجهلیغینی دارتیشما قونوسو ياپان رومانتیزمله موزیک آراسیندا دوغال بیر ياخینیلیک اورتايا چیخار. رومانتیزمله بیرلیکته ایچ دونيايی يانسیتان ياپیتلار، يوغون بیر دويقوسال ایچه-ریک(محتوی مفهوم و حجم) قازاندی (لیئد)؛ بويوک چاپلی ياپیتلار، يئنی بیر گئریلیم و دوخوناقلیلیغا یئتیشدی (پروگراملی موزیک). اورکستر زنگینلشدی، چئشیتله ندی و چالقیلارین تینیسی و رنگی اوزرینده تیتیزلیکله دورولدو. بو حرکت ،قايناغینی آلمانياداکی "Sturm und Drang" و بؤیوک فرانسه اینقیلابی ایدئولوژیسینده بولدو.

اؤزللیکله آلمان و اوتریش ده منیمسنن رومانتیزمین باشلیجا اؤرنکلری بئتهووئن"ین بؤیوک پارتیسیونلاریدیر(نوت دفتری).

• 
  Goya, Okuma 1820-1821. Museo del Prado, Madrid
• 
  Joseph Vernet, 1759, Gemi Kazasi , Groeninge Museum, Brugge
• 
  İvan Ayvazovski, 1850, Dokuzuncu Dalga, Rus Devlet Müzesi, Sankt-Peterburg
• 
  Joseph Wright, 1774, Geceleyin Mağara, Smith College Museum of Art, Northampton, Massachusetts
• 
  Henry Fuseli, 1781, Kâbus Detroit Institute of Arts
• 
  Caspar David Friedrich, 1818, Nebelmeer uzerinde bir yuruyuscu, Kunsthalle, Hamburg
• 
  Philip James de Loutherbourg, Coalbrookdale by Night, 1801, Science Museum, Londra
• 
  Joseph Anton Koch, Subiaco'da caglayanlar 1812–1813, National Museum of Art, Architecture and Design, Oslo
• 
  James Ward, 1814–1815, Gordale Scar
• 
  John Constable, 1821, Saman arabasi
• 
  J. C. Dahl, 1826, Vezuv Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt am Main
• 
  Isaac Levitan, Pasifik, 1898, Rus Devlet Müzesi, Sankt-Peterburg
• 
  J. M. W. Turner, Parlamento Avam Kamarasi ve Lordlar Kamerasi yangini (1835), Philadelphia Museum of Art
• 
  Hans Gude, Kisda ogleden sonra 1847, National Gallery of Norway, Oslo
• 
  John Martin, 1852, Sodom ve Gomora yikimi, Laing Art Gallery
• 
  Frederic Edwin Church, 1860, Twilight in the Wilderness, Cleveland Museum of Art
• 
  Albert Bierstadt, 1863, Kayalık Dağlar, Lander Zirvesi
• 
  Ivan Shishkin, 1891, Kontes Mordvinova'in ormani, The Tretyakov Gallery, Moskova
• 
  Jean-Baptiste-Camille Corot, yak. 1867, Ville d’Avray National Gallery of Art, Washington, DC.
• 
  John William Waterhouse, 1888, Shalott Leydisi, Ön-Raffaeloculuk akımı