سئپی خاقان
سئپی خاقان — توْنق‌جبه خاقانین عمی‌سی٬ غرب گؤی‌تۆرک خاقانی.
| سئپی خاقان | |
|---|---|
| غربی گؤی‌تۆرک خاقانی | |
| ایللر | ۶۳۰-؟ میلادی |
| کامیل آد | باهادیر |
| سونراکی شاه | سئ‌جبه خاقان |
| اؤنجه‌کی شاه | تونق‌جبه خاقان |
| سولاله | آشینا |
خاقان اوْلماسی
دَییشدیر۶۳۰ ایلینده توْنق‌جبه خاقانی اؤلدوره‌رک سئپی خاقان عۆنوانی ایله تاختا کئچدی. آنجاق نوشئپی بوْیلاری سئپی‌نی خاقان اوْلاراق تانیماییب توْنق‌جبه خاقانین کیچیک قارداشی‌نین اوْغلو نیشۇنو خاقان تانیتدیردیلار. نیشۇ خاقانلیغی قبول ائتمه‌یه‌رک٬ شئکونون اوْغلو تیلی تکینی خاقان اوْلمایا چاغیردی. تیلی تکین٬ سئ‌جبه خاقان عۆنوانی ایله حؤکومته باشلادی. بئله‌جه اؤلکه‌ده ایکی نفر عئینی زاماندا خاقانلیق ایدّیعاسیندایدیلار.[۱]
شرق گؤی‌تۆرک خاقانلیغی ییخیلماسی‌نین غرب گؤی‌تۆرکلره اوْلان اثری
دَییشدیر۶۳۰ ایلینده شرق گؤی‌تۆرک خاقانلیغی‌نین ییخیلماسیندان سوْنرا٬ چین ایمپیراتورلوغو غرب گؤی‌تۆرکلری تۇتماسی اۆچون ده بیر سبب گؤرمه‌ییردی. چین حؤکومتی گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده‌کی ائل‌لری عۆصیانا تشویق ائده‌رک بۇ دؤولتین ایچریدن ییخیلماسینی ان یاخشی حرکت بیلیردی. ۶۳۰ ایلیندن اعتیباراً٬ غرب گؤی‌تۆرک دؤولتی‌نین ییخیلاجاغینا کیمی٬ ائل‌لر آراسینداکی ساواشلار آردیجیل داوام ائتدی؛ بۇ ساواشلار داوام ائدرکن٬ چین حؤکومتی گؤی‌تۆرکلره تابع اؤلکه‌لری ایشغال ائتمکده ایدی. بۇ شکیلده ۶۵۷-ده گؤی‌تۆرک توْرپاقلاری چینین الینه دۆشموشدو.[۱]
ائللرین عۆصیانی سببی ایله٬ سئپی خاقان حؤکم سۆرمه‌یه باشلادیقدان قیسا بیر مۆدّت سوْنرا قاچماغا مجبور قالدی. نیشۇ٬ آلتای یاخینلیق‌لاریندا سئپی‌نی یاخالایاراق اؤلدوردو.[۱]