سوئیس
سوئیس (آلمانجا: Schweiz، فرانسه‌جه: Suisse، ایتالیاجا: Svizzera، لاتینجا: Confoederatio Helvetica) یادا رسمی آدیلا سوئیس کونفدراسیونو، ۲۶ کانتون‌دان اولوشان بیر فدرال چمهوریت‌دیر. سوئیس‌ین باشکندی برن و ان بؤیوک ایله اؤنم‌لی شهرلری ژینیو ایله زوریخدیر.
بو اؤلکه باتی اوروپادا اولاراق، قوزئی‌دن آلمانلا، گونئی‌دن ایتالیا ایله، باتی‌دان فرانسه، دوغودان ایسه اوتریش و لیختین‌ایشتاینلا قونشودور.
اوْرتا آوروپادا آلپ داغلاریندا و دنیزه ساحلی اوْلمایان بیر اؤلکه‌دیر. تاریخی اوْلاراق بیر کونفدراسیا اوْلان اؤلکه ۱۸۴۸-جی ایلدن بری بیر فدراسیادیر. بانک‌چی‌لیق و مالییه قیسمتلاریندا چوْخ گۆج‌لو بیر ایقتصادیاتا صاحیب اوْلان سوئیس اۇزون مدت‌دیر سیاسی و ساواش طرف‌سیزلیک عنعنه‌سینه مالیک‌دیر. بۇ سببلره گؤره بیر چوْخ بینلخالق تشکیلاتلارین تدبیرلری بۇ اؤلکه‌ده کئچیرلیر.
اؤلکه‌نین رسمی آدی لاتینجا اوْلان Confoederatio Helvetica, Helvetler کونفدراسیاسی معناسینی وئرمک‌ده‌دیر. دؤرد رسمی دیل‌دن هر هانسی بیرینه اؤنجه‌لیک وئرمه‌مک مقصدی ایله لاتینجا ایستیفاده ائدیلیر.
سوئیس | |
|---|---|
.svg) بایراق
.svg) میلی نیشان
| |
| شوعار: (traditional) "Unus pro omnibus, omnes pro uno" (لاتین) "One for all, all for one" | |
| میلی مارش: "Swiss Psalm" | |
 Switzerland یئری نقشه اوستونده (green) in اوروپا (green & dark grey) | |
| پایتخت | None (de jure) برن (de facto)[note ۱][۱][۲] |
| بؤیوک شهری | زوریخ |
| رسمی دیللر | آلمان دیلی (۶۳٫۵٪) فرانسه دیلی (۲۲٫۵٪) ایتالیا دیلی (۸٫۱٪) رومانش دیلی (۰٫۵٪) |
| دمونیم(لر) | اینگیلیسجه: Swiss, آلمانجا: Schweizer(in), فرانسه‌جه: Suisse(sse), ایتالیاجا: svizzero/svizzera, or elvetico/elvetica, شابلون:Lang-rm |
| دؤولت | Federal multi-party directorial republic with thorough elements of direct democracy |
| Walter Thurnherr | |
| قانون اوقانی | Federal Assembly |
| Council of States | |
| National Council | |
| History | |
| ت 1300[note ۲] (traditionally ۱ اوت ۱۲۹۱) | |
| ۲۴ اوکتوبر ۱۶۴۸ | |
| ۷ اوت ۱۸۱۵ | |
| 12 September 1848[۳] | |
| اراضی | |
• جمعی | ۴۱٬۲۸۵ km2 (۱۵٬۹۴۰ sq mi) (135th) |
• سو (%) | ۴٫۲ |
| جمعیت | |
• سپتامبر ۲۰۱۶ تخمینی | 8,364,100[۴] (99th) |
• ۲۰۱۳ census | 8,139,600[۵] |
• سیخیلیق | ۱۹۸ /km2 (۵۱۲٫۸ /sq mi) (65th) |
| جی‌دی‌پی (PPP) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $493.126 billion[۶] (39th) |
• آدام‌باشی | $59,150[۶] (9th) |
| جی‌دی‌پی (نامینل) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $651.770 billion[۶] (19th) |
• آدام‌باشی | $78,179[۶] (2nd) |
| جینی (۲۰۱۴) |  ۲۸٫۵[۷]Error: Invalid Gini value · 18th |
| اچ‌دی‌آی (۲۰۱۴) |  ۰٫۹۳۰[۸]Error: Invalid HDI value · 3rd |
| پول واحیدی | Swiss franc (CHF) |
| چاغ بؤلگه‌سی | UTC+۱ (CET) |
• یای (دی‌اس‌تی) | UTC+۲ (CEST) |
| تاریخ فورمتی | dd.mm.yyyy (AD) |
| سوروجولوک طرفی | right |
| تیلفون کودو | +۴۱ |
| ایزو ۳۱۶۶ کودو | CH |
| اینترنت ال‌تی‌دی | .ch |
وب‌سایت https://www.admin.ch | |
کؤکندَییشدیر
آددَییشدیر
تاریخدَییشدیر
ایلک چاغدَییشدیر
اسکی سوئیس کونفدراسیونودَییشدیر
ناپلئون چاغیدَییشدیر
فدرال دؤولتدَییشدیر
چاغداشدَییشدیر
جغرافیادَییشدیر
۴۱٫۲۸۵ مربّع کیلومتر لیک ساحیل سیز سوئیس نیسبتاً کیچیک بیر اؤلکه‌دیر. ۷٬۴ میلیونلوق اهالییه صاحیب اوْلان اؤلکه‌ده اهالی سیخ‌لیغی مربّع کیلومتر ه ۱۸۲ نفردیر. سوئیس‌ده اۆچ اساس ویلایت واردیر: سوئیس آلپلاری، سوئیس پلاتوسو، و ژورا داغلاری. آلپلار، اؤلکه‌نی اوْرتا و جنوبون‌دان قت ائدن یۆکسک سیرا داغلاری‌دیر. سوئیس آلپلارینین یۆکسک دوروکلاری آراسیندا (ان یۆکسک زیروه‌سی ۴٫۶۳۴ مترلیک دوفوور زیروه‌سی‌دیر) بعضیلرینده بوزلاق اوْلان سای‌سیز وادی یئر آلیر. بورادان منبع یینی گؤتورن رئین، اینن، آاره و تیجینو کیمی آوروپانین باش‌لیجا چایلاری جنوره گؤلو، زوریخ گؤلو، نوکهاتل گؤل و و کونستانز گؤلو کیمی گؤللره تؤکولور. اؤلکه‌نین داها سیخ اهالییه صاحیب اوْلان قوزئی حیصّه سی داها دوزن‌لیک ده اوْلسا قوزئی-باتی‌ده اوْلان داها کیچیک ژورا داغلاری کیمی داغلیق دا اوْلا بیلر. سوئیس‌نین ایقلیمی عومومیت‌له مۆلاییم اوْلسا دا یۆکسک داغلارداکی چتین‌لیک‌لی شرطلردن سوئیس‌نین گونئی اۇجون‌داکی ایستی آرالیق دنیزی ایقلیمینه قدر بؤلگه‌دن بؤلگه‌یه دییشیک‌لیک گؤستریر. یۆکسک داغلارلا آیریلان بیر چوْخ وادی‌نین وارلیغی سببی‌له سوئیس‌نین اکوسیستملری چوْخ حسّاس‌دیر و آز قالا هر وادی‌ده اؤزونه خاص اکولوژیلار میدانا گلمیشدیر. داغلیق بؤلگه‌لرده ده دیگر یۆکسک‌لیکلرده تاپیلمایان زنگین بیر بیتکی اؤرتویو واردیر.
هاوا دورومودَییشدیر
دوغال قایناق‌لاردَییشدیر
سیاستدَییشدیر
ایکی پالاتالی سوئیس مجلیسی فدرال مجلیس، فدرال شورادان آیری اوْلاراق تمل اقتدار مرکزین‌دن عبارت‌دیر. فدرال مجلیسی میدانا گتیرن ایالتلر شوراسی و میلّی شورا قانون چیخارماق دا داخیل اوْلماق اۆزره هر باخیم‌دان برابر گۆجه مالیک‌دیر. ۱۹۹۹-جو ایل آنا یاساسینا گؤره، فدراسییایا اؤزل اوْلاراق نماینده ائدیلممیش بۆتون گۆجلر کانتونلارین الینده‌دیر. ایالتلر شوراسینین ۴۶ عضوو (هر کانتون‌دان ایکی و یاریم کانتون‌دان بیر اوْلماق اۆزره) بیر باشا هر کانتون‌دا سئچیلیر. میلّی شورانین ۲۰۰ عضوو ایسه نیسبی تمثیل اساسلارینا سؤی‌کنه‌رک سئچیلر. هر ایکی مجلیسه سئچیلنلرین وظیفه مۆدّتی ۴ ایلدیر. رفرندوملار یولویلا هر وطنداش فدرال حؤکومت طرفیندن قبول ائدیلمیش قانونلارین اعتبارلی‌لیغینی سورغولایا بیلر و فدرال آنا یاسایا دوزلتمه ائدیلمه‌سینی ایسته‌یه بیلر. بۇ حاقلار سوئیس‌نی دۇغرودان دموکراتییا اۇیقولاما اوْلونان بیر اؤلکه اوْلماسینی گؤستریر.
حزب‌لردَییشدیر
اداری بؤلونوشدَییشدیر
خارجی ایلگی‌لرله اولوسلارآراسی قوروم‌لاردَییشدیر
اوردودَییشدیر
حقوقدَییشدیر
ایقتیصاددَییشدیر
اۇلاشیم نقلیاتدَییشدیر
سوئیس‌ده ۶۴٫۸۵۵ کیلومتر قۇرو یوْلو وار. بۇنون ۱٫۰۵۷ کیلومتر ی میلّت لر آراسی قۇرو یوْلو شبکه‌سینه باغلیدیر. دمیر یوْللارینین عۆمومی اۇزون‌لوغو ۴٫۹۹۱ کیلومتر-دیر.
ساغلام‌لیقدَییشدیر
سوئیس‌ده یاشایان هر کسین اؤزل سیغورتا شیرکتلریندن و صحیّه سیغورتاسی وئرن تشکیلاتلاردان بیر اۇنیورسال صحیّه سیغورتاسی ائتدیرمه‌سی ضروری‌دیر. سیستمین خرجی یۆکسک نیسبتلرده اوْلماسینا باخمایاراق، سیستم صحیّه چیخیشلاری باخیمیندان دیگر آوروپا اؤلکه‌لری ایله مؤ قایسه‌ده سوئیس ان ایگیلریندن‌دیر. ۲۰۰۶-جی ایلین آراشدیرمالارینا گؤره سوئیس حیات گؤزلمه‌سی قادینلار اۆچون ۸۴ ایل و کیشی لر اۆچون ایسه ۷۹ ایلدیر. دۆنیا اۆزرین‌ده‌کی ان یۆکسک حیات کیفیتی سوئیس‌ده تاپیلار. آنجاق، اۆدم (عۆمومی داخیلی محصول) خرجلری‌نین% ۱۱٫۵' (۲۰۰۳) صحیّه خرجلمه‌لرینه گدر. ۱۹۹۰-جی ایلدن بری داواملی بیر آرتیم تأمین خیدمتلرین یۆکسک قیمتلره چاتدیغی گؤرولمک‌ده‌دیر. یاشلانان اهالی و یئنی صحیّه تکنولوژیلاری ایله صحیّه خرجلری احتیماللا آرتماغا داوام ائده‌جک.
توپلوم‌بیلیمیدَییشدیر
دیلدَییشدیر
- آلمان دیلی – ۱۷ کانتون
- فرانسه دیلی – ۶ کانتون
- ایتالیا دیلی – ۲ کانتون
- رومان دیلی – ۱ کانتون
جمعیتدَییشدیر
۱۹۷۰–۲۰۰۵-جی ایللر آراسیندا اهالی آرتیمی دینامیکاسی، مین نفرله: ۲۰۰۸-جی ایل قیمتلندیریلیمه‌سینه گؤره عۆمومی اهالی سایی ۷۰۵۸۰۰۰ نفردیر. اهالی‌نین یاش ترکیب: ۰—۱۴ یاش: ۱۵٬۸٪ ۱۵—۶۴ یاش: ۶۸٬۲٪ ۶۵ یاش‌دان بؤیوک: ۱۶٪ اهالی‌نین اوْرتا یاشی اوْرتا: ۴۰٬۷ نفرلر: ۳۹٬۶ قادینلار: ۴۱٬۷
دیندَییشدیر
سوئیس‌ده ان مشهور دین ۴۴٪ ایله روم کاتولیک کلیساسی‌دیر. آردین‌دان ۳۸٬۵٪ ایله پروتستانت‌لیق گلیر. گؤچمن (مهاجیر) لار ایله بیرلیکده ۴٬۳٪ لیک بیر موسلمان اهالی ایله ۱٬۸٪ لیک بیر اوْرتودوکس اهالی ده یرلشمیش‌دیر. فرقلی دیللره صاحیب بیر اهالییه صاحیب اوْلان سوئیس‌نین ثابت‌لیک‌لی و بیطرف بیر اؤلکه اوْلماسی، بۇ اؤلکه‌نین بیر کونسنسوس یا دا آهنگ دؤولتی اوْلاراق تعیین اوْلونماسینا گتیریب چیخارمیش‌دیر.
فرهنگدَییشدیر
دب‌لردَییشدیر
ادبیاتدَییشدیر
باسین ایله مدیادَییشدیر
ایدماندَییشدیر
یئمکدَییشدیر
گؤرونتولردَییشدیر
Zermatt, Valais'den Matterhorn
Eiger Dağı'nin kuzey yüzü, Bern
Orta İsviçre'de Dört kanton Gölü
Valais'de Aletsch Buzulu,
Ren Çavlanı, Schaffhausen
Oeschinensee Gölü, Bern
Grisons'da Yüksek Engadine bölgesi
Vaud'da Leman Gölü kıyılarında Lavaux üzüm bağları
Apstein Dağları'nda Säntis masifi
Grissons'da Bernina Zirvesi
_159.JPG)
شهرلردَییشدیر
بیرده باخدَییشدیر
قایناق‌لاردَییشدیر
- ^ قایناق خطاسی برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نامBundesstadtوارد نشده‌است - ^ Holenstein, André (2012). "Die Hauptstadt existiert nicht" (PDF) (scientific article). UniPress – Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern (in German) (152: Sonderfall Hauptstatdtregion). Berne: Department Communication, University of Berne: 16–19. doi:10.7892/boris.41280. 20 December 2015-ده یوخلانیب.
Als 1848 ein politisch-administratives Zentrum für den neuen Bundesstaat zu bestimmen war, verzichteten die Verfassungsväter darauf, eine Hauptstadt der Schweiz zu bezeichnen und formulierten stattdessen in Artikel 108: «Alles, was sich auf den Sitz der Bundesbehörden bezieht, ist Gegenstand der Bundesgesetzgebung." Die Bundesstadt ist also nicht mehr und nicht weniger als der Sitz der Bundesbehörden.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help)CS1 maint: unrecognized language (link) - ^ A solemn declaration of the Tagsatzung Archived 2016-07-14 at the Wayback Machine. declared the Federal Constitution adopted on 12 September 1848. A resolution of the Tagsatzung Archived 2016-07-14 at the Wayback Machine. of 14 September 1848 specified that the powers of the institutions provided for by the 1815 Federal Treaty would expire at the time of the constitution of the Federal Council, which took place on 16 November 1848.
- ^ "Recent monthly and quarterly figures: provisional data". Population and Households Statistics (STATPOP) (official website). Neuchâtel, Switzerland: Swiss Federal Statistical Office, Swiss Confederation. 24 March 2015-ده یوخلانیب.
- ^ "Population – Key figures: Main indicators" (official website). Neuchâtel, Switzerland: Swiss Federal Statistical Office, Swiss Confederation. 24 March 2015-ده یوخلانیب.
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ "Switzerland". International Monetary Fund. 12 April 2016-ده یوخلانیب.
- ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)". Eurostat Data Explorer. 4 December 2015-ده یوخلانیب.
- ^ "Global Launch of 2015 Human Development Report". United Nations Development Programme (UNDP). 14 December 2015. 2016-08-18-ده اوریجنال-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 20 December 2015-ده یوخلانیب.
ائشیک باغلانتی‌لاردَییشدیر
گؤرونتولردَییشدیر
.svg)
قایناق خطاسی برچسب <ref> برای گروهی به نام «note» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="note"/> یافت نشد.