ایومه

 ایومه، سۆرعتلنمه یا تعجیل (təcil) - (اینگیلیسجه: acceleration، فارسجا: شتاب)، فیزیک‌ده سورعتین زامانا گؤره تؤره‌مه‌سی (مۆشتقّی) اولاراق تانیملانیر. بؤیوکلۆگو ²زامان/اوزاقلیق اولان بیر وئکتورئل نئچه‌لیک‌دیر  و جیسمین ده، سورعتین ده و یؤنۆنۆن ده (جهت) شیدتلریندکی دییشیمی گؤستریر.اؤلچۆلن ایومه SI بیریمی m/s² دیر.(²ثانیه/متر).

ایومه، سۆرعتین زامان‌لا دییشیم سۆرعتی‌دیر و سۆرعت گرافیگینده هر هانسی بیر نقطه‌ده،‌ او نقطه‌یه مماس خطین اگیمی (شیب) اولاراق تانیملانیر.

عومومی اولاراق ایومه سؤزجویو سورعت‌ده‌کی آرتیشا ایشله‌نیر و سورعت‌ده‌کی آزالیشا دا یاواشلاما دئییلیر. فیزیک‌ده سورعت وئکتورونداکی بیر دییشیم ایومه اولاراق قبول ائدیلیر: دایره‌سئل حرکت‌ده سورعت وئکتورونون یؤنون‌ده‌کی دییشیم مرکزجیل(مرکزه دوغرو - مرکزه طرف) ایومه‌یه یول آچار. بۇ ایومه‌نین حیس ائدیلن میثاللاری‌نین بیری ماشین‌ده اولارکن بیر دؤنۆومو دونمک زامانی‌دؽر کی مرکزجیل ایومه، مرکزجیل قووت‌ایله اینسانؽ مرکزه دوْغرو چکیر.

ایومه سؤزجوگو کؤکن اولاراق «ایو iv» کؤکوندن گلیر و ایوَدی:عجله، ‭‮ایوَن:عجله‌ائدن، ایومک: عجله‌ائتمک کیمی کلیمه‌لرله عئینی عایله‌ده‌دیر.

کلاسیک مکانیک‌ده ثابت کۆتله‌لی بیر جیسمین ایومه‌سی، جیسمه ائتکی ائدن خالیص قووت‌له اورانتیلیر(نیوتون‌ون ایکینجی یاساسی):

$\mathbf {F} =m\mathbf {a} \quad \to \quad \mathbf {a} =\mathbf {F} /m$

فومول‌دا F جیسمه ائتکی ائدن نئت (خالیص) قووت، m جیسمین کۆتله‌سی و a دا جیسمین ایومه‌سینی تمثیل ائدیر.

اورتالاما ایومه، سۆرعتین وئکتورونداکؽ دییشیمین (Δv) گئچن سۆره‌یه (Δt) بؤلومودور. آنلیق ایومه ده، Δt صیفیرا یاخینلاشیرکن، چوف قیسا زامان آرالیقلاریندا، بلیرلی بیر نقطه‌نین ایومه‌سی‌دیر.

بیرده باخ

• سورعت
• سارسؽم

ائشیک باغلانتؽ‌لار

• Acceleration Calculator Simple acceleration unit converter
• Measurespeed.com - Acceleration Calculator Archived 2010-11-08 at the Wayback Machine. Based on starting & ending speed and time elapsed.