شهاب‌الدین محمود زنجانی
شهاب الدین محمود زنجانی -منشأجه آذربایجان تورک‌لری-ندن اولان دیلچی و ایلاهیات عالیمی.
| شهاب الدین محمود زنجانی | |
|---|---|
| اصل آدی | أبو المناقب شهاب الدين محمود بن أحمد الزنجاني |
| چالیشما ساحه‌سی | دیلچی لیک ،تفسیر، فقه |
| دوْغوم تاریخی | ۱۱۷۷م/ ۵۷۳ق زنجان |
| اؤلوم تاریخی | ۱۲۵۸م/ ۶۵۶ق باغداد |
| حکومت دورانی | 3.عباسی خلیفه‌لر دؤورو |
| کیتابلار | "ترویح الأرواح فی تهذیب الصحاح" و " تفسیر القرآن" |
| تاثیر قویموش | {{{تاثیر قویموش}}} |
یاشاییشی دَییشدیر
گورکملی عالیم أبو المناقب شهاب الدين محمود بن أحمد الزنجاني 1177-جی ایلده اورتا عصرلر آذربایجانی‌نین علم مرکزلریندن بیرینده-زنجان شهرینده آنادان اولموشدور. یاخشی تحصیل آلمیش و اوزون مودّت باغداددا یاشامیشدیر. بورادا او زامان بوتون شرقده تانینان " نظاميه" و"مستنصريه " مدرسه‌لرینده درس دئمیشدیر. بیر مودّت حتّی باغدادین قاضیسی ده اولموشودور. محمود زنجانی 81 یاشیندا 1258-جی ایلده وفات ائتمیشدیر.
محمود زنجانی باغدادین و بوتون اؤلکه نین عالیم‌لری آراسیندا بؤیوک نوفوذ صاحیبی ایدی. مشهور عرب تاریخچیسی محمد ذهبی اونون حاقیندا یازیردی:
" محمود بیلیک دریاسی ایدی. "
او، شافعی مذهبی اوزره گؤرکملی ایلاهیاتچی کیمی " قورآن "-ا شرح یازسا دا تاریخه عرب دیلی نین قیسا ایضاحلی لوغتینی ترتیب ائتمه‌سی ایله دوشموشدور. " ترويح الأرواح في تهذيب الصحاح" ("روحلارین تمیزلنمه سی و صحاحین دوزلمه سی " ) آدلانان بو اثر ابونصراسماعیل بن حماد جوهری فارابی‌نین مشهور لوغتینه شرح کیمی یارانمیشدی.
اورتا عصرلرده شرقده مشهور عالیم‌لرین گئنیش یاییلمیش اثرلرینه شرح‌لر یازماق عنعنه حالینی آلمیشدی. عادتأ، بو جور شرح‌لر موختلیف مقصدلر داشیییردی. بعضاً گؤرکملی عالیم‌لرین درین علمی آراشدیرمالاری اساسیندا کوتلوی درس‌لیک‌لر یارادیلماسینا، بعضاً ایسه همین اثرلرین جیدی تحلیلینه خیدمت ائدیردی. آنجاق هر ایکی حالدا شرحچی‌لر مشهور عالیم‌لرین آدلاریندان هم ده اوخوجونون دیقتینی اؤز اثرلرینه جلب ائتمکدن اؤترو ایستیفاده ائدیردیلر. و بیر قایدا اولاراق بو شرح‌لرده مؤلیف‌لرین اؤزلری نین ده چوخ‌سایلی فیکیر و ایدئیالاری اولوردو. میثال اوچون فارابی نین 40 میندن آرتیق سؤز و ایفاده‌نی احاطه ائدن لوغتینه موختلیف اؤلکه لرین ان مشهور عالیم‌لری طرفیندن شرح‌لر یازیلمیشدی.
محمود زنجانی‌نین اثری اوز حجمینه گوره فارابی نین لوغتیندن کیچیک‌دیر و یالنیز داها ایشلک و زامانین سیناغیندان چیخمیش سؤزلری احاطه ائدیر. بورادا همچنین بعضی سؤزلره دوزه لیش لر ده یئر توتوب. گؤرونور، بو لوغتین ترتیبینده موعلیم لیک تجروبه سی اونون کؤمگینه گلمیشدیر. بئله کی، بیر مودت سونرا محمود " ترويح الأرواح في تهذيب الصحاح " -ین طلباتلا آیاقلاشمادیغینی آنلایاراق، لوغتی خئیلی قیسالدیر، تکمیل‌لشدیریر و آدینی دا دییشیب " تنقیح الصحاح " ( " صحاحین یئنیدن نظردن کئچیریلمه سی " ) قویور. بو اثرین 18. یوزایل‌لیگه قدر موختلیف عصرلرده اوزو کؤچورولن ال‌یازمالاری‌نین دونیانین بیر چوخ کیتابخانالاریندا قئیده آلینماسی ثوبوت ائدیر کی، اوزون عصرلر بویو همین لوغت عرب دیلینی اؤیرننلر آراسیندا پوپولیار اولموشدور.