شوشتر (موسیقی)
شوشتر – 1) آذربایجان موسیقی‌سینده یئددی لادلاریندان (مقام‌لاریندان) بیری، 2) اساس آذربایجان موغام دستگاه‌لاریندان بیری. [۱]
شیفاهی عنعنه‌لی پروفسیونال آذربایجان موسیقی‌سینده " شوشتر " یئددی اساس موغامدان بئشینجیسی حساب ائدیلیر. آذربایجانین گؤرکملی بسته‌‌کاری اوزئییر حاجی‌بیگوو " شوشتر "-ین دینله‌ییجیده کدر-غم حیس‌لری یاراتدیغینی قئید ائدیردی. طبیعی کی، بو دا خالقین آغیر، کشمکشلی بیر حیات یولو کئچمه‌سی ایله باغلی‌دیر. اون دوققوزنجو عصرین سونلاریندا بو موغام دستگاهی امیری، شوشتر، شوشتَرک، شوشتر، سارنج، مثنوی، معنوی، افشاری، حئیدری، عثمان-گرایی، قارا کورد، مانی، کشیش‌اوغلو کیمی 13 شؤعبه و گوشه‌نی اؤزونده بیرلشدیریردی. حاضیردا گئنیش یاییلمیش و خواننده لریمیزین رپرتواریندا اؤزونه لاییقلی یئر توتموش " اووشاری " ، " حئیدری " ، " مانی " کیمی ووکال-اینسترومنتال ضربی موغام‌لار واختیله " شوشتر " این داخیلینده اینسترومنتال ضربی موغام کیمی چالینیردی.
اتیمولوژی
دَییشدیربوتون موغام، شؤعبه و گوشه آدلاری نین یارانما تاریخی دؤرد قیسمه بؤلونور: 1. سای آدلاری 2. آ) یئر، مکان آدلاری؛ ب) خالق، طایفا، قبیله آدلاری. 3. تاریخی شخصیت و ایفاچی‌نین آدی ایله باغلی موغام و شؤعبه آدلاری. 4. موختلیف آدلار.
شوشتر ایرانین گونئیینده ، کووئیت‌له سرحدده، ایران کؤرفزینده یئرلشن کیچیک بیر شهردیر. کئچمیشده، موختلیف دؤورلرده، بو شهرین آدی دفعه‌لرله دَییشدیریلمیشدیر. بئله بیر احتیمال وار کی، شهرین آدی شوستر، شوست، شِشدر، شِشتر و س. اولموشدور. بیر چوخ موغام لاردا اولدوغو کیمی، بو موغام دا عئینی‌آدلی شهرین آدی ایله باغلی‌دیر. [۲]
شوشتر موغام دستگاهی کیمی
دَییشدیر" شوشتر " موغام دستگاهی نین ترکیبینده‌کی " عثمان-گرایی " ، " کشیش اوغلو " ، " قارا کورد " کیمی حیصه‌لر آشیق موسیقی‌سیندن گؤتورولموشدو. سازنده یارادیجی‌لیغیندا ایشلنن بو موسیقی نومونه‌لرینه خواننده لر سؤز قوشاراق اونو اؤز یارادیجی‌لیق‌لارینا اویغونلاشدیرمیش، " شوشتر " موغام دستگاهیندا ضربی موغام کیمی ایستیفاده ائتمیشلر. [۳]تارزن میرزه فرجین " شوشتر " موغام دستگاهی نین ترکیبی حاقیندا ترتیب ائتدیگی سیاهیدا 8-دن 13-دک اولان حیصه‌لر یالنیز اینسترومنتال ضربی موغام‌لاردیر. بعضی بئله ضربی موغام‌لار بو گونوموزده ده هم ووکال-اینسترومنتال، هم ده اینسترومنتال شکیلده یاشاییر. 1925-جی ایلده " موغام شوراسی " نین قبول ائتدیگی پروقرامدا " شوشتر " 8 شؤعبه و گوشه‌نی احاطه ائتمیشدی: " امیری " ، " شوشتر " ، " شوشترک " ، " ترکیب " ، " شوشتر " ، " سارنج " ، " مثنوی " ، " شوشتر " . " شوشتر "-ین یوخاریدا قئید ائدیلن ترکیبینی اوّلکی جدول ایله موقاییسه ائتسک، هر ایکی جدولین تام اویغونلوغونون شاهیدی اولاریق. بئله کی، " موغام شوراسی " " شوشتر " موغام دستگاهی‌نین میرزه فرجین ترتیب ائتدیگی ایلک شؤعبه‌لری نین (1-دن 6-دک) سیاهیسینا تکجه " ترکیب " شؤعبه‌سینی داخیل ائتمیشدی، قالان شؤعبه‌لر ایسه هر ایکی جدولده عئینی‌دیر (ینسترومنتال ضربی موغام‌لاری چیخماق شرطیله). گؤرونور، 19. عصرده " ترکیب " شؤعبه‌سی " شوشتر "-ه داخیل اولمامیش، یالنیز " هومایون " دستگاهیندا و بعضی موغام‌لاردا ایشلنمیشدی. احتیمال کی، " هومایون " و " شوشتر " عئینی سس دوزومو اساسیندا قورولدوغو اوچون " موغام شوراسی " " ترکیب " شؤعبه‌سینی " شوشتر " موغام دستگاهینا علاوه ائتمگی قرارا آلمیشدی. نتیجه‌ده " شوشتر " موغام دستگاهی‌نین دیاپازونو زیل رِگیستر حسابینا گئنیشلنمیش، دستگاه موعین معنادا دولغونلاشمیشدی. حاضیردا خواننده و سازنده‌لر طرفیندن ایفا اولونان " شوشتر " داها دا جیلالانمیش موستقیل موغام دستگاه‌لاریندان ساییلیر[۴].
برداشت، امیری، شوشتر، ترکیب شؤعبه‌لریندن عیبارت کیچیک بیر دستگاه‌دیر. او، اؤز بدیعی روحی تاثیر جهتیندن درین کدر حیسی داشیییر.
موغام شؤعبه‌لری آراسیندا ایفا اولونان رنگلر ده اساس موغامین آدینی داشیییر. [۵]
شوشتر موغامی اساسیندا بستهلر
دَییشدیر- احسن داداشووون رهبرلیگی ایله خالق چالغی آلت‌لری آنسامبلی - شوشتر رنگی
- آرزو سلیمووا - شوشتر رنگی - موسیقی: احسن داداشوو
- احمد باکیخانوو آدینا خالق چالغی آلت‌لری آنسامبلی - شوشتر رنگی
شوشتر ایران موسیقی‌سینده
دَییشدیرایران موسیقی‌سینده شوشتر آدلی موغام دستگاهی یا آوازی یوخدور. [۶] [۷]
شوشتر موسیقی لادی (مقامی) کیمی
دَییشدیرشوشتر لادی (مقامی) – آذربایجان موسیقی‌سینده یئددی اساس مقامدان بیری (او. حاجی‌بیگوو). شرق موسیقی‌سینده قدیم مقام‌لاردان بیریدیر. لاد اعتیباریله، او، شور موغامینا داها یاخین‌دیر.[۸]قورولوشو: 1/2 -1- 1/2 تون فورموللو ایکی تتراخوردون یاناشی اوصوللا (ارت. 2 - اینتروالی مسافه‌سینده) بیرلشمه‌سیندن عیبارت‌دیر؛ سس‌سیراسی 8 پیلله لی‌دیر، آلتی پیلله مایه (تونیکا) پیلله‌سی‌دیر، بو مقامدا اوچ پیلله‌ده مایه ایله یاناشی، تاماملاییجی تون اهمیتینی داشیییر.
مقامین سس‌سیراسی نین اوچ، آلتی، یئددی پیلله‌لری ایستیناد-دایاق پیلله‌سی کیمی " شوشتر " موغامی‌نین شؤعبه‌لری‌نین اساسینی تشکیل ائدیر؛ بو مقامدا قورولان موسیقی نومونه‌لری همین پیلله‌لره اساسلانیر. [۹]
شوشتر لادیندا بستهلر
دَییشدیرخالق ماهنی‌لاری
دَییشدیر- آمان تکلیک الیندن
- گیردیم یارین باخچاسینا
- گؤزه‌لیم سنسن
- خالق رقصی " اوزون دره "
- آشیق هاوالاری
- مانسیری
بسته‌‌کار ماهنی‌لاری
دَییشدیر- اوزئییر حاجی‌بیگوو - " آرشین مال آلان " اوپرتتاسیندان گولچؤهره نین ناله‌سی و آرییاسی [۱۰]
- سید رستموو - " بنؤوشه " (سؤزلری: آشیق قوربان)[۱۱]
رقص‌لر
دَییشدیر- یوز بیر [۱۲]
اتک یازی‌لار
دَییشدیر- ^ Əfrasiyab Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Şüştər
- ^ "Eldar Mansurov - Muğamın tarixi. Muğam adlarının yaranması haqqında. Qobustan jurnalı". 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-09.
- ^ Şəbnəm Şıxəliyeva, ŞÜŞTƏR VƏ HUMAYUN MUĞAMLARININ MÜQAYİSƏLİ ARAŞDIRILMASI.
- ^ AZƏRBAYCAN QEYRİ-MADDİ MƏDƏNİ İRS NÜMUNƏLƏRİNİN DÖVLƏT REYESTRİ[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ Muğam Ensiklopediyası - Rəng
- ^ Encyclopedia Iranica - Iran. Music.
- ^ Foundation of Iranian Studies - Persian System of Modes
- ^ "Eldar Mansurov - Muğamın tarixi. Muğam adlarının yaranması haqqında. Qobustan jurnalı". 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-09.
- ^ Muğam Ensiklopediyası - Şüştər
- ^ Üzeyir Hacıbəyov. Azərbaycan xalq musiqisi əsasları. - Didaktik material. Şüştər.
- ^ Əfrasiyab Bədəlbəyli - Muğamlar. “Azərbaycan pioneri”, 21, 24 fevral 1961.
- ^ Эльнара Дадашева. Некоторые особенности мелодических отклонений в азербайджанских народных танцах. Международный музыкальный культурологический журнал "Harmony".