عزيز نسین (تورک. Aziz Nesin، اصل آدي محمت نصرت) (20 دسامبر 1915، هئيبلي‌آدا، ايستانبول - 6 جولای 1995، آلاچاتي، چئشمه، ايزمير) — تانينميش تورکیه يازيچيسي، پوبليسيست و دراماتورق.

عزیز نسین
دوْغوم تاریخی 20 دسامبر 1915
ایستانبول ، تورکیه
اؤلوم تاریخی 6 جولای 1995
ایزمیر، تورکیه
میلیت تورک
پئشه یازیچی
یازی سبکی ساتیریک

یاشاییشی دَییشدیر

عزيز نسین 20 دسامبر 1915-جي ايلده ايستانبولدا آنادان اولوب.داروشّفق مکتبينده تحصيل آلديغي ايللرده قورآنی ازبردن اؤيرنه‌رک حافیظ اولور. قاديريه طريقتيندن اولان آتاسي اوغلونو دا ايمانلي موسلمان کيمي گؤرمک ايسته‌ييردي. عزيز نسین 1935 ايلده ايستانبولداکي قوللـه‌لي عسگر لیسه‌یه داخيل اولور. 1937 جي ايلده ايسه آنکارا حرب مکتبيني بيتيرير. عئيني زاماندا ايسه اينجه صنعت مکتبيني ده بيتيرير. سونرالار عزيز خاطيرلاياجاقدي کي، اوخودوغو حرب مکتبلرينده حتّي اونلارين دوشونجه‌لري بئله تعقيب اولونورموش. 1941 جي ايلده دونيا موحاريبه‌سي باشلاياندا او دا ظابيط کيمي اوردويا چاغريلير. بورادا تانک کورسلاريني دا بيتيرير. و 1944 جو ايلده اوردودان " وظيفه‌سيني و روتبه‌سيني پيس يئرينه يئتيرمه‌سي" مادّه‌سي ايله اوردودان قووولور.

صباح‌الدين علي ايله تانيشليق و ايلک يازي اوغورلاري…

عزيز نسین اوردودان قووولدوقدان سونرا بير مودّت باققال، موحاسيب کيمي پئشه‌لرده چاليشير. سول تمايوللو "تان" قزئتينده ايشه گيرير. کؤشه يازيلاري، تئاترلار اۆچون خيردا پيئسلر يازماغا باشلايير. ايلک کيتابي "پارتييا قورماق، پارتييا وورماق" 1946 جي ايلده درج ائديلير و اونا بؤيوک شؤهرت قازانديرير. صباح‌الدين علي ايله تانيشليق اوندا سولچولوق ايدئيالارينا ماراغي داها دا آرتيرير و اونلار بيرگه "مارکو پاشا"آدلي ميزاح (ساتيريک) قزئتيني نشر ائتمگه قرار وئريرلر. قزئت قيسا مودّتده بوتون تورکيه‌يه سس سالير. "مارکو پاشا"نين صحيفه‌لرينده يوکسک دؤولت مأمورلاري، ناظيرلر تنقيد اولونوردو. سونرالار دا دفعه لرله حبسلره و تعقيبلره معروض قالماسينا باخماياراق عزيز نسین کؤشه يازارليغيني و ادبي فعاليتيني هوسله داوام ائتديرير.

ع. نسین محصولدار يازيچي ايدي و حدسيز درجه‌ده ايشگوزار اولوب. او، 1952 جي ايلده ايستانبولون لئوئنت محلّه‌سينده دوکان کرایه‌له‌ییر و عئيني زاماندا "اوْلوش" نشرياتيني آچير. دئموکراتيک پارتييا ايله موناسيبتلري ايستي دئييلدي. 1955 جي ايلده ايستانبولدا ياشايان يونانلارا قارشي باسقينلاردا گوناهکار بيلينه‌رک حبس ائديلن 100 نفر سولچونون سيراسيندا عزيز نسین ده واردي. DP حؤکومتي بو قانلي حاديثه‌لرده کومونيست ايزي آختاريردي. ع. نسین هئچ بير سبب اولمادان 9 آي حبسده ياتدي. بو حبسلر اونو داها دا قورخوسوز ائديردي. دوزدور، بعضاً حياتي تهلوکه‌لرده قالاندا يازيلاري‌نين آلتيندان موختليف ايمضالار قويوردو. عوموميتله، حياتي بويو ايکي يوزدن آرتيق تخلوصدن ايستيفاده ائتميشدي. اونو اؤلکه‌نين بؤيوک مأمور اوردوسو سئوميردي. اونو ديني ايجتيماعيت ده سئوميردي. آما ع. نسین ده ريياکارليغي سئوميردي. اوسته‌ليک، اوندا ايسلام دينينه قارشي نيفرت ده يوخويدو. حتّي اؤولادلاريندا بيري، علي نسین ده ايسلامي حياتي سئچميشدي. او دئييردي کي، من حتّي اوشاقليقدا آذان دا وئرميشم، آما چوخ قابا سسيم واردي. دوغرودور، من دينسيزم، آما سئچيم قارشيسيندا قالسام ايسلامي سئچرم. ع. نسین ايکي دفعه ائوليليک حياتي ياشاييب. اوزون و مورکّب حيات يولو کئچن ساتيريک يازيچي اوغورلاري ايله ياناشي ان موختليف پروبلئملرله ده راستلاشيب. جيدي کاراکتئرلي يازيچي هئچ زامان عاييله‌سيندن دانيشماغي خوشلامازدي. آما بودور، اؤلوموندن سونرا بؤيوک اوغلو آتش نسین يازديغي کيتابلا آناسي وئديا خانيمين آتاسينا خيانت ائتديگيني آچيقلادي. او يازيردي کي، موتمادي اولاراق آتام سفرلرده اولوردو. او، سياسي گؤروشلرينه گؤره تعقيب اولوندوغو اۆچون بعضاً ائوده گئجه‌له‌ميردي. پوليس اونو دايم ايزله‌ييردي. لاکين بير دفعه شام يئمگي زاماني قفيل ائوه دؤنن ع. نسین آرواديني ياد بير کيشي ايله گؤرور. او، آروادينا ايکي سيلله چکيب بوشايير. عؤمرونون سون ايللرينده يازيچي اؤولادلارينا نقل ائديرميش کي، آنالاري همين ياد کيشي ايله سوفره آرخاسيندا اَيلشيبميش. "گئيينديگي کؤينگين ايکي دويمه‌سي آچيلميشدي، مني گؤرونجه باغلاماغا چاليشدي. بونونلا دا آنام اينساني خطايا يول وئردي" ،يازيردي آتش نسین. او، آتاسي‌نين بو حاديثه‌دن بؤيوک چاشقينليق ياشاديغيني قئيد ائديردي: "همين زامانلار عاييله‌نين مادّي دورومو اولدوقجا آغيرييدي. باباميز عبدالعزيز بگ باغدا يئتيشديرديگي مئيوه‌لري ساتار و اوغلونون عاييله‌سينه کؤمکليک ائدردي. آنام ايسه، آتامين ائوده اولماماسيندان ايستيفاده ائده‌رک قونشولوقدا ياشايان ياد قادين، کيشيلري ائوه چاغيرار و کئف مجليسلري تشکيل ائدردي. کيشيلي قادينلي هامي راکي ايچر، دومانلانلاناردي". حبسخانادا قورولان عاييله يازيچي، چوخ سئوديگي وئديا خانيمين بو خيانتينده خيال قيريقليغينا اوغراميشدي. ع. نسین‌ين ايکينجي حيات يولداشي مئرال چئلئن ادبياتچي ايدي. مئرال خانيمين "عزيز نسین‌لي ايللر" کيتابيندا اونلارين آراسيندا اولان محبتين ان گؤزل آنلاري تصوير ائديليب. اونلار 1957 جي ايلده حبسخانادا نيشانلانيبلار و عاييله قوروبلار. 1967 جي ايلده بوشانيبلار. سونرالار مئرال چئلئن يازاجاقدي؛ "من چوخ ياخشي يازيچي اولا بيلرديم. آما ع. نسینله عاييله حياتيم بو کاريئراما سون قويدو… " ع. نسین‌ين بيلينمه‌ين بير طرفي واردي… «ميلّي ايستيخباراتا ايشله‌ييردي» نئشئت گوريش آدلي بير شخص واردي. عؤمرو بويو ميلّي ايستيخباراتدا (کشفيات ايداره‌سي) چاليشميش و تقاعوده چيخميشدي. 101 ياشيندا دونياسيني دييشدي. 2007 جي ايلده "تئمپو" آدلي ژورنالا وئرديگي موصاحيبه‌ده ع. نسین‌ين ايستيخبارات تشکيلاتينا چاليشماسيني ايديعا ائديردي. او دئييردي کي، ع. نسین کومونيست ايدي، تورکيه‌يه قارشي آجيقلييدي، جاوانليغيندا حربيه‌ده چوخ حاقسيزليقلار گؤرموشدو. بو سببلردن ده سولچو اولدو. اونون بيلينمه‌ين بير طرفي ده وارميش، کشفيات ايشله‌ييرميش. او، 1946 جي ايل صباح‌الدین علی‌يه قارشي کئچيريلن 16 دئکابر عملياتي زاماني حبس ائديلير و سورغو-سوال ائديلرکن ايستانبولون امنيت موديري(پوليس ريسي) احمت دمير طرفيندن دؤيولور. بو اسنادا يازيچي ديله گلير و ميت اۆچون چاليشديغيني دئيير. 17 گونده سونرا ع. نسین‌ي حبسدن بوراخيرلار. صباح‌الدین علی‌ ايسه 1948 جي ايلده حبسخانادا اؤلدورولور. اينانماق چتين اولسا دا، AKP-چي ژورناليستلر بو ايديعاني ديله گتيرمکدن يورولمورلار. اينانديريجي گؤرونمه‌سه‌ده، ساتيريک يازيچي‌نين 1993 جو ايل 12 جولای قانلي ماديماک حاديثه‌لريندن ساغ چيخماسيندا دا ميت-چي اولماسي اؤز سؤزونو دئييب. همين تاريخده تورکيه‌نين سيواس شهرينده هر ايل کئچيريلن پير سولطان آبدال شنليکلري زاماني ماديماک هوتئلينده اکثريتي علوي اولان 33 شاعير و يازيچي، ايکي هوتئل امکداشي غضبلنميش کوتله طرفيندن هوتئلين يانديريلماسي نتيجه‌سينده هلاک اولموشدولار. تدبيره قاتيلانلاردان 51 نفري يارالي وضعيتده چتينليکله ده اولسا خيلاص اولموشدو. ع. نسین ده باشيندان يارالانميشدي. بو حاديثه تورکييه ايجتيماعيتينده بؤيوک اوزونتو ياراتدي. عؤمرونون سون ايللرينده شعرلر يازماغا مئيللنن يازيچي‌نين «سيواس آجيسي» بئله ياراندي:

بن تانيريم، بو بولوت بيزيم اورانين بولوتو، همشهرييز نه ده اولسا بنيم ايچين کالکميش، تا سيواستان گلميش يوردومون بولوتو باشيمين اوستونده يئري وار... ائي يورگيمين اونماز آجيلاري ائي بينيمين دينمز سانجيلاري سوچ نه بنده، نه ده سنده. سوچ سني کارانليکلارا گؤمنلرده، نه ده اولسا يورت‌تاشيمسين، کاپالي اولسا دا بوتون ويجدان کاپيلاري يوزونه، بيلمه‌ليسين بير يئرين وار جان ائويمده.

AKP چي ژورناليستلرين ايديعالارينا گؤره، ع.نسین ميت-ه قولله حربي مکتبينده تحصيل آلديغي زامانلاردا جلب ائديليب.

تورکيه خالقي‌نين 60 فايزي سفئه‌دير.. 1982 جي ايل ايزمير تورباليدا کئچيريلن خالق شنليکلرينده ايشلتميشدي بو مشهور جومله‌سيني. بيريسي قالخيب اوندان سوروشموشدو: "بيز اگر بير خالق کيمي نصرالدين خوجانين نوه‌لري‌یيکسه، دئمه‌لي عاغيللي ميلّتيک، ائله دئييلمي؟" او دا جاوابيندا: "تورکلرين 60 فايزي سفئه‌دير" — جاوابيني وئرميشدي. صحنه آرخاسيندا دوستلاري اوندان نييه بئله جاواب وئردينيز دئيه سوروشدوقدا، "اؤولاديم من يوزده 92 دئيه‌جکديم، ديليمي گوجله ساخلاديم" دئدي. همين ايل تورکيه‌ده کئچيريلن رفراندومدا خالقين 92 فايزي سس وئره‌رک کعنان ائورن‌ين پرئزيدئنت کورسوسونده قالماسيني تأمين ائتميشدي. 1992 جي ايلده ع.نسیندن موصاحيبه آلان "حوریت" قزئتي‌نين موخبيري نوريه آکمان يئنيدن بو "سفئه" صؤحبتينين اوزرينه قاييدير: — سيزين 77 ياشينيز وار، تانينميش يازيچيسينيز. بو جومله‌ني ايشلتمک سيزجه دوغرويمودو؟ — بير آنانين اوغلو سفئه اولارسا آنا نه ائدر. حياتيني اونا باغيشلايار. من ده عئيني شئيي ائتديم. ع.نسین حقيقتاً ده خالقيني چوخ ايسته‌ديگيندن تنقيد ائديردي، اونون حياتينداکي ناقيضليکلره دؤزه بيلميردي. اونون آدي تورکيه اۆچون غورور منبعيي ايدي. اثرلري بؤيوک تيراژلا دونيانين موختليف خالقلاري‌نين ديلينه چئوريلميشدي. 56 ادبي موکافات آلميشدي. دفعه لرله موسکوا گلميشدي. اونو سووئت ايتتيفاقيندا ياشايان ميلّتلر چوخ سئويردي. او، دا اؤز خالقيني چوخ سئويردي. 1972 جي ايلده کيمسه‌سيز و کاسيب اوشاقلار اۆچون نسین فوندو آچميشدي. او، بو فوند اۆچون جانيني اودا ياخيردي. اثرلريندن الده ائتديگي قونورارلاري بو فوندا خرجله‌ييردي. ايندي بو فونددا عزيز نسین‌ين شخصي اشيالاري‌نين نوماييش اولوندوغو موزه ده فعاليت گؤسترير. 5 ايل اؤنجه اوغلو علي نسین فوندون خطييله ايزميرين شيرينجه کندينده "رياضيات کندي"ياراديب. هر ايل بورادا يوزلرله اوشاق پولسوز رياضيات درسلري اؤيره‌نير، ياتاجاق و قيدا ايله تآمين اولونورلار.

کلاملاريندان...

يوخسولون يئگانه سيلاحي دورمادان چاليشماقدير.

منه توخونمايان ايلان مين ايل ياشاسين دئيه‌رک ياشاتديغينيز ايلانلارين، نؤوبتي هدفي سيز اولا بيلرسينيز .

اينسانلار يالنيز سؤيله‌ديکلرينه گؤره دئييل، سوسدوقلارينا گؤره ده سوروملودورلار .

بيليرسينيزمي گوناهلاري يازان ملک سولدادير. اولا بيلسين قلبين سولدا يئرلشمه‌سي ده بونداندير. چونکي بلکه ده عشق ياشانيلان ان بؤيوک گوناهدير.

ان گؤزل شعر رياضياتدير. حساب ائديرم کي، يئر اوزونده "ايکي دفعه ايکي دؤرد ائدر"دن، گؤزل شعر يازيلماميشدي.

دار يئرلردن چيخانلار گئنيشليگه تاب گتيره بيلمزلر.

مزارسيز يازيچي بوتون حياتي و ياراديجيليغي ايله تورکيه‌ده حاديثه‌يارادان بؤيوک اديب، اؤلومو ايله ده هاميني مات قويدو. حياتدا کيمسه‌دن قورخمادي، بير چوخلاري‌نين يوخوسونو قاچيران ساتيريک اثرلر يازدي. تکبورلو ايدي، آما حياتا ساغلام باخيردي. ايستر دانيشيغيندا سويوق و بيرباشا جومله‌لر ايشله‌ديردي. آما، اؤزو دئييردي کي، من ده قورخورام. ساده‌جه،" ناقيص‌ليکلري گؤردونسه، گيزلتمگه حاجت يوخ" ،دئييردي. احتيمال وار کي، ع.نسین مزاري‌نين بيلينه‌جگي تقديرده، بؤيوک مأمورلار طرفيندن سوموکلري‌نين ناراحات ائديله‌جگيندن احتياط ائديردي. بؤيوک ساتيريک يازيچي بوتون عؤمرونو قالماقاللار ايچريسينده کئچيرميشدي. 1995 جي ايل جولای‌ین 6 دا ايزميرين آلاچاتي بؤلگه‌سينده کيتابلاري‌نين ايمضا گونو حياتلا ويداع‌لاشدي. وصيت ائتميشدي کي، دفن مراسيمي تشکيل ائديلمه‌سين. يازيچي‌نين آنلامينا گؤر، دفن مراسيمي دئييلن تدبير، رذيل‌ليک و ايکي اوزلولوکدن باشقا بير شئي دئييلدي. اونون جسدي، ايستانبول چاپا طيب فاکولته‌سينه گتيريله‌رک ياريلدي. طلبه‌لر جسدين اوزرينده درس کئچديلر. سونرا وصيتينه اويغون اولاراق، ايستانبولون چاتالجا محلّه‌سينده يئرلشن فوندون حَيَطينه گتيريلدي. وقفين باخچاسيندا 7 چوخور قازيلدي. ع.نسین‌ين نعشي بو چوخورلاردان بيرينه ائنديريلدي. او وصيتينده يازيردي؛ "من اينسانين روحونون وارليغينا اينانميرام. دئمک مزارين اولماسي دا واجيب دئييل. مزاريمين اوزرينه ايشاره-فيلان، چيچک ده قويولماسين. گؤره، قوخولايا بيلمه‌یه‌جگم چيچکلرين مزاريم اوستونده بوش-بوشونا چورومه‌لرينه آجيييرام. تورکيه‌ده مزارليقلار دينلره گؤره بؤلونموشدور. دينسيزلرين مزاري اولماماليدير. منسه، موسلمانلارين ياتاجاق يئري يوخدور و اولمامالیدير، دئينلردنم".

او بو دونيادان مزارسيز گئتدي. بيليردي کي، ياراتديغي اؤلمز ساتيريک اثرلر هر زامان اونون معنوي مزاري ساييلاجاق. ع.نسین‌ين نعشي تورپاغا تاپشيريلمازدان اؤنجه نسین فوندونون اوشاقلاري اورادان اوزاقلاشديريلدي. گونو بو گون فوندون اوشاقلاري باخچادا قبرين اوزرينده اويناشير، قاچيشير، دئييب-گولورلر. آدام، بوتون بونلاري سئير ائدن بؤيوک يازيچي‌نين روحو دينجليک تاپير دئيه ده بيلمير…

اثرلري دَییشدیر

حکايه‌لري دَییشدیر

  • پارتييا قورماق و پارتييا وورماق (1946)
  • گئرييه قالان (1953)
  • ايت قويروغو (1955)
  • احتياط پارچا (1955)
  • فيل حامدي (1956)
  • دامدا دلي وار (1956)
  • کرئسلو (1957)
  • قازان مراسيمي (1957)
  • دليلر بوشاندي (1957)
  • محلله‌نين قيسمتي (1957)
  • اؤلموش ائششک (1957)
  • هانسي پارتييا قاليب گله‌جک؟ (1957)
  • توروس جاناواري (1957)
  • مملکتين بيرينده (1958)
  • هاوادان، سودان (1958)
  • بگ دودوک (1958)
  • نازيک آلت (1958)
  • گيدي گيدي (1958)
  • آفرين (1959)
  • کور دؤيوشو (1959)
  • ماحمود ايله نيگار (1959)
  • هوپتيرينام (1960)
  • گؤزونه عئينک (1960)
  • آخ، بيز ائششکلر (1960)
  • يوز ليره‌يه بير دلي (1961)
  • بير کرئسلو نئجه آشيريلير (1961)
  • بيز آدام اولماريق (1962)
  • ياشيل رنگلي ناموس قازي (1964)
  • ريفعت بگ نييه قاشينير (1965)
  • وطن ساغ اولسون (1968)
  • اينسانلار اويانير (1972)
  • حئيوان دئييب کئچمه (1973)
  • سياحتنامه (1976)
  • بؤيوک تعطیل (1978)
  • منيم دليلريم (1979)
  • 70 ياشيم سالاملار (1984)
  • يوخولاريم هدر گئتمه‌سين (1990)
  • عشقيم دينيمدير (1991)
  • گؤزونوز آيدين، افنديم (1997)
  • هر کسين ايشي-گوجو وار (2005)
  • منده اوشاقديم (1979)

رومانلاري دَییشدیر

  • قادين اولان کيشي (1955)
  • فوتبول کرالي (1957)
  • ائرکک صاباحات (1957)
  • ساچ‌قيران (1959)
  • زوبوک (1961)
  • اينديکي اوشاقلار علاديلار (1967)
  • دادلي بئتوش (1974)
  • ياشار نه ياشار، نه ياشاماز (1977)
  • سورنامه (1976)
  • تک يول (1978)

خاطيره‌لري دَییشدیر

  • بير سورگونون خاطيره‌لري (1968)
  • بئله گليب بئله گئتمز (1. حيصه1966، 2. حيصه1976)
  • پوليسده (1967)
  • سالخيم سالخيم آسيلاجاق آداملار (1987)
  • يوخولاريم هدر گئتمه‌سين (1990)

ناغيللاري دَییشدیر

  • بير مملکتده (1953)
  • هوپتيرينام (1960)
  • يات دا توسونوم (1971)
  • عزيز دده‌نين ناغيللاري
  • لا فونتاينئنين يازاماديغي ناغيل

لطيفه کيتابلاري دَییشدیر

  • آز گئتديک، اوز گئتديک (1959)
  • سالاملار (1971)
  • قورخودان قورخماق (1988)

پيئسلري دَییشدیر

  • بير آز گله بيلرسينيز (1950)
  • توروس جاناواري (1963)
  • دودوکچولرله فيرچاجيلارين داواسي (1968)
  • چيچو (1970)
  • توت اليمدن روْوني (1970)
  • هه اؤلدورسنه جانيم (1970)
  • بئش قيسا اويون (1979)
  • اوغورومو حيات يولداشلاريما بورجلويام (1992)

شعرلري دَییشدیر

  • سوندان باشا (1984)
  • باغيشلا (1986)
  • اؤزونو توتماق (1988)
  • خوداحافيز (1990)
  • سيواس آجيسي (1995)
  • ان اوزون مارافون
  • کيمين وار کي

آلديغي موکافاتلار دَییشدیر

  • 1957 - قيزيل پالما، ايتاليا (فيل حامدي آدلي اؤيکوسو ایله)
  • 1975 - لوتوس آسیا-آفريقا يازيچيلار بيرليگي موکافاتي
  • 1985 - توياپ خالقين سئچديگي ايلين يازيچيسي

ائشیک کئچيدلر دَییشدیر

عزيز نسین. سئچيلميش اثرلري / ب.: شرق-غرب، 2006.- 240 ص.

نسین وقفي

نسین يايين ائوي