فاطمه عالیه توپوز
فاطما عالییه توپوز (9 اکیم 1862 - 13 تموز 1936). تورک ادبیاتی نین و ایسلام جوغرافیاسی نین ایلک قادین رومانچیسی اولاراق تانینیر. (ظفر خانیم 1877 ایلینده یاییملادیغی عشق- وطن آدلی بیر رومان موجودسا دا یازارین تک رومانی اولدوغواوچون ظفر خانیم دئییل، بئش رومان یاییملایان فاطما عالییه خانیم ایلک رومانچی عنوانینی آلمیشدیر.)
دوغوم و اوشاقلیغ دَییشدیر
9 اکیم 1862ده ایستانبولدا آنادان اولدو . تاریخچی احمد جودت پاشا ایله آدوییه خانیمین قیزیدیر. یاشادیغی دؤنمدهقادینلارین ائییتیمینه اؤنم وئریلمه دیگیندن اؤزل بیر ائییتیم آلماسادا آغابئی علی سدات بئین ائوده موعللیملردن آلدیغی درسلری دینله مه سی سایه سینده اؤزونو یئتیشدیرمیشدیر. فرانسه‌جهیا اولان ماراغی اورتایا چیخماسی اوزرینه فرانسه‌جه درسلری آلمیش و بو دیلی چوخ یاخشی دوزئیده اؤیرنمیشدیر.
گنجلیك دَییشدیر
فاطما عالییه خانیم، 17 یاشیندا ایکن (1879) قیریم ساواشینداكی ساوونماسی ایله اون قازانان غازی عوثمان پاشانین قارداشیاوغلو کول آغاسی فایک بئی ایله ائولندی و دؤرد قیزی اولدو (خدیجه، عایشه، عیصمت، نعمت).ائولیلیگی نین ایلک 10 ایلینده آنجاق ائشیندن گیزلی اولاراق کیتاب اوخویا بیلن فاطما عالییه خانیم، ائشی نین بو قونوداکی توتومونون دگیشمه سیندن سونرا اونون ایذنی ایله چئویرمه ایشینه باشلادی. ادبی یاشانتیسی 1889 ایلینده جورج اوهنئت (George Ohnet) – ین "Volonte "آدلی رومانینی "مرام" آدییلا چئویرمه سی ایله باشلادی. بو رومانی " بیر خانیم " ایمضاسییلا یاییملانمیشدیر. بو باشاریسییلا باباسی نین دیققتینی چکن فاطما عالییه خانیم، اؤزوندن درس آلماغا، فیکیر تارتیشمالاری ائتمه اولاناغینا قوشموشدو. " بیر خانیم " ین گؤستردیگی چابالار، اونلو یازار احمد میدحت افندی طرفیندن "ترجومان-حقیقت " قزئتینده اؤیولدو و یازار اونو اؤز معنوی قیزی اولاراق قبول ائتدی. فاطما عالییه خانیم، بو ایلک چئویریسیندن سونراکی چئویریلرینده " موترجیم- مرام " تاخما آدینی قوللاندی.
یاراداجیلیق دَییشدیر
1891 ایلینده احمدمیدحت افندی ایله بیرلیکده "خیال و حقیقت" آدلی رومانی یازدی. رومانین قادین آغزیندان اولان كسیمینی فاطماعالییه خانیمین، كیشی آغزیندان اولان كسیمینی احمد میدحت افندی نین قلمیندن چیخمیشدی . اثر، بیر قادین و احمد میدحت ایمضاسییلا یاییملاندی. بو روماندان سونرا ایکیلی اوزون سوره مکتوبلاشمیش و بو مکتوبلاری ترجومان-حقیقت قزئتینده یاییملانمیشدیر. فاطما عالییه خانیم، 1892ایلینده "مخدرات" ((Muhadarat آدلی ایلک رومانینی اؤز آدییلا یاییملادی. بو رومانیندا بیر قادینین ایلک محبتینی اونوتامایاجاغی اینانجینی چوروتمه یه چالیشدی. 1899 ایلینده یاییملانان "اودی " (Udi) آدلی رومانیندا گؤروی اوزرینه گئتدیگی حلبده یاشامینا تانیق اولدوغو بیرقادین اودینی آنلاتدی. بو کیتابدا موتسوز بیر ائولیلیک قوران بدیعه نین حیکایه سی دؤنمینه گؤره چوخ یالین بیر دیلله آنلاتمیشدیر. رشاد نوری گونتکین، ادبییاتا ایلگینیسینی گوچلندیرن یاپیتلار آراسیندا له له سسیندن دینله دیگی رومانلاردان سونرا فاطما عالییه خانیمین "اودی" رومانینی سایار. اثرلرینده قادین گؤزو ایله ائولیلیک، ائشلر آراسینداکی اویوم، عئشق و سئوگی قاورامی، بیربیرینی تانییاراق ائولنمه نین اؤنمی كیمی اؤنملی قونولاری ایشله ین فاطما عالییه خانیمین دیگر رومانلاری "رفعت" (Ref'et)، "انین" (Enin )، "لوایح- حیات" (Levayih-i Hayat) آدلارینی داشیر. یازار رومانلاریندا بیره یلشمه چاباسیندا اولان، چالیشان، پول قازانان، كیشی یه احتییاج دویمایان قادین قهرمانلار یارادیر. فاطما عالییه خانیم، ادبی اثرلری نین یانیسیرا قادین سورونلاری ایله ایلگیلی ده اثر وئرمیشدی. قادینلارا مخصوص قزئتده قادین سورونلارینا ایلیشکین مقاله لر یازمیش و گله نکسل گؤروشلردن قوپمادان قادین حاقلارینی ساوونموشدور. 1892ده یاییملانان "نیسوان- ایسلام" آدلی کیتابیندا آوروپالی قادینلارا ایسلامدا قادینین دورومونو آنلاتمیش و رومانلاریندا داها مودئرن قادین قهرمانلار یارادان یازار، بو کیتابتا، مقاله لرینده اولدوغو كیمی، اسکی گله نکلری ساووندو. 1893 ایلینده احمد میدحت افندی طرفیندن یازیلان "بیر عثمانلی قادین یازارین دوغوشو" آدلی کیتاب بیلینیرلیگینی آرتیردی. بو کیتاب احمد میدحتین فاطما عالییه نی آنلاتدیغی یازیلاری و فاطما عالییه نین دوغرودان اؤزونو آنلاتدیغی مکتوبلاریندان اولوشماقدادیر. فاطما عالییه مکتوبلاریندا بیتمک توکنمز بیلمز اؤیرنمه جوشغوسونو آنلادیر. فاطما عالییه خانیمین ادبییات خاریجینده اوغراشی آلانلاریندان بیر باشقاسی ایسه یاردیم جمعییتلری ایدی؛ 1897 ایلینده عسکرعاییله لرینه یاردیم آماجییلا "نیسوان-عوثمانییه ایمداد جمعییتی" آدلی بیر درنک قوردو. بو درنک، اؤلکه ده کی ایلک رسمی قادین درنکلریندن بیریسیدیر. فاطما عالییه خانیم، هیلال-احمر جمعییتی نین ده ایلک قادین اویه سیدیر. 1914 ایلینده یازدیغی "احمد جودت پاشا و زامانی" سون یاپیتیدیر. بو رومانیندا مشروطییت سونراسی سیاسی یاشامی اورتایاقویماغی آماچلامیشدیر. رسمی تاریخ ئتزلرینه موخالیف اولماسی، ادبییات دونیاسیندا دیشلانماسینا یول آچمیشدیر.
ایلک تورک قادین رومانچی اولما اؤزللیگی ایله آوروپا و آمریکا باسینیندا بیله سیندن سؤز ائدیلن فاطما عالییه خانیمین " نیسوان- ایسلام " آدلی اثری فرانسه‌جه و عربجه، " اودی" آدلی رومانی فرانسه‌جه‌یه چئوریلمیشدیر. امیل ژولیر(Emile Julyar) آدلی بیر فرانسیز یازاری نین " دوغو و باتی قادینلاری " آدلی کیتابینی فرانسیز قزئتلرینه یازدیغی بیر مکتوبلا ائلشدیرمه سی پاریسته بؤیوک یانکی اویاندیرمیشدی. اثرلری 1893 ایلینده شیکاگودا دونیا قادین كیتابخاناسی کاتالوقوندا سرگیلنمیشدیر.ایکینجی مشروطیت ایللرینه قدر یایغین بیر اونو اولماسینا رغماً زامانلا اونودولموشدور.
فاطما عالییه خانیم، سوی آدی قانونوندان سونرا توپوز سوی آدینی آلدی.
فاطما عالییه 13 تموز 1936 تاریخینده ایستانبولدا وفات ائتدی. جنازه سی فریکؤی مزارلیغینا دفن ائدیلمیشدیر.
فاطما عالییه خانیمین آدی، ایستانبول بئی اوغلودا و چانکایا آنکارادا بیرر خیابانلارا وئریلمیشدیر. ایلک عثمانلی قادین فئمینیستلریندن امینه سمییه نین باجیسی، تییاترو و سینما اویونجوسو سونا سئلئنین خان ننه سیدیر.
دیگر اثرلری دَییشدیر
- رومان: رفعت (1898)، اودی (1899)، انین (1910)
- یاشام اؤیکوسو و تاریخ آلینینداکی یاپیتلاری: نامداران- زنان- ایسلامییان (اونلو ایسلام قادینلاری) (1892)، تراجوم- احوال- فلاسیفه (فلسفه چیلرین یاشاملاری) (1900)
- آیریجا فاطما عالییه اوزرینه احمد میدحتین فاطما عالییه خانیم یاخود بیر موحارریره-ای عوثمانیینین نشاتی (1893) آدلی بیر اینجله مه سی واردیر.
- فاطما عالییه خانیمین بییوگرافیسی، فاطما کارابیییک بارباروس اوغلو طرفیندن اوزاق اؤلكه:فاطما عالییه (2007) آدی آلتیندا کیتابلاشدیریلمیشدیر.[۱]