قارایارا
بۇ یازی بیر یتیم مقالهدیر؛ یعنی هئچ صفحهنین بۇ مقالهیه باغلانتیسی یوْخدور.
|
قارایارا و یا سیبیر یاراسی — کسکین زوونوز یولوخوجو سیروز-هموراژیک و نکروتیک ایلتیهابین اینکیشافی ایله کاراکتریزه اولونان نوخوشلوق. نوخوشلوق لوکاللاشمیش (دری‌ده) و یاییلمیش (سپتیک) فورمالاردا کسکین نظره چارپان(عامیل) اینتوکسیکاسییا سیندرومو ایله جرهیان ائدیر. بعضاً بو خسته‌لیگی "بدخاس‌سه‌لی چیبان" دا آدلان‌دیریرلار.
تاریخی معلومات
دَییشدیرقارایارا قدیم زامانلاردان "مقدس اود"، "فارس اودو" و س. آدلار آلتین‌دا معلوم‌دور. س.س. آندریوسکی (۱۷۸۸) اورالدا اؤز-اؤزونو یولوخ‌دورما تجروبه‌سی ایله اینسان و حئیوانلارین قارایاراسینین ایدئنتیکلیینی معین ائتمیش‌دیر. آلمان آراشدیرماچی‌سی پللندیر (۱۸۴۹) قارایارا باسیللرینی خسته حئیوانلارین قانین‌دان آلمیش‌دیر. بایتار حکیمی ف. براوئلل روسیهدا (۱۸۵۷) قارایاراتؤردیجی میکروبونو اؤلموش آدامین قانین‌دا تاپمیش‌دیر. روبرت کوخ (۱۸۷۶) صونعی ییئجئکلی موحیطلرده نوخوشلوق تؤردیجی میکروبونون تمیز کولتوراسینی آلمیش، اونون ایسپور املگتیرمک قابیلیتینی آشکار ائتمیش و تست‌ده سیچانلار اۆزرینده قارایارا عفونتسینی تدقیق ائتمیش‌دیر. لوی پاستر ایلک دفعه اولاراق قارایارا عفونتسینین خاص کروْنماسی اۆچون جانلی پئیوند (واک‌سینا) تکلیف ائتمیش‌دیر.
علّت
دَییشدیرقارایارا لاتینجه: Bacillus anthracis تؤردیجی میکروبو نؤعونه، لاتینجه: Bacillaceae عائله‌سینه عایید اولوب، اوجلاری دوزبوجاق آلتین‌دا کاراکتریک کسیلمیش، اوزون‌لوغو ۳-۱۰ مکم، ائنی ۱-۱،۵ مکم اولان ایری حرکت‌سیز چؤپ‌دور. اورقانیزم‌ده اینکاپسوللاشمیش تک-تک چؤپلره و عمومی کاپسول ایله اهاتلنمیش ۲-۳ میکروب‌دان عبارت زنجیره تصادف ائدیلیر. باسیللرین گؤوده‌لرینین اوجلاری تماس یئرلرین‌ده آزجا قالین‌دیر و زنجیر بامبوک ال آغاجینی خاتیرلادیر. خاریجی موحیط‌ده لاتینجه: Bacillus anthracis ۰،۸-۱خ۱،۳-۱،۵ مکم اؤلچوسون‌ده ایسپورلار عمله گتیریر، قرامموسبت‌دیر، آنیلین بویالارلا یاخشی رنگ‌لنیر. رومانووسکی-کیمزا اوزره رنگلندیک‌ده کاپسوللار سیل-نیلسئن یوْلون‌دان ایستیفاده ائدیلدیک‌ده ایسپورلار آشکارا چیخیر.
قارایارا باسیللری فاکولتاتیو آئروب‌دور. اتلی-پئپون‌لو آقارین سطحین‌ده اونلار چیخینتی‌لی اولان ساپ کلفین‌دن عبارت "شیریالی"، "مئدوزا باشی"، دونوق، توتقون، کله-کؤتور کاپسول‌سیز کولونییالار (ر-فورما)، آت زردابین‌دا ۸۰°سی تئمپئراتوردا هامار، سئلیک‌لی، یاریمشففاف بورملنمیش کولونییالار شکلین‌ده (س-فورما)، اتلی-پئپتون‌لو بولیون‌دا – سیناق شوشه‌سینین دیبین‌ده پامبیق توپاسی شکلین‌ده اینکیشاف ائدیر. لاتینجه: Bacillus anthracis اؤلومه سبب اولان توک‌سین‌دن، اؤدئم عاملین‌دن و پروتئکتیو آنتی‌گئن‌دن عبارت اولان، ناتامام آنتی‌جیسیملری ایندوک‌سییا ائدن ائکزوتوک‌سینین پروتئین کومپلکسینی تؤره‌دیر. لاتینجه: Bacillus anthracis تؤردیجی میکروبون آنتی‌فاقوسیتار آکتیولیینی تامین ائدن کاپسول‌لو پروتئین آنتی‌گئنی و میکروب دیوارین‌دا یئرلشه‌ن سوماتیک پولیساخارید آنتی‌گئنی واردیر. سوماتیک آنتی ژن ترموستابیل‌دیر، حیوان و اینسان اورقانیزمین‌ده ایممونوقلوبولینلر سینتزینی ایندوک‌سییا ائتمیر، مئییت مادهین‌دا اوزون مدت قالیر، آنتی‌گئنین ترموستابیل خوصوصیتین‌دن نوخوشلوق دیاقنوزونو قویماق اۆچون (آسکولی) تئرموپرئسیپیتاسییا تئپکیسین‌دا ایستیفاده ائدیرلر. کاپسول‌دا قلوتامین تورشوسونون پولیپئپتی‌دی پروتئین آنتی‌گئنی تاپیلمیش‌دیر. قارایارا باسیللرینین موتانت فورمالاری معلوم‌دور کی، اونلاردان ایممونوپروفیلاکتیک واک‌سینلر حاضیرلانیر.
-
لاتینجه: Bacillus anthracis کولتوراسی -
قرامموسبت لاتینجه: Bacillus anthracis -
لاتینجه: Bacillus anthracis-ین ایسپورلاری
لاتینجه: Bacillus anthracis-لر ۵۰°سی-دک قیزدیریلدیق‌دا ۳۰ دقیقه عرضینده، ۷۵-۸۰°سی تئمپئراتوردا – ۶۰ سانییه‌دن سونرا، عادی غلظتدا سولئیما، فورمالدئهید، خلورون تأثیرین‌دن بیر نئچه دقیقه‌دن سونرا تلف اولور. قارایارا باسیللری آشاغی تئمپئراتورا سون درجه داوام‌لی‌دیر. لاتینجه: Bacillus anthracis-ین قارایارا ایسپورلاری خاریجی موحیط‌ده یوکسک درجه‌ده داوام‌لی‌دیر. یاشاما قابیلیتینی سودا بیر نئچه ایل، تورپاق‌دا اون ایللرله ساخلاییر؛ قورو ایستی اونلاری ۱۴۰°سی-ده ۳ ساعت عرضینده قیریر، قایناتما زامانی ۴۵-۶۰ دقیقه سونرا تلف اولور. ایسپورلار دئزینفئکسیائدیجیلره قارشی داوام‌لی‌دیر، حئیوانلارین آشیلانمیش دری‌سین‌ده، اونلار اوزون مدت دیری قالا بیلیر. اتین دۇزلانماسی ایسپورلاری محو ائتمیر.
اپیدمیولوژی
دَییشدیرعفونت منبعی خسته ائو حیوانلاری: قارامال، آت، ائششک، قویون، کئچی، مارال، دوه، دونوزدور. بو حیوانلاردا نوخوشلوق یاییلمیش فورمادا کئچیر. اینسان‌دا یولوخما حاللاری اولدوقجا آزدیر. داها تئز-تئز کونتاکت یوللا داها آز آلیمئنتار، هاوا-توز و اینتیقال یوللا یولوخمایا تصادف ائدیلیر.
لاتینجه: Bacillus anthracis-ین اینسانا وئریلمه عاملی خسته حیوانلاردیر، اونلارین ایفرازاتی، اؤلموش حئیوانلارین لئشلری، اونلارین دریلری و داخی‌لی اورقانلاری، یاریمفابریکاتلار، حیوان اتین‌دن حاضیرلانمیش ممولات، باشقا ییئجئک محصوللاری، قارایارا ایسپورلاری سپلنمیش تورپاق، سو، هاوا و خاریجی موحیط اشیالاری‌دیر. لاتینجه: Bacillus anthracis-ین مکانیکی اینوکولیاتیو وئریلمه‌سین‌ده قانسوروجو حشراتلار (بؤینکلر، پاییز میلچیی) معین رول اویناییر. نوخوشلوق پئشه-کند تصروفاتی، پئشه-صنایع و تصادۆفی-معیشت تیپلری مؤوجوددور.
نوخوشلوق شدتله‌نمه‌سی، بیر قایدا اولاراق، محدود خصوصیّت داشیییر. یولوخما حیوان منشألی عفونی خاملا تماس یولو ایله باش وئریر. داها تئز-تئز دابباقلار، ساللاقخانا و ات کومبیناتی ایشچیلری، یون چیرپانلار، خسته حیوانلارا باخانلار خسته‌لنیرلر. اینسانلارین قارایارا ایله عفونی حئیوانلارین خامین‌دان حاضیرلانمیش اشیالار (پاپاق، کورک، الجک، جوراب) واسطه‌سیله یولوخما تصادفلری معلوم‌دور.
قارایارانین پئشه-کند تسروففاتین‌دا خسته‌له‌نمه حاللاری داها چوخ یای-پاییز آیلارین‌دا تصادف ائدیلیر.
پاتوژن و پاتولوژی آناتومییا
دَییشدیراینسان قارایاراسینین دری و سپتیک فورمالاری آییرد اولونور. نوخوشلوق ۹۸-۹۹% دری فورماسینین پایینا دوشور. بو فورمادا تؤردیجی میکروبون گیریش قاپی‌سی درینین آشیق یئرلری، زدلنمیش ائپیتئ‌لی و سئلیک‌لی قیشالار ساییلیر. تؤردیجی میکروبون درییه داخیل اولدوغو یئرده قارایارا کاربونکولو (چیبان) عمله گلیر. او، نکروزلا اطراف توْخومالارین اؤدئمی ایله رئگیونار لیمفادئنیتله مۆشایعت ائدیله‌ن سئرروزلو-هموراژیک ایلتیهاب اوجاغی شکلین‌ده اولور. تؤردیجی میکروبون ویرولنت‌لیگی یوکسک و اورقانیزمین مقاومتی آز اولان زامان بعضی حاللاردا بیرینجی‌لی قارایارا سئپ‌سی‌سی اینکیشاف ائدیر: یئرلی تظاهرلر نظره چارپمایا بیلر.
قارایارا چؤپلری رئگیونار لیمفاتیک دویونلرده گرگین آرتاراق کسکین خاص لیمفادئنیته سبب اولور، سونرادان ایسه قان دؤورانینا کئچیر و اورادا تؤره‌ییب آرتیر. عفونت پروسسی یاییلیر – سئپسیس باشلاییر. قارایارا سئپ‌سی‌سی گیریش قاپی‌سی، اساساً یوخاری تنففوس یوللاری ناهییه‌سین‌ده و ییئجئک بوروسون‌دا لوکاللاشان زامان اینکیشاف ائدیر. پاتولوژی-آناتومیک دییشیک‌لیک کسکین هیپئرئمییادان و داخی‌لی اورقانلارین چوخقانلیلیغین‌دان (دورغونلوغون‌دان) عبارت اولور. توند-قیرمیزی قان لاختالانمیر و وئنالاری دولدورور. آغجیرلرده یاییلمیش اؤدئم، پلئورا و پئریتون بوشلوقلارین‌دا قان‌لی-سئروزلو مایع توپ‌لانیر. میوکارددا و ائپیکارددا اوجاق‌لی قان‌سیزمالار، معده و باغیرساغین سئلیک‌لی قیشاسین‌دا چوخ‌لو هئمورراگییالار میدانا چیخیر. چؤز لیمفا دویونلری بؤیویور و توند رنگ‌ده اولور. قاراجیر و دالاق بؤیویور، توند قانلا دولور. بئیین قیشالاری اؤدئم‌لی اولور، چوخ‌لو هئمورراگییالار نظره چارپیر کی، بو اونا "کاردینال پاپاغی" کاراکتریک شکیل وئریر. بئیین ماده‌سی چوخقان‌لی اولور. قان‌دا، اونورغا کانالی مایع سین‌ده، زدلنمیش اورقان و توْخومالاردا چوخ‌لو میقداردا قارایارا باسیللری اولور.
کلینیک منظره
دَییشدیر
قارایارادا ایکوباسیون دؤور نوخوشلوق فورماسین‌دان وابسته اولاراق: دری فورماسین‌دا ۲-۱۴ گون، سپتیک فورمادا بیر نئچه ساعت‌دان ۶-۸ گون‌دور.
دری فورماسی
دَییشدیرقارایارانین دری فورماسینین داها تئز-تئز تصادف ائدیله‌نی کاربونکولیوز (چیبان‌لی) فورمادیر، اؤدئماتوز بولیوز و اریپیپلوید فورمالارا آز تصادف اولونور. باش‌لیجا اولاراق بدنین آچیق حیصّه لری زده‌لنیر. کاربونکوللار باش‌دا، بویون‌دا، آغیزین و بورونون سئلیک‌لی قیشالارین‌دا لوکاللاشان‌دا نوخوشلوق خصوصیله آغیر کئچیر.
زدلنمیش ناهییه‌ده بیر و بیر نئچه کاربونکول (چیبان) اولا بیلیر. عفونتنین گیریش قاپی‌سی یئرین‌ده آردیجیل اولاراق لکه، پاپولا، وئزیکولا، یارا اینکیشاف ائدیر. لکه‌لرین دیامئتری ۱-۳ مم، رنگی قیرمیزیمتیل-گؤیومتول اولور، آغریمیر، هشاراتین دیشله‌مه‌سین‌دن قالان ایزه بنزییر. بیر نئچه ساعت سونرا لکه دری سطحین‌دن، قاباران قیرمیزی-میس رنگ‌لی پاولایا چئوریلیر. یئرلی قاشینما و یان‌دیرما حیساسیّتی گۆج‌لنیر. ۱۲-۲۴ ساعت‌دان سونرا پاپولا ۲-۳ مم دیامئترلی، سئروزلو مایع ایله دولو سودورجوغا چئوریلیر، او، توندلشیر، قیرمیزی، بعضاً توندقیرمیزی-بنؤوشیی (لاتینجه: pustula maligna) اولور. سودورجوق قاشینما زامانی و یا اؤز-اؤزونه پارتلاییر، دیوارلاری یاتیر، توند قهویی قارتماقلا اؤرتولموش یارا عمله گلیر. بیر سوتکادان سونرا یارانین دیامئتری ۱۵ مم-ا چاتیر. اونون مرکزی حیصّه سینین نکروزو نتیجه‌سین‌ده یارا برک آغری‌سیز قارا قارتماقلا اؤرتولموش اولور. قارتماغین اطرافی قیرمیزی رنگ‌لی ایلتیهاب یاستیغین‌دان عبارت اولور. قارتماق خاریجی گؤرونوشونه گؤره قیرمیزی فون‌دا کؤمور پارچاسینی خاتیرلادیر. نوخوشلوق آدی دا بورادان (یونانجا: anthrax – کؤمور) گؤتورولموش‌دور. زده‌له‌نمه بوتؤولوک‌ده کاربونکول (چیبان) آدینی آلمیش‌دیر. کاربونکوللارین دیامئتری بیر نئچه میللیمئتردن ۱۰ سم-دک دییشیر.
قارتماغین کنارلارین‌دا میرواری دنه‌لری کیمی ایکینجی‌لی پاپولالار تؤرییر. بو المنتلر اینکیشاف ائدرک خیردا قارتماقلارا چئوریلیر. اونلار قاریشاراق زده‌نین اؤلچوسونو بؤیودور. قارتماغین آلتین‌دا ساغلام درینین سطحین‌دن قاباران توندقیرمیزی یاستیق شکلین‌ده برک اینفیلترات اولور. سونرادان بونا اؤدئم قوشولور. اؤدئم بعضاً یومشاق دری آلتی هوجئیره‌لی بؤیوک ساحه‌نی توتور. پئرکوس‌سییا ایله اؤدئم ناهییه‌سینه وورولان ضربه چوخ واخت هلمشیکواری تیترییش تؤره‌دیر (ایستئفانک‌سی سیمپتومو).
کاربونکولون سیفت‌ده (بورون‌دا، دوداق‌دا، یاناق‌دا) لوکاللاشماسی چوخ تهلوکه‌لی‌دیر، چونکی اؤدئم یوخاری تنففوس یوللارینا یاییلیر، آسفیک‌سییایا و اؤلومه سبب اولا بیلیر. قارایارا کاربونکولو نکروز زوناسینا حتی اینه باتیردیق‌دا بئله آغری‌سیز اولور. بو موهوم دیفئرئنسیال-دیاقنوستیک علامتی‌دیر. قارایارانین دری فورماسین‌دا رئگیونار لیمفادئنیتلر اینکیشاف ائدیر. اونلار آغیر حاللاردا نظره چارپان(عامیل) لیمفانگیتلرله بیرلشه بیلر. قارایارانین دری فورماسینین اؤدئماتوز نؤعو اؤدئمین ایلکین اولاراق کاربونکول اینکیشاف ائتمه‌دن میدانا چیخماسی ایله کاراکتریزه اولونور. نوخوشلوق داها سونراکی واختین‌دا نکروز باش وئریر و بؤیوک اؤلچولو کاربونکول فورمالاشیر. بوللوز فورمادا عفونتنین گیریش قاپی‌سی یئرین‌ده ایچری‌سی هموراژیک مایع ایله دولو سودورجوق عمله گلیر. سودورجوق دئشیلدیک‌ده و یا زدلنمیش ناهییه نئکروزلاشدیق‌دان سونرا کاربونکول شک‌لی آلان گئنیش خورالی سطح عمله گلیر. قارایارانین دری فورماسینین ائریزیپئلوید نؤعونون خوصوصیتی، ایچریسینده شفاف مایع اولان چوخ سای‌دا سودورجوغون اینکیشافین‌دان عبارت‌دیر. اونلار دئشیلدیک‌دن سونرا خورالار قالیر و قابیق باغلاییر. قارایارانین دری فورماسی خسته‌لرین تخمیناً ۸۰%-ده یونگول و اورتا آغیرلیق‌دا، ۲۰%-ده آغیر فورمادا کئچیر. نوخوشلوق یونگول فورماسین‌دا نکروتیک قارتماق، اؤدئم، اورقانیزمین اینتوکسیکاسییاسی اورتا درجه‌ده نظره چارپیر. بدن حرارتی نورمال و یا سوبفئبریل اولور. ۲-۳ هفته‌نین سونون‌دا قارتماق قوپور، یئرین‌ده برک چاپیق قویور. نوخوشلوق یونگول فورمالاری تام ساغالما ایله باشا چاتیر. نوخوشلوق داها آغیر فورمالارین‌دا کئیف‌سیزلیک، ازگین‌لیک، باشاغری‌سی نظره چارپیر. بیرینجی گونون آخیرینا یاخین بدن حرارتینین ۳۹-۴۰°سی قدر یوکسلمه‌سیله اورقانیزمین اینتوکسیکاسییاسی اینکیشاف ائدیر، اۆرک-دامار سیستمینین فعالیّتی پوزولور. نوخوشلوق یاخشی قورتاران‌دا ۵-۶ گون‌دن سونرا حرارت کریتیک دوشور، اومومو و یئرلی نیشانلار گئرییه اینکیشاف ائدیر، اؤدئم‌لیک تدریجه‌ن آزالیر، لیمفادئنیتلر و لیمفانگیتلر ایتیر، قارتماق ۲-۴ هفته‌دن سونرا قوپوب دوشور، خورا ساغالیر، یئرین‌ده چاپیق قالیر. قارا یارانین دری فورماسینین ایکینجی‌لی سئپتیسئ‌مییا ایله آغیرلاشماسی حاللارین‌دا بدن حرارتی ۴۰-۴۱°سی-دک قالخیر. تیترتمه، شدت‌لی باشاغری‌سی، باشگیجلله‌نمه، ساییقلاما اولور، یوخو پوزولور، نبض دقیقه‌ده ۱۲۰-۱۶۰-دک سرعت‌لنیر، آتاردامار تضییق دوشور. خسته‌لرین بعضیلرین‌ده بو تظاهرلره قان‌لی قۇسما و تئز-تئز قان‌لی ایسهال علاوه اولونور. قاراجیر و دالاق بؤیویور، دری هئماتوگئن-مئتاستاتیک منشألی ایکینجی‌لی سپمه ایله زده‌لنیر. قان‌دا چوخ‌لو قارایارا چیپلری تاپیلیر. پروسسین گۆجله‌نمه‌سی آغیر اندوکاردیته و آغجیر اؤدئمی ایله کئچه‌ن ایکینجی‌لی پنومونیایا، سوپوروز حالا، کومایا و ۱-۴-جو گون اؤلومه سبب اولور.
سپتیک فورما
دَییشدیر
ایستافیلوکوکک عفونتسی ایله ایکینجی‌لی سپتیک قارایارا پنومونیالارینین بیرلشمه‌سی استثنا ائدیلمیر.
قارایارانین سپتیک فورماسی یوکسک ویرولنتلی تؤردیجی میکروبلارا، تنففوس یوللارینین سئلیک‌لی قیشاسین‌دان کئچه‌ن ماسسیو اینفئکسیالاشما زامانی اینکیشاف ائدیر. آز حاللاردا تصادف ائدیلیر. پروسس قاباقجادان دری اۆزرینده اوجاق‌لی دییشیک‌لیکلر اولمادان تئز یاییلیر. بدن‌ده چوخ‌لو هئمورراگییالار میدانا چیخیر، مئنینگیال سیندروم آشکار ائدیلیر. قان‌دا و اونورغا کانالی مایع سین‌ده قارایارا چؤپلری اولمور. نوخوشلوق بیرینجی، آز حاللاردا ایسه ایکینجی گونو عفونت-توکسیک شوکدان اؤلوم حادثه‌سی باش وئریر. قارایارا سئپ‌سی‌سی چوخ واخت آغجیرین و باغیرساغین زده‌له‌نمه‌سیله مۆشایعت ائدیلیر. بو نوخوشلوق آغجیر و باغیرساق فورمالارینین آییرد ائدیلمه‌سینه سبب اولموش‌دور. قارایارانین سپتیکی فورماسینین موختلیف آغجیر واتیانتلاری نزرچارپان اینتوکسیکاسییا تظاهرلریله سون درجه آغیر کئچیر. حرارت ۳۹-۴۰°سی-دک یوکسلیر. شدت‌لی اؤسکورک، سینه‌ده سیخینتی، کؤپوک‌لو قان‌لی بلغه‌م ایفرازاتی میدانا چیخیر. آغجیرلرین شدت‌لی اؤدئمی و هموراژیک ائکسودات‌لی پلئوریت تظاهرلریله کئچه‌ن پنومونیا معین ائدیلیر. ایفراز(ترشّح) اولونان بلغه‌م موروق ژئلئ‌سی شکلین‌ده پوختلشیر و ایچریسینده قارایارا چؤپلری اولور. ۲-۳-جو سوتکا خسته‌لر عفونت-توکسیک شوکدان اؤلورلر. قارایارانین سپتیک فورماسینین باگیرساق واریانتی قفلته‌ن باشلاییر. قارین‌دا کسکین ایتی آغریلار میدانا چیخیر، اونا اۆرک بولانماسی، اؤدله قاریشمیش قان‌لی قۇسما، قان‌لی ایسهال قوشولور. باغیرساغین زده‌له‌نمه‌سی بعضاً اونون پئرفوراسییاسی – دئشیلمه‌سی نتیجه‌سین‌ده اینکیشاف ائدن پئ ریتونیته سبب اولور. بو زامان بدن حرارتی ۳۹-۴۰°سی-دک یوکسلیر، هیه‌جانلانما و ائیفورییا، ساییقلاما، قیجولمالار، مئنینگئال سیندروم اولور. دری اۆزرینده ایکینجی‌لی سپمه میدانا چیخیر، دیففوزستیانوزلار اینکیشاف ائدیر. نبض تئزلشمیش و ساپواری اولور، آتاردامار تضییق دوشور. نوخوشلوق ۱-۴ گون داوام ائدیر و اۆرک چاتیشمازلیغین‌دان اؤلومله نتیجه‌لنیر. خسته سون درجه نادر حاللاردا ساغالیر.
پروقنوز
دَییشدیرحاضیردا قارایارانین دری فورماسینین پروقنوزو موثبت‌دیر. اؤلوم حادثه‌سی فایزین اوندا بیری حیصّه سینه قدر ائندیریلمیش‌دیر. سپتیک فورمادا پروقنوز بوتون حاللاردا، حتی گرگین مۆالیجه ائرکه‌ن باشلاندیق‌دا دا اساساً منفی‌دیر.
دیاقنوستیکا
دَییشدیردیاقنوزون قویولماسی پروسسین‌ده، خصوصیله، خسته‌نین پئشه‌سینه دخ‌لی اولان اساس‌لی ائپیدئمیولوژی آنامنئز توپلاماق لازیم‌دیر.
لابوراتور دیاقنوستیکاسی پاتولوژی مادهین باکتریوسکوپییاسین‌دان، اونون ییئجئک موحیطلرین‌ده اکیلمه‌سین‌دن، حئیوانلارین یولوخدورولماسین‌دان آسکولی ترموپرسیپیتاسییا تئپکیسینین قویولماسین‌دان، ایمونوفلوورسن‌سییا یوْلون‌دان ایستیفاده ائتمک‌دن عبارت‌دیر. قارایارانین ائرکه‌ن و رئتروسپئکتیو دیاقنوستیکاسی آماچله آنتراک‌سینله دریداخی‌لی سیناق قویورلار. او، خسته‌لرین ۹۰-۹۵%-ده نوخوشلوق بئشینجی گونون‌دن سونرا موثبت نتیجه وئریر.
قارایارانین دری فورماسین‌دا لابوراتور آراشدیرما اۆچون ماده وئزیکولانین و کاربونکولون مؤحتویاتی، یارانان ایفرازاتی، قوپاریلمیش قارتماق ساییلیر. سپتیک فورمادا بلغه‌می، قوسونتو کوتله‌سینی، ایفرازاتی، قانی تدقیق ائدیرلر. آراشدیرما خصوصی تهلوکه‌لی عفونتلارلا ایشله‌مه قایدالارینا ریایت اولونماسینی طلب ائدیر و خصوصی لابوراتوریالاردا آپاریلیر. قارایارانی مانقودان، عادی کاربونکول و فورونکوللاردان، ایستافیلاکوکک کاربونکوللارین‌دان، طاعوندان، تولیارمییادان، قیزیل یئلدن، باشقا علّتلی سئپسیس‌دن دیفرن‌ساسییا ائدیرلر.
مۆالیجه
دَییشدیر
اتیوتروپ تراپییا آماچله نوخوشلوق مۆافیق اولاراق جیپروفلوخاجین، دوخیجیجلین و یا آموکسی سیلین کیمی آنتی‌بیوتیکلرله مۆالیجه ائدیلیر.
پاتوگئنئتیک تئراپییا آماچله کوللوید، کریستاللوید و ائلئکترولوید محلوللارین‌دان، پلازما، آلبومین، قلوکوکورتیکویدلردن ایستیفاده ائدیلیر. زدلنمیش ناهییه‌لره جراحی موداخیله‌لر یولوئریلمزدیر.
کروْنما
دَییشدیرقارایارانین کروْنماسی طیبی و بایتار-سانیتارییا خصوصیّتلی تدبیرلر کومپلکسینین آپاریلماسینی نظرده توتور. قارایارالی خسته‌لر ایزاله اولوناراق اونلار اۆچون خصوصی قاب-قاجاق، قوللوق اشیالاری، پالتار آییریرلار. پالاتالار جاری نم دزینفک‌سییا (۱:۵۰۰ سولئما مه‌لولو و ۳%-لی خلور مه‌لولو) اولونور. خسته‌نین قاب-قاجاغی اوزون مدت قاینادیلیر و سارغی ماده لری یاندیریلیر. قارایارانین دری فورماسین‌دا رئکونوالئسسئنتلری قارتماق قوپوب دوشدوک‌دن و چاپیق عمله گلدیک‌دن سونرا خسته خانادان بوراخیرلار. سپتیک فورماسین‌دا ایسه رکونوالسنتلری ۵ گون اینتروال اولماق شرطیله آپاریلان باکتئریولوژی مۆعاینه آزی ایکی دفعه منفی اولدوق‌دان سونرا بوراخیلماسی مومکون‌دور.
آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-دا و بؤیوک بریتانیادا بو خسته‌لییه قارشی پئیوند الده ائدیلمیش‌دیر. بو پئیوند تؤردیجی میکروبون پروتئکتیو آنتی‌گئنینه قارشی اثرلی‌دیر. بو هر ایکی پئیونددن ایستیفاده ائدیلمه‌سینه آلماندا قاداغا قویولموش‌دور.